Dərs vəsaiti Bakı 2023

 

---

8.4. Şüşə materialları və şüşə məmulatın istehsal texnoloji 
prosesləri 
 
Şüşələr kimyəvi tərkiblərə görə qeyri-üzvü olur. Qeyriüzvü 
şüşələr termoplastik amorf materiallar qrupuna daxildir. Qeyri-
üzvü şüşənin tərkibində başlıca olaraq silisium 4-oksid vardır. 
Bundan əlavə, şüşə növlərində bu və ya digər miqdarda TiO
2
, 
Al
2
O
3
, CaO, MgO, BaO, Na
2
O, K
2
O və s. olur. Qeyri-üzvü şüşə 
istehsal etmək üçün xammal kimi əsasən qum, təbaşir, soda, 
dolomitdən ibarət şixtə götürülür. Şixtəyə, eyni zamanda, şüşə 
qırıntıları da əlavə edilir. Şixtənin şüşəbişirən sobada qızdırırlar. 
Sobanın temperaturu 1500
0
C-yə çatdıqda şixtə yumşalaraq əriyir.
Maye şüşə sobadan buraxılaraq tökmə, yayma, üfürmə, 
presləmə və uzatma üsulları ilə hazır məmulata çevrilir. Şüşələrin 
istilikkeçirmə qabiliyyəti çox aşağıdır (misinkindən 400 dəfə 
azdır). Köpük-şüşə, şüşə yunu və şüşə mahlıcı istiliyi çox yaxşı 
izolyasiya etdiklərindən istilik texnikasında və tikinti işlərində 
genişı tətbiq edilir. Şüşələrdən eyni zamanda buxar qazanları, 
buxar maşınları, şüşə gözlüklər, təzyiqi ölçmək üçün manometrin 
hissələri, avtobus, təyyarə, dəmiryol vaqonları üçün sınmayan 
(çiliklənməyən) şüşə hazırlandıqda və s. istifadə edilir. Şüşələrin 
tərkibləri müxtəlif olduğu kimi fiziki-mexaniki xassələri və tətbiq 
sahələri də müxtəlifdir.
Kvars şüşə.
Bunun tərkibi başlıca olaraq silisium 4-oksiddən 
(99,95 %) ibarətdir. Kvars şüşə yaxşı odadavamlılığa malik 
material olduğundan ondan yüksək temperatur şəraitində işləyən 
termocütlər üçün ucluq, laboratoriya sobalar üçün borular, mufel 
və unduksion soba putaları hazırlayırlar. Kvars şüşə dielektirik 
olduğundan yüksək gərginliyə davamlı izolyasiya vasitələri kimi 
istifadə edilir.
Çiliklənməyən şüşə.
Buna bəzən sınmayan şüşə və ya 
tripleks adlandırırlar. Çiliklənməyən şüşə bir neçə qatdan ibarət 
olur. Belə şüşə almaq üçün iki və ya çox sənaye şüşəsi qatlarını 
yüksək şəffaflıq və elastikliyə malik olan polimer yapışqanları ilə 

---

yapışdırırlar. Şüşə qatları yüksək temperatur (100-110
0
C) və 
təzyiq şəraitində (1,8 MPa) yaradılır. Bu üsul ilə alınmış şüşəni 
sındırdıqda əmələ gələn kiçik şüşə çilikləri aralıq qatı olan 
yapışqanın içərisində qalır.
Dielektirik şüşə.
Tabı artırılmış halda tətbiq edilən şüşə 
növlərində az miqdarda qələvi metal oksidi olur. Bu şüşələr 
yüksək sitatik və dinamik qüvvələrin təsirinə qarşı dözümlülüyü 
və elektrik izolyasiya qabiliyyəti ilə fərqlənir. Odur ki, bu növ 
şüşədən yüksək gərginlik izolyasiyaediciləri istehsal edilir.
Köpük şüşə.
Başqa növlərindən fərqli olaraq bu şüşə çox 
yüngül və böyük məsaməliliyə malikdir (0,1-6mm diametrli 
məsamələr köpük şüşənin həcm kütləsini aşağı salır). Köpük şüşə 
almaq üçün sənaye şüşə ovuntusunun yüksək temperaturda (700-
800 
0
C- də) qazəmələgətirici maddələrlə (ovuntu halında təbaşir, 
koks, kömür, qurum və s) bişirərək köpükləndirirlər. Köpük-şüşə 
almaq üçün əsas xammal olan sənaye şüşəsi əvəzinə bir sıra dağ 
süxurları və ya nefelin də götürmək olar. Köpük şüşə yaxşı 
dielektrik olub, aşağı istilikkeçirmə əmsalına, yüksək mexaniki 
möhkəmliyə, şaxtayadavamlılığa malikdir. Kömük şüşənin 
bərkliyi və möhkəmliyi yüksək olduğundan güllə onu deşmir. 
Köpük şüşədən elektriki, istiliyi keçirməyən və səsuducu, habelə 
bəzək materialı kimi istifadə edilir. 

---