ümumbəşəri fəlsəfi dəyərlərə müraciət edir, onlardan faydalanırlar. Bununla yanaşı milli
fəlsəfənin mövcudluğu və inkişafı ümumdünya fəlsəfəsinə münasibətdə
müəyyən nisbi müstəqilliyə malikdir. Belə ki, hər bir millət birinci
növbədə onun varlığını və inkişaf səviyyəsini əks etdirən fəlsəfi
təsəvvürlər sistemi yaradır.
Bu mə‟nada milli fəlsəfə milli özünüdərkin nəzəri əsası rolunu oynayır . Sovet rejimi dövründə fəlsəfi fikirdə
ehkamçılıq, əzbərçilik, ideologiyalaşma hökmranlıq edirdi. Bu, fəlsəfədə
əsl yaradıcılığa mane olur, xüsusən də milli fəlsəfənin inkişafına əngəl
törədirdi.
Milli müstəqillik əldə olunduqdan sonra milli fəlsəfənin
inkişafı üçün real şərait yaranır. Elmin demokratikləşməsinə, sərbəst
düşüncəyə, fikir plüralizminə geniş meydan verilir. Bunu müasir
Azərbaycanda fəlsəfənin inkişafı nümunəsində də yəqin etmək olar.
Fəlsəfi biliyin
daxili məzmunu çox mürəkkəbdir. Burada aşağıdakı
tərkib hissələri ayırmaq olar:
1)
Varlıq haqqında tə‟lim (ontologiya) varlığın ən ümumi
problemlərini öyrənir: varlıq və qeyri- varlıq, maddi və ideal varlıq (mate-
riya və şüur); təbiətin, cəmiyyətin və insanın varlığı; materiya və onun
atributları.
2)
Bilik, idrak haqqında tə‟lim (qnoseologiya) aşağıdakı
məsələləri əhatə edir: dünyanın dərk olunanlığı; idrakın imkanları və
məqsədi; idrakın obyekti və subyekti; biliyin strukturu və dinamikası;
həqiqət problemi, onun təbiəti və dialektikası.
3)
Elmi idrak nəzəriyyəsi (epistemiologiya) elmi kompleks
şəkildə öyrənir. Buraya aşağıdakı məsələlər daxildir: elmə bilik kimi,
fəaliyyət kimi, sosial institut, akademiya, sistem və elmi- texniki inqilab
kimi yanaşılması; elmi idrakın strukturu; elmi idrakın metodları; elmi
tərəqqi;
4)
