sonra əkizlər paradoksu adlanan paradoks geniş yayılmağa başladı. Onun məzmununa görə əkizlərdən biri
işıq sür‟ətinə yaxın sür‟ətlə hərəkət edən kosmik gəmidə səyahətə çıxır.
Onun bədənində gedən proseslər o qədər yavaşıyır ki, bir neçə on ildən
sonra o geri qayıtdıqda, yerdə qoyub getdiyi qardaşından və hətta öz
uşaqlarından da cavan görünür.
Nisbilik nəzəriyyəsinin əsasında qeyri- Evklid həndəsəsi durur .
Onu Haus və Lobaçevskiy yaratmışdır. Onlar paralel düz xətlər haqqında
aksiomdan imtina etdilər. Adi həndəsə öyrədir ki, bu cür xətlər uzadıldıqda
kəsişmir. Ən‟ənəvi Evklid həndəsəsi üçbucağın bucaqlarının cəminin 180
0
-
yə bərabər olduğunu göstərir. Lobaçevski isə sübut etdi ki, məkan
göstəricilərinin «əyildiyi» şəraitdə üçbucağın daxili bucaqlarının cəmi
180
0
- dən azdır. Alman riyaziyyatçısı Riman isə bu göstəricinin 180
0
- dən
çox olduğunu isbat etdi. Nəticədə mə‟lum oldu ki, Evklid həndəsəsi bütün
hallar üçün yaramır. O daha mürəkkəb xarakter daşıyan ümumi həndəsənin
xüsusi konkret bir halıdır. Günəşə yaxın yerdə güclü qravitasiya
qüvvələrinin tə‟siri altında işıq şüası öz yolunu əyir.
1916- cı ildə irəli sürülmüş ümumi nisbilik nəzəriyyəsi göstərdi ki, nisbilik prinsipi həm də qeyri inersial hesablama sistemlərində fəaliyyət göstərir . Bu nəzəriyyəyə görə məkan- zaman xassələri qravita-
siya (ağırlıq) kütləsinin necə paylanmasından asılıdır. Belə ki, böyük
ağırlığa malik obyektlərin yaxınlığında məkan xassələri evklid həndəsəsi
ölçülərindən kənara çıxır, zamanın sür‟əti isə xeyli zəifləyir.
Bu nəzəriyyənin mahiyyəti haqqında verilmiş suala Eynşteynin özü
belə cavab vermişdi: «Mahiyyət bundadır: əvvəllər belə hesab edirdilər ki,
əgər hər hansı mö‟cüzə nəticəsində bütün maddi predmetlər birdən- birə
yox olsaydı, onda məkan və zaman qalmaqda davam edərdi. Nisbilik
nəzəriyyəsi sübut etdi ki, həmin predmetlərlə birlikdə məkan və zaman da
yox olardı».
1
1
Алексеев П., Панин А. Философия. М.,1997, с.370.
