Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 1,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
79 Cədvəl 6. Aortitin etiologiyası Qeyri infeksiyalı aortit İri damarların vaskuliti. Qiqanthüceyrəli arteriit. Takayasu xəstəliyi. Revmatoid artrit. Sistem qırmızı qurdeşənəyi. Spondiloartrit - B 27 kompleks histiouyğunluğu olan antigenin mövcudluğuzamanı. Antineytrofil sitoplazmatik autoantitellərlə əlaqəli vaskulitlər. Vegener qranulomatozu. Çerc –Stross sindromu Kavasaki xəstəliyi Behçet xəstəliyi Sarkoidoz Krioqlobulinemiya Şönleyn - Henox purpuru Qudpasçer sindromu İnfeksion qeyri - sifilitik aortit Qrammüsbət (60%) Staphlococcus aureus (30–50%) Streptococcus növü (20%) Qrammənfi (20-40%) Salmonella növü İnfeksion sifilitik aortit. Staphylococcus aureus-qram müsbət infeksiyaların ən çox rast gələn səbəbidir:streptokokk infeksiyası ilə əlaqədar olan aortitlər də mümkündür. Bundan əlavə ədəbiyyatda qram mənfi bakteriyalar tərəfindən törədilən (salmonella və Proteus, həmçinin Escherichia coli) aortit halları da qeydə alınmışdır.Az hallarda xəstəliyi 80 mikobakteriyalar və göbələklər, əsasən də Candida, Cryptococcus və Aspergillus törədə bilər. Autoimmun pozğunluqlar vasa vasorum-un əhəmiyyətli dərəcədə zədələnməsini yaradır və medianın qan təchizatını azalda bilir.Aortanın zədələnməsi ilə müşayiət olunan xəstəliklər kifayət qədər çox saylıdır.Onlara zərdab xəstəliyi,krioqlobulinemiya, system qırmızı qurdeşənəyi,revmatoid artrit,residivləşən polixondrit,Behçet xəstəliyi,Şönleyn-Henox purpuru,həmçinin postinfeksion və ya dərman maddələri ilə əlaqədar yaranan immunokompleks xəstəlikləri aid edirlər.Bundan əlavə antineytrofil sitoplazmatik autoantitellərlə əlaqədar yaranan kiçik damarların vaskulitləri də yaranır.Sonuncular (antineytrofil sitoplazmatik autoantitellər) iri damarları da zədələyə bilər ki,bu da Vegener qranulomatozunda,mikroskopik poliangiitdə və Çerc-Stross sindromunda meydana çıxır.Buna uyğun (oxşar) dəyişikliklərin yaranmasında həmçinin digər antitellər də yumaqcığın bazal membranına qarşı antitellər (Qudpasçer sindromu) və endotelə qarşı antitellər (Kavasaki xəstəliyi) iştirak edə bilir.Transplantatın kənarlaşdırılması,bağırsağın iltihabi xəstəlikləri və paraneoplastik vaskulitlər də iri damarların zədələnməsi ilə müşayiət olunması mümkündür. Takayasu arteriitində və giqant hüceyrəli arteriitdə (gicgah arteriiti, qranulomatoz arteriit) aortitin səbəbi məlum deyil.Belə ehtimal olunur ki,onlar ikisi də hüceyrə-vasitəli autoimmun proseslərdə buraxılmış antigenlərlə əlaqəlidir. Takayasu artеriiti-iri damarların xroniki iltihabi xəstəliyi olub,əsasən döş aortası və onun şaxələrinin zədələnməsi ilə müşayiət olunur,bununla belə damar sisteminin digər nahiyələrində də meydana çıxır. Giqant hüceyrəli arteriitdə adətən orta ölçülü ekstrakranial arteriyalar zədələnir,amma 10-15% xəstələrdə aortada da dəyişikliklər yarana bilir.Giqant hüceyrəli arteriit və Takayasu arteriiti mediya, adventisiya və aortanın vasa vasorum-na iltihab hüceyrələrinin (limfositlər,makrofaqlar və giqant çox nüvəli hüceyrələr) infiltrasiyası ilə əlaqədardır.Vaxt keçdikcə aorta divarı mediyasının çapıqlaşması və elastik membranın pozğunluqları baş verir. 81 Histoloji nöqteyi-nəzərdən aortit aorta divarının,həmçinin fibroplastların nekrozu və aorta divarının fibrozunun inkişafı nəticəsində baş verir.Sifilitik aortitdə Greponema palladium vasa vasarum-a keçərək iltihabi dəyişikliklər (limfositar və plazmositar perivaskulyar infiltratlar) yaradır ki,bu da obliterizəedici endoarteritin inkişafı,adventisiyanın çapıqlaşması,medianın ocaqlı nekrozu,həmçinin elastiki liflərin zədələnməsi ilə müşayiət olunur.Aorta divarında olan iltihabi dəyişikliklər divarın möhkəmliyini ocaqlı (məhdud) şəkildə zəiflədir və bu da sonradan anevrizmanın əmələ gəlməsinə qədər onun genişlənməsi ilə nəticələnir.Ürək-damar sitemi xəstəliklərinə klinki əhəmiyyətli cəlb olunan uzun müddət davam edən və müalicə olunmayan xəstələrin təxminən 10% - də meydana çıxır. 10 ildən artıq sifilisi olan və müalicə olunmayan xəstələrin yarısında autopsiya vasitəsilə təyin olunmuş ürək-damar sisteminin zədələnməsi əlamətləri mövcud olur. Göbələk anevrizmaları əksər hallarda sürətli genişlənmə ilə müşayiət olunur.Bundan əlavə aortit aorta divarının fibroz qalınlaşmasını yaradır ki,bunun da nəticəsi olaraq arteriyanın xroniki okkluziyasına qədər inkişaf edən aortanın əsas şaxələrinin daralması baş verir. Aortitin kliniki diaqnostikası çətindir,belə ki,onun simptomları qeyri-spesifikdir. Onlara yorğunluq, əzginlik, oynaqlarda ağrı, sub- febril bədən hərarəti, həmçinin qan zərdabında iltihab göstəricilərinin səviyyəsinin yüksəlməsi aiddir. Ən çox yayılmış simptom qızdırmanın (70%) olmasıdır. Çox hallarda ağrılar çiyində,beldə və ya döşdə (60%), nisbətən az hallarda (20%) qarında olur.Aortitin əsas simptomu karotodiniya olur ki,bu da damarların iltihabı nəticəsində meydana çıxır və boyun nayihəsində ağrılı hissiyat şəklində təzahür olunur. Əsas arteriya şaxələrinin iltihabi stenozu nəticəsində yaranan bu simptomlar daha spesifik kliniki əlamətlərlə müşayiət oluna bilər ki,bunlara da periferik nəbzin zəifləməsi və ya itməsi,görmənin pozulması, nevroloji pozğunluqlar, işemik qanqrenaya qədər inkişaf edən axsama,tac arteriyaların patoloji prosesə qoşulması hallarında miokard infarktına qədər inkişaf edən stenokardiya aiddir.Aortitlə şərtlənən qalxan aortanın anevrizması aorta üzərində diastolik küyün 82 eşidilməsi və aorta qapağınin çatışmazlığı zamanı ürək çatışmazlığı əlamətlərinin meydana çıxması ilə təzahür oluna bilir. İnfeksiyanın kliniki əlamətlərinin qoşulması (qızdırma, qanda iltihab göstəricilərinin səviyyəsinin artması),əvvəllər olmayan küyün meydana çıxması, həmçinin çox saylı işemik pozğunluqlar infeksion endokarditi xatırlada bilər.Sifilitik və göbələk mənşəli anevrizmalar müalicəyə çətin tabe olur və sürətlə proqressivləşir (cədvəl 7.) . Həkim baxışı zamanı xəstənin yorğun görüntüsü olur və subfebril qızdırmadan şikayətlənir.Arterial təzyiqin aşağı olması və ya sağ və sol qolda təzyiqlər fərqinin olması (10 mm c. süt. - dan artıq) damarların okklüziyasını ehtimal etməyə imkan verir. İstənilən ətraflarda nəbz azalmış ola bilər.Yuxu arteriyasında, qarın aortasında,hətta körpücükaltı və kürək arteriyalarında küy eşidilir.Klinki şəklə görə aortitin diaqnozunun qoyulması zamanı şübhənin yarandığı hallarda şüa müayinəsi aparılır. Cədvəl 7. Aortitin kliniki xüsusiyyətləri Yüklə 1,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|