Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Y.İ.Tixeyeva (1865-1941) düzgün olaraq qeyd edirdi ki, ana dili uşaqların
ailə tərbiyəsində, uşaq bağçasında, məktəbdə hələ layiqli yer tutmur, ana dilinin inkişafı mədəniyyətinə hələ də az diqqət verilir. Bununla bərabər “dil tərbiyənin əsas mövzusudur”; uşaqların dilinin inkişafı, ana dilinə məhəbbət, sağlam ədəbi zövqün tərbiyə edilməsi – “ən başlıca və birinci dərəcəli mühüm işdir”. Ailənin, uşaq bağçasının və məktəbin bu işdə əlbir olması tamamilə zəruridir. Uşaqlar ailə tərbiyəsində erkən yaşlardan etibarən düzgün nitq vərdişləri almalıdır. Uşaqların düzgün nitq inkişafında yaşlıların, xüsusilə anaların nümunəsi çox böyük rol oynayır. Valideynlər və ailə üzvləri uşaqların eşitmə orqanlarına qulluq etməli, eşitmə qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsinə qayğı göstərməli, uşaqla düzgün danışmalıdırlar: “Heç bir dilucu ilə danışmaq, uşağın dili ilə danışmaq lazım deyil. Uşaqla adi, düzgün, lakin sadə dildə danışmaq lazımdır, başlıca olaraq, aramla, aydın və ucadan danışılmalıdır”. Ailədə qazanılmış nitq vərdişlərinə istinad edərək bunu cürbəcür üsul və fəndlərlə genişləndirən və dərinləşdirən uşaq bağçası nitqin inkişaf etdirilməsində ailənin etibarlı köməkçisi olmalıdır. Tərbiyəçilər uşaqların nitqini inkişaf etdirmək üçün ana dilində şeriyyətin, incəsənətin müvafiq olaraq ən yaxşı nümunələrindən istifadə etməlidir. “Canlı söz, ifadəli nağıl, hekayə, hər an gözəl ifadə ilə, oxunan şer, xalq mahnılarımızın ahəngi uşaq bağçasında və həmçinin ailədə hökm sürməli, uşaq qəlbini gələcək daha dərin bədii qavrayışa hazırlamalıdır”. Tixeyeva uşaq bağçası tərbiyəçiləri üçün uşaqların nitqini inkişaf etdirmək məqsədilə oyunlardan, yapmadan, rəsm və başqa məşğələlərdən, xüsusən uşaqlarla müsahibə keçirilməsindən necə istifadə edilməsi haqqında qiymətli metodik göstərişlər vermişdir. Uşaq bağçası şəraiti sevinclə bağlı olmalıdır. “Sevinc elə bir şəraitdir ki, bu 166 zaman uşağın fiziki və əxlaqi qüvvələri təravətli surətdə çiçəklənir, o, elə bir hissdir ki, qüvvəni, ruhən gümrahlığı, müvəffəqiyyətə can atmağı birə on artırır, məhəbbət və iltifata təhrik edir”. Oyunlar eyni zamanda ruhi və mənəvi qüvvələrin inkişaf etdirilməsi vasitəsidir. Uşaqlar təbii olaraq hərəkətlidir, fəaldır, onlar maraqları ilə qırılmaz surətdə bağlı olan cürbəcür fəaliyyətdə, işlərdə özlərini göstərməyi sevirlər. Işlərin və məşğələlərin keçirilməsi zamanı uşaqlar qiymətli adət və vərdişlər qazanır, əldə etdikləri biliklər onların praktik həyatı ilə bağlanır. “Azad tərbiyə nəzəriyyəsi” tərəfdarlarının əksinə olaraq Tixeyeva məktəbəqədər yaşlı uşaqların inkişafında aparıcı rolu mütəşəkkil məşğələlərə verməklə uşaq bağçasında məşğələlərin proqram və planlarının yaradılması zərurəti və imkanı haqqındakı məsələləri müsbət cəhətdən həll etmişdir. Tixeyeva məktəbəqədər yaşlı uşaqlarda nitq və təfəkkürün düzgün inkişaf etdirilməsi üçün təlimin rolunun xüsusilə yüksək qiymətləndirirdi. Tixeyeva məktəbəqədər yaşlı uşaqların tərbiyə işində təbiətin mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu qeyd edirdi: “Uşaqları təbiətin qoynunda və təbiət vasitəsilə tərbiyə etmək, öyrətmək, böyütmək lazımdır”. Y.İ.Tixeyeva uşaq bağçalarında yaxşı intizamın həyata keçirilməsini necə təşkil etmək haqqında qiymətli göstərişlər vermişdir. Uşaq bağçada kollektivin bir üzvüdür və o, kollektivin mənafeyinə və iradəsinə hörmət etməyi bilməli, öz impulslarını və arzularını boğmağı bacarmalıdır. Uşaqlarla bu istiqamətdə gərgin, uzunmüddətli və sistematik tərbiyə işləri aparılmalıdır. Uşaqların intizam tərbiyəsində əsas vasitələrindən biri gücləri çatan əməkdir. Məcburi məşğələlər üzrə işlərin müddəti uşağın yaşından asılı olaraq 5 dəqiqədən 20 dəqiqəyə qədər ola bilər. Uşaqlar uşaq bağçasında rəsm, aplikasiya (yapma) işləri görməli, nəğmə oxumalı, musiqini və uşaq bədii kitabçalarının qiraətini dinləməlidirlər və s. Hər şeydə qaydanı, təmizliyi gözləmək, uşaqları həmin qaydalara əməl etməyə alışdırmaq elə priyomlar sırasına daxildir ki, bunlarsız uşaqların sistematik tərbiyəsini düşünmək olmaz. Y.İ.Tixeyevanın ən böyük xidməti ondan ibarətdir ki, o, məktəbəqədər tərbiyənin didaktik əsaslarını, uşaq bağçası ilə məktəbin tərbiyə işlərinin əlaqəliliyi |