Dərs vəsaiti "Elm və təhsil" Bakı 2019
Yüklə 1,83 Mb.
|
|
249
Elçin Eyvazov, Nərminə Balabəyova hava gəmisinin yox olmasına, onu ciddi sarsıdan zədələməyə yaxud uçuş prosesində onun təhlükəsizliyi üçün hadisə törədəcək korlanmaya səbəb ola bilən müəyyən üsul-la qurğu yaxud maddə qoymaq; hava gəmisini xarab etmək, zədələmək, bir şərt da-xilində ki, hava gəmisi bunların nəticəsində zərər görsün; aeronaviqasiya avadanlıqlarını xarab etmək və zə-dələmək, yaxud onların istifadəsinə müdaxilə etmək, bir şərt daxilində ki, bu cür akt uçuş zamanı hava gəmisinin təhlükə-sizliyi üçün zərərli olsun; bilərəkdən yalan informasiya yaymaq, bir şərt daxi-lində ki, o, uçuşda olan hava gəmisinin təhlükəsizliyi üçün zərərli olsun. Qeyd edilənlər Monreal Konvensiyasına əsasən cina-yət sayılır (Konvensiyanın I maddəsi). Bu səbəbdən də sözü-gedən hərəkətləri sərgiləyən şəxslər cinayət qanunvericiliyi-nin normaları əsasında ciddi şəkildə cəzalandırılır. Hava pi-ratçılığı mülki aviasiyanın fəaliyyətinə qeyri-qanuni müdaxi-lə aktlarından biri hesab olunur. Onun anlayışı Açıq dəniz haqda 1958-ci il Cenevrə Konvensiyasında qeyd edilmişdir: xüsusi sahiblikdə olan gəmi yaxud uçan aparatın sərnişinləri tərəfindən başqa gəmi yaxud uçan aparata, oradakı şəxslərə və əmlaka qarşı münasibətdə şəxsi məqsədlər üçün olu-nan hər hansı qanunsuz zorakılıq, soyğunçuluq aktları pirat-çılıq adlanır. Burdan aydın olur ki, quldurluq pirat dəniz ya-xud hava gəmilərinin sərnişinlərinin etdikləri hüquqazidd hərəkətlər deməkdir. Həmçinin Konvensiyaya görə, bu cür hərəkətlər ancaq o vaxt piratçılıq sayıla bilər ki, onlar açıq dənizdə yaxud açıq dəniz üzərindəki havada edilsin. 1958-ci il Cenevrə Konvensiyası məsələyə birtərəfli yanaşaraq quldurluq anlayışını məhdudlaşdırır və bu səbəb- 250
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları dən də o, mülki aviasiyanın fəaliyyətinə qeyri-qanuni müda-xilə aktlarına aid olunmur. Vurğulamaq lazımdır ki, piratçı-lıq bu cür aktların ən təhlükəli formasıdır. Bu səbəbdən də hava piratçılığını ancaq açıq dənizlər üzərindəki havada sər-gilənən hərəkətlərlə məhdudlaşdırmaq məsələyə qeyri-düz-gün yanaşmanı bildirir. Buna görə dövlətlərarası hava hüqu-qunun hava piratçılığına hava məkanında baş verən qeyri-qanuni zorakılıq hərəkəti kimi anlayış verən norma nəzərdə tutmasını məqsədəmüvafiq hesab edirik. O cümlədən, beynəlxalq hava hüququnun bu cür ak-tual problemi texniki səbəblərə görə aviaqəza olduğu hallar-da iddianın hansı subyektə qarşı deyilməsi problemini həll etməsini mühüm sayırıq. Bizim fikrimizcə, ziyanın əvəzinin ödənilməsi haqda tələb iki kateqoriya subyektə -hava gəmisi-ni tərtib edən istehsalçıya və hava yollarını (hərəkətini) idarə edən orqanlara verilməlidir. 10.5. Beynəlxalq avtomobil daşımalarınıda nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin edilməsi. Dövlətlərarası nəqliyyat təhlükəsizliyinin aktual problemlərindən biri də dövlətlərarası avtomobil nəqliyya-tında təhlükəsizliyin təmin edilməsi məsələsidir. Yəni, fiziki şəxslərin həyat və sağlamlığına ziyan dəyməsinin əsas texno-gen faktoru olan yol- nəqliyyat hadisəsi avtomobil nəqliyyatı sahəsində baş verir. Bu hadisə, çox vaxt yollarda, meydanlar-da, dəmir yol keçidlərində, küçələrdə, avtonəqliyyat vasitələ-rinin hərəkəti zaman baş verərək fiziki şəxslərin (sərnişinlə-rin) həyatını itirməsinə yaxud müəyyən dərəcədə ağır ya yüngül bədən xəsarəti almasına, heyvanların yaxud hərəkət-siz maneənin vurulmasına, nəqliyyat vasitələrinin, qurğula- 251
Elçin Eyvazov, Nərminə Balabəyova rın, yolların yükün zədələnməsinə və başqa maddi ziyanın dəyməsi probleminə yol açır. Bilirik ki, yol- nəqliyyat hadisəsi zamanı nəqliyyat va-sitələrinə, yük və baqaja, yol infrastrukturuna, həmçinin baş-qa əmlak növlərinə ciddi ziyan dəyə bilər. Bu səbəbdən də, beynəlxalq daşımalarda əsas məqsədlərdən biri yol-nəqliyyat hadisəsinin baş vermək imkanını yox etmək və yol hərəkəti təhlükəsizliyini qorumaqdır. Bunun üçün, yol hərəkəti təhlü-kəsizliyi probleminə xüsusi nəzər salınır, yol-nəqliyyat hadi-səsinə mane olmağa yönələn kompleks tədbirlər nəzərdə tu-tulur. Yol hərəkəti təhlükəsizliyi dedikdə, yol hərəkəti işti-rakçılarının və cəmiyyətin yol-nəqliyyat hadisələrindən və onların ortaya çıxardığı nəticələrdən qorunma dərəcəsi başa düşülür. Bir dövlətin fiziki yaxud hüquqi şəxsinə məxsus olan və başqa dövlətin ərazisinə müvəqqəti olaraq gətirilərək və orada qeydiyyata düşməyən nəqliyyat vasitəsinin olduğu yol hərəkəti dövlətlərarası yol hərəkəti adlanır. Bildiyimiz kimi, beynəlxalq yol hərəkəti təhlükəsizliyi iilk növbədə beynəlxalq- hüquqi protokollarla və çoxtərəfli bey-nəlxalq normativ sənədlərlə tənzimlənir. Bu sənədlər də Dövlətlərarası Avtomobil Nəqliyyatı İttifaqının tövsiyyə-sinə görə, 6 qrupa ayrılır ki, onların bir qrupu yol hərəkəti qaydalarına, yol işarələrinə, o cümlədən yolun nişanlanması-na həsr olunmuşdur. Sadalanan sənədlərdə yol hərəkəti qay-daları, avtomobil nəqliyyatı vasitələrinə və onların qeydiyyat nişanlarına aid tələblər təyi olunmuş, beynəlxalq sürücülük vəsiqəsinin nümunəsi qəbul edilmişdir. Bu aşağıdakı kon-vensiya və sazişlərdən ibarətdir: - Yol hərəkəti mövzusunda Konvensiya (1968-ci il); 252
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları -Yol nişanları və işarələri mövzusunda Konvensiya (1968-ci il); -Yol nişanları və işarələri haqda Protokol (1949-cu il ); -Yol hərəkəti mövzusunda 1968-ci il tarixli Konvensi- yaya əlavələr edən Avropa Sazişi (1971-ci il); -Yol nişanları və işarələri mövzusunda 1968-ci tarixli Konvensiyaya əlavələr edən Avropa Sazişi (1971-ci il); -Yolların nişanlanmasına dair 1973-cü il tarixli akt. Dövlətlərarası yük daşımaları üçün Yol hərəkəti möv- zusunda Konvensiyanın və bu Konvensiyaya əlavələr edən Avropa Sazişinin daha çox əhəmiyyəti vardır. Bu sənədlər yol hərəkətinin təşkilinə yönələrək, vahid yol hərəkəti qay-dalarınıtəyin edir ki, bunun da təhlükəsizliyin qorunması məsələsinin həllində xüsusi rolu vardır. Təhlükəsizliyin hüquqi təminatı 2 mühim məsələnin həllinə yönəldilmişdir: Təhlükəsizliyin təmin edilməsi nəqliyyat xidmətin-dən yararlanan müştəri kontingentini (yük sahibi və sərni-şinləri, yəni nəqliyyat xidməti istehlakçılarını) qorumaq məqsədi güdür. Təhlükəsizliyin təmin edilməsi avtonəqliyyat daşı-ma prosesinin lazımi şəkildə təşkil edilməsi məqsədinə xid-mət edir. Dövlətlərarası avtomobil hüququ avtodaşımalar za-manı təhlükəsizliyin qorunması üçün nəqliyyat vasitələrinin tənzimlənməsi qaydalarını təyin edir. İstənilən nəqliyyat va-sitəsi qeydiyyat nişanına sahib olmalıdır ki, o, ərəb rəqəmin-dən və latın əlifbası hərfindən ibarətdir. Bununla yanaşı av-tonəqliyyat vasitəsində qeydiyyat ölkəsinin fərqlənmə nişanı 253
Elçin Eyvazov, Nərminə Balabəyova olmalıdır (misal üçün, AR-da avtonəqliyyat vasitələri üçün - «AZ», RF-da - «RUS», Türkiyədə - «TR» və s.). Əlavə olaraq qeyd etmək olar ki, nəqliyyat vasitəsin-də çıxarıla bilməyən eyniləşdirmə nişanı (mühərrikin zavod nömrəsi, istehsalçı zavodun adı, avtomobilin markası, şassi və ya banın zavod nömrəsi və s. haqda informasiyaları əks etdirən lövhəcik) bərkidilməlidir. Digər yandan, aşağıdakılar müəyyən olunur: - avtonəqliyyat vasitəsinə, onun sistem və avadanlıq-larına aid zəruri texniki tələblər; -yol nişanları və işarələrinə aid tələblər; -yolların nişanlanmasına aid tələblər; -yol hərəkətinin digər tənzimetmə vasitələrinə aid tə- ləblər. Bilirik ki, AR 1968-ci il 8 noyabrda Vyanada imzalan-mış «Yol hərəkəti haqqında» Konvensiyaya qoşulmuş-dur. Ölkədə yol hərəkətinin təşkil edilməsi, nəqliyyat vasitə-lərinin dövlət qeydiyyatının aparılması, nəqliyyat vasitələri-nə texniki müayinənin təşkili, idarəetmə hüququ haqqında sürücülük vəsiqələrinin verilməsi qaydaları və yol hərəkəti təhlükəsizliyinin qorunması ilə əlaqədar başqa məsələlərin həll edilməsi məhz adı çəkilən Konvensiyanın və 1998-ci il 3 iyulda qəbul olunmuş « Yol hərəkəti haqqında» AR Qanunu-nun tələblərinə müvafiq olaraq həyata keçirilir. Bu sahədəki münasibətlərin qaydaya salınmasında AR Hökuməti tərəfin-dən qəbul olunmuş aşağıda göstərilən qərarların müddəaları xüsusi rol oynayır: -«Mexaniki nəqliyyat vasitələrinin və onların qoşqula-rının təyin olunmuş formada qeydiyyatdan keçirilməsi və dövlət qeydiyyatı üzrə uçota alınması haqda Əsasnamənin və Nəqliyyat vasitəsinin özgəninkiləşdirilməsi və girov qo- 254
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları yulması qaydasının təsdiq olunması mövzusunda» AR Na-zirlər Kabinetinin 1999-cu il 15 martda verilən 39 nömrəli Qərarı; -« Nəqliyyat vasitələrinə və onların qoşqularına döv-lət texniki cəhətdən baxış keçirilməsi qaydaları barəsində nü-munəvi Əsasnamənin təsdiq olunması haqda» AR Nazirlər Kabinetinin 1999-cu il 15 martda verilən 40 nömrəli Qərarı; -« Nəqliyyat vasitələri sürücülərin öyrədilməsi və on-ların ixtisasının artırılması kursları haqqında Əsasnamənin, Sürücülük vəsiqəsini əldə etmək üçün yol hərəkəti qaydaları üzrə nəzəri və nəqliyyat vasitələrini idarəetmə məsələləri üz-rə təcrübi imtahanlara sərbəst şəkildə hazırlanması qaydala-rının və onları idarə etmək hüququ verən sürücülük vəsiqə-si əldə etmək istəyən şəxslərdən imtahanların qəbul olunma-sı və onlara sürücülük vəsiqsinin verilməsi qaydaları haqqın-da Əsasnamənin təsdiq olunması haqqında» Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1999-cu il 15 martda veri-lən 41 nömrəli Qərarı və b. Avtonəqliyyat vasitələri «A», «B», «C», «D» və «E» ki-mi kateqoriyalara ayrılır. Bu vasitəsini idarə etmək hüququ verən sürücülük vəsiqəsi həmin kateqoriyalardan uyğun biri göstərilməklə verilir. Sürücülük vəsiqələrinin 2 forması var: Milli Beynəlxalq. AR-da vahid beynəlxalq texniki göstəricilərə, yol hə-rəkətinin təhlükəsizliyi normativlərinə və normalarına mü-vafiq və bu tələblərə uyğunluğu haqda sertifikatı olan, qey-diyyatdan, dövlət texniki yoxlanışdan keçmiş nəqliyyat vasi-tələri AR ərazisində yol hərəkətində iştiraka buraxılırlar. Bununla belə, dövlətlərarası daşıma üçün avtonəqliy-yat vasitəsi öz ölkəsinin qeydiyyat və fərqlənmə nişanına, 255
Elçin Eyvazov, Nərminə Balabəyova sürücü isə Beynəlxalq Konvensiya ilə təyin olunmuş nümu-nəyə uyğun milli yaxud dövlətlərarası sürücülük vəsiqəsinə sahib olmalıdır. Daşıyıcı beynəlxalq daşıma zamanı və başqa bir dövlətdə olarkən həmin ölkədə istifadə olunan hərəkət qaydalarına riayət etməlidir. Dövlətlərarası daşımaların tənzimlənməsində höku-mətlərarası ikitərəfli sazişlər xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu cür sazişlərdə dövlətlərarası daşımalar üçün istifadə edilən yollara, nəqliyyat vasitəsinin əsas parametrlərinə, daşıyıcının statusuna, üçüncü şəxslər qarşısında mülki məsuliyyətin sı-ğortasına, məsuliyyətlərin pozulmasına görə cəza tədbiri-nə, ödəniş və hesablaşmaya aid normalar nəzərdə tutur. Belə normaların müəyyən olunması, qloballaşma zamanı gün-dəmdə olan məsələ hesab olunur. Digər yandan, beynəlxalq avtomobil nəqliyyatı sferasında təhlükəsizlik məsələsinə həsr edilən universal xarakterli çoxtərəfli saziş bağlanması zəruri məsələlərdən biridir. 10.6. Beynəlxalq dəmiryolu daşımalarında nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin edilməsi. Qloballaşma zamanı beynəlxalq dəmir yolu nəqliyya-tında təhlükəsizlik məsələsi daha çox gündəmdə olur. Bu, dəmir yolu nəqliyyatının hərəkətinin bəzi spesifik özəlliklə-rə sahib olması ilə açıqlanır ki, bu özəlliklər dəmir yolu daşı-malarının beynəlxalq-hüquqi təsir göstərir. Yüksək daşıma qabiliyyəti, universallıq və daşımanın müntəzəm olması bu özəlliklərə aiddir. Beynəlxalq dəmir yolu daşımaları, birbaşa daşıma kimi həyata keçirilir. Burada iştirak edən dəmir yol-ları arasında meydana gələn nəqliyyat-texniki və hüquqi xa-rakterli məsələlərin həllini tələb edir. 256
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları Dəmir yolu nəqliyyatı, əsasən bütün ölkələrin nəqliy-yat sistemində xüsusi yer tutur. Buna görə o, nəqliyyat siste-minin əsas elementi hesab olunaraq ölkə iqtisadiyyatında yük və sərnişin daşınması üzrə həyata keçirdiyi işin həcminə görə xüsusi rol oynayır, xalq təsərrüfatının effektli tərəqqisi-nə ciddi təsir göstərir, ölkənin iqtisadi tamlığını və milli təh-lükəsizliyini qoruyur. Dəmir yolu nəqliyyatının faydası, ilk növbədə onun bəzi texniki- iqtisadi üstünlüklərə sahib olma-sı ilə şərtlənir ki, daşımanın təhlükəsizliyini qorumaq bu üs-tünlüklərdəndir. Bu səbəbdən də hərəkət təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və onun təşkil edilməsi dövlətlərarası dəmir yolu hüququnun mühüm vəzifələrdən biri hesab edilir. Dövlətlərarası dəmir yolu daşımaları sahəsində nəq-liyyat təhlükəsizliyinin qorunmasında Bern konvensiyaları (KOTİF) xüsusi rol oynayır. Bundan başqa, qloballaşma za-manı dəmir yolu daşımalarında nəqliyyat təhlükəsizliyinin müasir səviyyədə qorunması üçün dəmir yolu nəqliyyatının fəaliyyətində aşağıdakı istiqamətlər əsas götürülməlidir: I dəmir yolu nəqliyyatında elmi-texniki proqresin ye-ni uğurları tətbiq edilməlidir; burada informasiya kompyu-ter texnologiyasına daha çox üstünlük verilməli və ona prio-ritet məsələ kimi nəzər salınmalıdır; irimiqyaslı dinamik nəzarət modeli ərsəyə gətiril-məlidir ki, bu model əsasında daşıma vasitələrinin istismar və texniki vəziyyətini müəyyən etmək mümkün olsun; bu modellərdən artıq Kanada, ABŞ və Avropanın dəmir yol-larında daha çox istifadə edilməkdədir; III dövlətlərarası dəmir yolu nəqliyyatında daşımala-rın təşkilinin yeni metodları tətbiq olunmalıdır ki, marşrut-laşdırma, başqa sözlə desək, marşrut qatarları ilə yük daşın-masının həyata keçirilməsi bu metodlardan biridir; daşıma- 257
Elçin Eyvazov, Nərminə Balabəyova ların təhlükəsizliyi nöqteyi-nəzərindən bu metodlar xüsusi əhəmiyyət kəsb edir; marşrutlaşdırma dəmir yolu nəqliyya-tında proqressiv texnologiyanın istifadəsinin əsas istiqamət-lərindən biridir - yükü məntəqəyə vaxtında çatdırmaq, va-qonların boş dayanmasının qarşısını almaq, nəqliyyat daşı-ma prosesinin təhlükəsizliyini qorumaq marşrutlaşdırma metodunun üstünlükləri hesab edilir. IV qloballaşma zamanı marşrut-konteyner qatarları-nın daşıma fəaliyyətinə ciddi nəzər salınmalıdır; həmin qa-tarlar ancaq konteynerlərlə yüklənmiş vaqonlardan təşkil edilmişdir; son illər dövlətlərarası dəmir yolu nəqliyyatında idxal-ixrac yüklərinin daşınmasını sürətləndirmək üçün müntəzəm ixtisaslaşdırılmış konteyner qatarları yaranmağa başlamışdır; V dəmir yolu nəqliyyatında təhlükəsizliyin hüquqi tə-minatı üçün daxili qanunvericilik inkişaf etdirilməlidir; bu məqsədlə AR-da «dəmir yolu nəqliyyatı barədə» müvafiq qanunun, eyni zamanda daşıma qaydalarının qəbul olunma-sını və bu normativ protokollarda təhlükəsizlk məsələlərini tənzimləyən bir sıra normaların nəzərdə tutulmasını məqsə-dəmüvafiq sayırıq. Dəmir yolu nəqliyyatında təhlükəsizliyin hüquqi tə-minatı üçün modern beynəlxalq-hüquqi baza yaradılmalıdır. Söhbət, Azərbaycan Respublikasının gələcək dövrlərdə bü-tün qonşu dövlətlərlə qarşılıqlı fayda, dostluq və əməkdaşlıq şəraitində hökumətlərarası sərhəd dəmir yolu sazişi imzala-masından, eyni zamanda bu sazişlərdə sərhəd dəmir yolu stansiyalarının fəaliyyət (iş) qaydasını, dəmir yolları arasın-dakı nəqliyyat-texniki qarşılıqlı əlaqələri ( qatarların fəaliy-yəti və onlara xidmət göstərilməsi və.s) tənzimləyən norma- 258
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları ların nəzərdə tutulmasından, ziyan dəydiyi hallarda müvafiq məsuliyyət müəyyən olunmasından gedir. 10.7. Beynəlxalq su (çay) nəqliyyatında təhlükəsizlik məsələləri Su (çay) nəqliyyatı vasitəsilə dövlətlərarası daşımalar-da gəmiçiliyin təhlükəsizliyinin qorunması beynəlxalq su hüququnun əsas vəzifələrindən biridir. Yük və sərnişin daşı-malarında, yedəyəalma və başqa xilasetmə əməliyyatlarında istifadə olunan gəmi və başqa üzən obyektlərin istifadəsində təhlükəsizliyin təmin edilməsi gəmiçiliyin təhlükəsizliyi ilə əlaqədardır. Su (çay) yollarında təhlükəsizliyin qoruna bilməmə-si nəticəsində insanların həyat və sağlamlığına, təbiətə və su (çay) nəqliyyatına ziyan dəyə bilər. Gəmiçiliyin təhlükəsizli-yinin təmin edilməsi səviyyəsi dövlət idarəetmə orqanları, beynəlxalq təşkilatlar və gəmi sahibləri tərəfindən görü-lən kompleks tədbirlərin effektliliyindən asılıdır. Bu məsələ-nin həllində milli (dövlətdaxili), beynəlxalq və sahəvi norma-tiv-hüquqi aktların tələblərinə mütləq şəkildə əməl edilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Dövlətlərarası su (çay) nəqliyyatında təhlükəsizliyin qorunması məsələləri ilə müvafiq beynəlxalq təşkilatlar məş-ğul olur (misal üçün, BMT, Dunay Komissiyası, Reyn Komis-siyası, AİK, EKOSOS, Çad gölü üzrə Komissiya və b.). Avro-pada gəmiçiliyin təhlükəsizliyinin qorunması Aİ-nin mühim fəaliyyət istiqamətlərindən biri kimi müəyyən edilmişdir. Gəmilərin konstruksiyasına, xilasetmə, yanğından qo-runma, radioteleqraf və radiotelefon vasitələrinə, təhlükəli yüklərin daşınmasına aid tələblər «SOLAS-74» Dövlətlərara-sı Konvensiyasında göstərilmişdir. Bu Konvensiyanın qüvvə- 259
Elçin Eyvazov, Nərminə Balabəyova si dəniz rayonuna üzüb çıxan qarışıq «çay-dəniz» gəmilərinə də aid edilir. Gəmiçilikdə təhlükəsizlik məsələsinə dövlətdaxi-li miqyasda da nəzər salınır. Misal ümün, RF-da gəmiçiliyin təhlükəsizliyinin hüquqi şəkildə tənzimlənməsi yeni qəbul-olunmuş « Daxili Su Nəqliyyatı» Nizamnaməsində (2001-ci il)göstərilmişdir. 10.8. Beynəlxalq boru kəməri nəqliyyatında təhlükə-sizlik məsələləri Neft və qaz məhsullarının daşınması üzrə «beynəl-xalq boru kəməri» magistral nəqliyyat növündə təhlükəsizli-yin qorunması dövlətlərarası boru kəmər nəqliyyat hüququ-nun yoluna qoyduğu mühüm məsələlərdən biridir. Qaz, neft və neft məhsulları dövlətlərarası ticarət döv-riyyəsinə elə nəqliyyatın bu növünün dəstəyi ilə daxil olur. Dövlətin nəqliyyat sistemində boru kəməri nəqliyyatı xüsusi yer tutduğu üçün, nəqletmə zamanı təhlükəsizlik məsələləri-nin tənzimlənməsi hər zaman dövlətin nəzarətindədir. Bu nöqteyi-nəzərdən « İxrac neft və qaz boru kəmərlərinin təh-lükəsizliyinin təmin olunması haqqında» AR Prezidentinin Fərmanı ( 15.04.2002-ci il, No 685) böyük əhəmiyyət kəsb edir. Fərmanda qeyd edilir ki, «Xəzər dənizinin AR-da-kı «Çıraq», «Azəri» yataqlarının və «Günəşli» yatağının də-rinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənməsi və neft hasilatı-nın pay bölgüsü haqqında» Sazişə müvafiq olaraq, hasilat və daşınma üçün bəzi obyektlər inşa edilərək istifadəyə veril-mişdir. Bilirik ki, günümüzdə hasil edilən neftin ixracı «Bakı-Supsa», «Bakı-Novoros-siysk» neft kəmərləri və «Tbilisi- Ba-kı - Ceyhan» Əsas İxrac Boru Kəməri ilə həyatakeçirir. Bu- 260
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları nunla bağlı neft ixrac boru kəmərlərinin və «Ərzurum- Tbili-si -Bakı » qaz ixrac kəmərlərinin təhlükəsizliyinin qorunma-sı, boru kəmərlərinin mütəmadi və etibarlı işinin təşkili üçün xüsusi Komissiya yaradılmışdır. Fərmanın IV bəndində nəzərdə tutulmuşdur ki, AR-nın Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti, AR-nın Daxili İşlər Na-zirliyi, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti və Azərbaycan Respublikasının FHN rayon və şəhər icra hakimiyyəti orqanlarının başçıları ilə birgə ixrac boru kəmərlərinin və onların infrastruktur obyektlərinin təhlükə-sizliyinin qorunması məsələsini ölkənin inzibati ərazi bölgü-sü prinsipi həll etsinlər. 10.9. Nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahə-sində milli (daxili) nəqliyyat qanunvericiliyi Hazırda nəqliyyat təhlükəsizliyinin təmin olunması ümumdünya əhəmiyətli problemlərdən biri hesab edilir və bu problemin yoluna qoyulmasında dövlətlər, qurumlar, beynəlxalq təşkilatlar xüsusi rol oynayır. Dövlətlərarası nəq-liyyat təhlükəsizliyinin təmin edilməsində dövlətlərarası nəqliyyat hüququndan başqa daxili nəqliyyat hüququ, nəq-liyyat qanunvericiliyi də böyük rol oynayır. Azərbaycan Respublikasında nəqliyyat təhlükəsizliyi-nin daxili nəqliyyat hüququ ilə nizamlanması üçün norma-tiv-hüquqi və qanunverici baza meydana gəlmişdir. 1995-ci il noyabr ayının 12-də qəbul olunmuş AR-nın Əsas Qanunun-da - Konstitusiyada ümumi təhlükəsizlik problemlərinin həll edilməsinə dövlətin təminat verməsi haqqında məsələlərə to-xunulması çox vacib haldır. Azərbaycan Respublikasının «Milli təhlükəsizlik haq-qında» 2004-cü il iyunun 29-da qəbul etdiyi nizamnaməsi ilə 261
Elçin Eyvazov, Nərminə Balabəyova təhlükəsizlik kəlməsi xalqın və ölkənin daxili və s. təhlükə-lərdən müdafiə edilə bilməli halı kimi müəyyən olunur. Bu anlayışın məna yükü ictimai, texniki, dövlət, ekoloji və s. təh-lükəsizlik növlərindən başqa nəqliyyat təhlükəsizliyini də əhatə edir. Təhlükəsizliyin bu cür geniş anlamda dərk edil-məsi onu təmin edən çoxsaylı orqanların və təşkilatların fəa-liyyətini, o cümlədən təhlükəsizlik əldə etmək üçün bəzi təş-kilati, texniki, iqtisadi, ekoloji və b. tədbirlərin görülməsi-ni nəzərdə tutur. «AR-nın milli təhlükəsizlik konsepsiyası» nəqliyyat təhlükəsizliyi məsələsinə özəlliklə nəzər yetirir. Konsepsiya-da qeyd edilir ki, dövlətlərarası boru kəmərlərinin və nəqliy-yat dəhlizlərinin təhlükəsizliyini qorumaq üçün AR aşağıda-kı vəzifələri yerinə yetirir: -nəqliyyatın və nəqliyyatda təhlükəsizliyin qorunması; nəqliyyat sistemində səfərbərlik üçün hazırlığının görülməsi; Qafqaz- Avropa-Asiya və Cənub- Şimal dövlətləra-rası nəqliyyat dəhlizlərinin fəaliyyətinin əlverişliliyinin və rəqabət qabiliyyətinin gücləndirilməsi üçün təhlükəsizlik tədbirlərinin görülməsi; nəqliyyat dəhlizlərinin mühafizə sisteminin güvənir-liyinin təmin olunması; nəqliyyat dəhlizlərinin təhlükəsizliyinə qıraqdan təhdid yaradacaq amillərin müəyyən edilməsi və əngəllən-məsi; -nəqliyyat vasitələri və dəhlizlərində, həmçinin boru kəmərlərində terror aktlarının həyata keçirilməsində fayda-lanılacaq vasitələrin dövriyyəsinin qadağan edilməsi yaxud bu dövriyyəyə ciddi nəzarətin təşkili; 262
Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları -nəqliyyat obyektlərinin inşası və istifadəyə verilmə-si zamanı ekoloji və sosial mühitə zərər dəyməsinin qarşısı-nın alınması. Bu vəzifələr AR-nın Silahlı Qüvvələri və başqa təhlü-kəsizlik strukturlarının, o cümlədən aidiyyəti dövlət qurum-larının fəaliyyətində özünü göstərməli və onların tətbiq edil-məsi üçün adekvat imkanlar ortaya qoyulmalıdır. Təhlükə yarada biləcək obyektlərin təhlükəsiz istifadəsinin iqtisadi, hüquqi və sosial əsasları «Texniki təhlükəsizlik haq-qında» AR-nın Qanunu ilə müəyyən edilir (1999-cu il 2 no-yabr). O cümlədən belə obyektləri istifadə edən hüquqi və fi-ziki şəxslərin bu obyektlərdə baş verə biləcək qəzaları önlə-məyə və bu qəzaların nəticələrini yox etməyə istiqamətlənən fəaliyyəti də bu Qanunla nizamlanır. Texniki təhlükəsizliyin, həmçinin nəqliyyat təhlükə-sizliyinin təmin olunması üzrə funksiyaların icrası üçün döv-lət bəzi orqanlar yaratmışdır (misal üçün, FHN, Dövlət Də-niz Administrasiyası, Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnolo-giyalar Nazirliyi və b.). Yüklə 1,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|