Dərs vəSAİTİ Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin.. 2016-cı IL tarixli
Yüklə 1,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sxem 4. A. Məcmu dəyişən məsrəflər B. Məhsul vahidinə düşən dəyişən xərclər 5000 4000 3000 2000 1000 100 200 300 400 500 100 200 300 400 500 İstehsal fəaliyyətinin səviyyəsi (həcmi) Sabit məsrəflər istehsalının müxtəlif səviyyələri (həcmlə- ri) üçün müəyyən dövr ərzində dəyişilməz qalırlar. Sabit məs- rəflərə misal olaraq müəssisənin idarə heyətinə verilən əmək haqqını, ümumzavod təyinatı əsas vəsaitlərə hesablanan amor- 47 tizasiya məbləği, ümumzavod təyinatlı binaların təmirinə və saxlanılmasına sərf edilən məsrəflər və s. göstərmək olar. Sabit məsrəflərin dinamikasını 5-cı sxemdən görmək olar. Sabit məsrəflər Sxem 5. A. Məcmu sabit məsrəflər B. Məhsul vahidinə düşən sabit məsrəflər İstehsal fəaliyyətinin səviyyəsi Təcrübə göstərir ki, sabit məsrəflər istehsalın bütün səviyyələrində eyni qalmırlar və pilləkənvari dəyişilirlər (sxem 6) Sabit məsrəflər kateqoriyasına aid edilən məsrəflərin pilləkənvari artması. Sxem 6. Məcmu sabit məsrəflər İstehsal fəaliyyətinin səviyyəsi 48 Müəssisədə müəyyən bir qərarı işləyib hazırlayarkən ay- dınlaşdırmaq lazımdır ki, hansı məsrəfin və yaxud gəlirin han- sının bu problemə aidiyyəti var hansının yox. Qərar qəbul edi- lərkən hesablamaya qəbul edilən məsrəf və gəlirlər o gələcək məsrəf və gəlirlərdir ki, onlar qəbul edilən qərara meyillidir. Məsrəflərin və gəlirlərin hesablanmasına qəbul edilməyən məs- rəf və gəlirlər qəbul edilən qərardan asılı olmurlar. Müəssisə rəhbərliyi tərəfindən məsrəflərin uçotu və məh- sulun maya dəyərinin kalkulyasiya probleminə qərarlar qəbul edərkən nəzərə alınmalı olan əsas məsələlərdən biri də aradan qaldırılmalı olan və olmayan məsrəflərdir. Təcrübədə bəzən “aradan qaldırılmalı” və “qadırılmamalı” anlayışları əvəzinə “hesablamaya qəbul edilən məsrəflər” və “hesablamaya qəbul edilməyən məsrəflər” işlədilir. Aradan qaldırılmalı olan məs- rəflər o məsrəflərdir ki, onlardan qaçmaq, yaxa qurtarmaq olar. Aradan qaldırmaq mümkün olmayan məsrəflər əksinə. İnkrement məsrəflər və gəlirlər dedikdə əlavə məhsul va- hidi qruplarının hazırlanması və satışı nəticəsində yaranan əla- və məsrəflər (gəlirlər) başa düşülür. 2-ci misalda verilən məlu- matlara nəzər salaq. Misaldan göründüyü kimi sabit xərclər in- krement məsrəflərə daxil ola bilər, olmaya da bilər. Əgər sabit xərclər hər hansısa bir qərarın nəticəsində dəyişilirsə deməli onun əlavə artımı inkrement məsrəflər hesab olunacaq. Ona gö- rə ki, əmtəə satışı ilə məşğul olan işçilərin əmək haqqının artı- rılmasına buraxılan vəsait inkrement məsrəf kimi uçota alına- caqdır. Əgər qəbul edilmiş qərar müddətində sabit xərclər dəyi- şilmirsə, deməli inkrement məsrəflər sıfıra bərabərdir. İnkre- ment məsrəflər və gəlirlər çox hallarda marjinal məsrəf və gə- lirlərlə oxşardır. Əsas fərq ondan ibarətdir ki, marjinal məsrəf- lər və gəlirlər özündə məhsul vahidinə düşən əlavə gəlir və məsrəfləri ehtiva edir. İnkrement məsrəflər və gəlirlər də öz mahiyyətinə görə əlavə məsrəflər (gəlirlər) hesab olunur, lakin 49 məhsul vahidinin bütün qruplarının istehsal həcminin artması- nın nəticəsidir. Yüklə 1,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|