Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

 
Müasir geosiyasi və beynəlxalq mövzu məsələlərinin 
işıqlandırılması sahəsində jurnalistikanın qarşısında 
duran ümumi vəzifələr 
 
 
Müasir dünyada geosiyasətdə baş verən mürəkkəb 
proseslərin fonunda KİV qarşısında, o cümlədən 
Azərbaycanın geosiyasi vəziyyəti nəzərə alınaraq, 
Azərbaycan jurnalistikasının qarşısında necə mürəkkəb 
ümumi vəzifələrin durduğunu təsəvvür etmək o qədər də 
çətin deyildir. Bu vəzifələri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq 
olar: 
1.
 
Kütləvi informasiya vasitələri ilk növbədə müasir 
geosiyasətin özündə baş verən 
keyfiyyət 
transformasiyalarının mahiyyətini, onları doğuran 
səbəbləri, dünyanın harasında baş verməsindən asılı 
olmayaraq, siyasi poseslərin geosiyasətin perspektivlərinə 
təsiri ehtimalları ilə ictimaiyyəti tanış etməlidir. Reallığın 
adi təsviri üsulundan uzaqlaşaraq geosiyasi təhlil 
çərşivəsinə yeni yaradıcılıq amilləri daxil edilməli, 

---

89 
 
geosiyasət mövzusunda yazan jurnalistlərin hazırlanmasına 
diqqət artırılmalıdır.  
2.
 
Kütləvi informasiya vasitələri geosiyasətin  demo-
qrafik aspektlərinə mövqeyini dəyişməlidir.  Əgər klassik 
mətbuat materiallarında  ənənəvi olaraq vurğu kəmiyyət 
parametrlərinə (demoqrafik potensialın  əhalinin sayı  və 
artım tempi ilə qiymətləndirilməsi) edilirdisə, hazırda 
mədəniyyət-təhsil və fiziki keyfiyyətlərin, insani resursların 
sosial, siyasi və iqtisadi proseslərin yüksək dinamikası ilə 
uzlaşmasının qiymətləndirilməsinə diqqət artırılmalıdır. 
Ona görə ki, istənilən hər hansı bir ölkədə elmin, 
iqtisadiyyatın inkişafı  və  hərbi qüvvələrin modernləşməsi 
bu amillərdən çox asılıdır. 
3.
 
Kütləvi informasiya vasitələrində geosiyasi proses-
lərin işıqlandırılması zamanı  mədəniyyət-sivilizasiya 
amillərinə  və konfessional  (dini etiqad) amillərə diqqət 
artırılmalıdır. Çünki, müasir münaqişələrin böyük bir 
hissəsi ayrı-ayrı sivilizasiyaların öz daxilində baş verdiyinə 
görə
55
 “sivilizasiyaların toqquşması” konsepsiyası birmənalı 
şəkildə qiymətləndirilmir.  
4.
 
Jurnalistika nəzərə almalıdır ki, müasir geosiyasi 
proseslərdə  informasiya, kosmik və digər texnologiyaların 
inkişafı və yayılması ilə bağlı olan yeni münaqişələr mühüm 
rol oynayır. KİV özü isə bu prosesin fəal iştirakşılarından 
birinə çevrilir. Kütləvi informasiya vasitələrinin çıxışı üçün 
                     
55
 
Ayrı-ayrı  sivilizasiyaların öz daxilində baş verən münaqişələrin sayı 
müxtəlif sivilizasiyalar arasında olan münaqişələrdən 1,5 dəfə çoxdur. 
Ümumiyyətlə statistika göstərir ki, klassik dövlətlərarası müharibələrin 
sayı faktiki olaraq azalır, dövlətdaxili münaqişə  və müharibələrin sayı 
isə artmaqdadır. Bu, belə bir nəticəyə  gəlməyə  əsas verir ki, 
toqquşmaların səbəbi heç də  təkcə müxtəlif sosial-iqtisadi və  mədəni 
inkişaf səviyyələri deyildir.  
 
90 
 
ənənəvi geosiyasətin kateqoriya aparatının, onun təməl 
anlayışları olan – milli maraq, dövlət suverenliyi və 
təhlükəsizlik anlayışlarına olan yeni tələblərin nəzərə 
alınması olduqca vacibdir.  
5.
 
Mətbuat iqtisadi poseslərin geosiyasi vəziyyətə tə-
sirinin təhlilinə geniş yer verməlidir. Bu, onunla izah olunur 
ki, müasir dövrdə iqtisadiyyat beynəlxalq miqyasda 
qüvvələr bölgüsünə getdikcə daha çox təsir göstərir. Ona 
görə ki, hazırda dünya nizamının qurulması dinc yolla, yəni 
müqavilələr və razılaşmalar yolu ilə əldə olunur. Həmçinin 
müasir dövrdə potensial beynəlxalq ziddiyyətlər sırasında 
iqtisadi münaqişələr ilk yerlərdən birinə  çıxır. Belə hesab 
edirlər ki, indi siyasi məqsədlərə sərt iqtisadi tədbirlərlə nail 
olmaq mümkündür. Hətta geosiyasət termininin