Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında bey-
nəlxalq Paktın (1966-cı il) 12-ci maddəsinin 1-ci bəndində 
isə göstərilir: “Bu Paktda iştirak edən dövlətlər hər bir 
insanın fiziki və psixi sağlamlığın  ən yüksək səviyyəsinə 
çatmaq hüququnu tanıyırlar.” Göründüyü kimi, burada 
sağlamlığın  əldə olunan ən yüksək səviyyəsi barədə 
danışılır. Deməli, ərzaq təhlükəsizliyinin orqanizmin normal 
fəaliyyəti və ya normal həyat fəaliyyəti haqqında qeyri-
müəyyən anlayışlarla deyil, sağlamlığın məhz bu səviyyəsi 
ilə əlaqələndirilməsi vacibdir.  
Aydındır ki, sağlamlığın  ən yüksək səviyyəsinin 
kəmiyyət göstəricisi insanın xoşbəxt həyatının maksimal 

---

145 
 
uzunluğu hesab olunur. Yəni,  ərzaq təhlükəsizliyi məhz 
xoşbəxt həyatın maksimal uzunluğunu təmin etməlidir. 
İnsanın, cəmiyyətin, ölkənin və dünyanın  ərzaq 
təhlükəsizliyinin məqsədi hamı üçün elə  ərzaq təchizatının 
təmin edilməsi olmalıdır ki, bu təminat müasir şəraitdə 
bütün Yer kürəsi  əhalisinin mümkün maksimal orta həyat 
uzunluğuna nail olunmasına  şərait yaratsın. Bütün 
bunlardan çıxış edərək, mütəxəssislər  əhalinin  ərzaq və 
sağlamlıqla təminatının səbəb-nəticə  əlaqələrinin aşağıdakı 
təxmini sxemini təklif edirlər:  
 
Qida ilə bağlı xəstəliklər, vaxtından 
qabaq ölüm və əmək qabiliyyətinin itirilməsi 
Sağlamlığın 
simptomları və 
əlamətləri 
Ərzaq çatışmazlığı və balanslaşdırıl-
mamış qidalanma rasionu
Bilavasitə səbəbləri 
Ərzaq istehsalının azlığı, qidanın 
keyfiyyətsizliyi, ərzaq almaq üçün vəsaitin 
olmaması  
Başlıca səbəbləri 
Ərzaq istehsalı üçün resursların 
çatışmazlığı (ərzaq bölgüsünün tələblərinə 
uyğun gəlməyən)  
Başlıca mühüm 
səbəbləri 
 
Qida ilə bağlı  xəstəliklər doyunca yeməmək, aclıq, 
qeyri-adekvat qidalanma və ya da qida vasitəsilə 
yoluxmalarla şərtləndirilir. Qidalanma sahəsindəki rifah isə 
insanın tələbatını ödəyən və onun həyatının maksimal 
uzunluğunu təmin edən kifayət qədər yüksəkkeyfiyyətli 
qidanın olması ilə izah edilir. Əsas məqsədə, yəni maksimal 
həyat uzunluğuna nail olmağın şərtləri isə aşağıkılardır:  
•
 
Aclıqdan və doyunca yeməməkdən azad olmaq; 
•
 
Adekvat qidalanma; 
•
 
Qida vasitəsilə  təmin olunan sağlamlığın 
təhlükəsizliyi. 
Ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün ərzaq 
146 
 
təchizatının adekvatlığına və stabilliyinə  zəmanət verən 
ərzaq siyasətinin formalaşdırılması, planlaşdırılması  və 
həyata keçirilməsi olduqca vacibdir.  
Ərzaq təchizatının adekvatlığı – təchizatın (daxil olan 
ərzağın) ümumi həcmi kəmiyyət (enerji zənginliyi) və key-
fiyyətə (bütün vacib qida maddələrinin ölçülərinə) olan tələ-
batın ümumi həcmini potensial olaraq ödəməlidir.  Ərzaq 
məhsulları sağlamlıq üçün təhlükəsiz olmalı (toksik 
amillərdən və çirklənmələrdən azad), münasib qida 
keyfiyyətlərinə  (ərzağın dadı, strukturu, təzəliyi) malik 
olmalı  və maksimal ömür uzunluğuna  şərait yaratmalıdır. 
Ərzaq təchizatının stabilliyi və  ərzaqa çatım isə, a) ətraf 
mühitin dayanıqlığından və b) insanların  ərzağa çatımını 
təmin edən iqtisadi və sosial dayanıqlıqdan ibarətdir. Bu isə 
öz növbəsində  gəlirlərin  ədalətli bölgüsünü, dövlət və 
ictimaiyyət tərəfindən göstərilən dəstəyi və sığorta sistemini 
nəzərdə tutur.  
Qidaya fiziki çatım hələ qidaya faktiki çatım anlamını 
vermir. İnsanın qidalanma hüququ ərzağın alınmasını təmin 
edən resurslara olan hüquqla əlaqələndirilməlidir. Bir sıra 
xəstəliklər  ərzağın qəbulu zamanı  tərkibində böyük 
miqdarda piy və/və ya şəkər çox olan qida rasionu ilə və ya 
da kalori (enerji) mənbəyi yalnız piy və şəkərdən ibarət olan 
yoxsulluqla bağlı olur.