Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

heyvana keçərək, sonra insana doğru inkişaf etdiyini göstərirdi
. Onun 
şe‟rlərində ilk materiya, surət cövhər (substansiya), ərəz (aksidensiya), 
səbəb-nəticə, vacib və mümkün kimi fəlsəfi anlayışlara tez-tez rast gəlinir. 
Orta əsrlərdə islam şərqində meydana gəlib inkişaf edən 
ərəbdilli 
fəlsəfə Qərbdə fəlsəfi və ictimai fikrin 
gedişinə əhəmiyyətli tə‟sir 
göstərmişdir. Bir çox müsəlman filosoflarının elmi və fəlsəfi fikirləri bu-
rada geniş yayılmışdı. 
Islam təfəkkürü və mədəniyyətinin 
nümunələrinin (Əl-Fərabi, Ibn-Sina, Ibn-Rüşd və s.) 
orijinal təbii-elmi 
mülahizələri Avropa mədəniyətinin inkişafında mühüm rol oynamışdı. 

---

79 
V FƏSIL 
INTIBAH DÖVRÜ FƏLSƏFƏSI 
XV əsrdən etibarən fəlsəfi fikir tarixində Intibah dövrü adlanan 
mərhələ başlandı. 
Bu dövr sənayenin, ticarətin inkişafı, böyük coğrafi 
kəşflər ilə səciyyələnir. Bütün bunlar kapitalizmin təşəkkülünü ifadə edir.
Baş vermiş ümumi dəyişikliklər insanların mənəvi həyatında və 
təfəkür tərzində də ciddi dönüş əmələ gətirdi. Bu dönüş ictimai və mədəni 
həyatın bütün sahələrində baş verən 
sekulyarizasiya (insanların 
şüurunun din və kilsədən azad olaraq dünyəviləşməsi) prosesində ifadə 
olunurdu
. Iqtisadi və siyasi həyatın ardınca tədricən elm, incəsənət və 
fəlsəfə də kilsənin tabeliyindən azad olaraq müstəqillik əldə etməyə 
başladı. Doğrudur, bu proses çox ləng getmiş və uzun dövrü əhatə etmişdi.
Intibah dövrü antik mədəniyyətin və təfəkür üsulunun yenidən 
dirçəlməsi ilə səciyyələnir
. Əlbəttə söhbət antik həyat tərzinin tam bərpa 
olunmasından getmir. Intibah dövrünün adamı, mədəniyyəti və fəlsəfəsi 
antik dövrdəkindən ciddi sürətdə fərqlənirdi. Belə ki, o əvvəlki dövrə xas 
olmayan bir sıra yeniliklərə malik idi. Əgər antik dövrdə təbiət, kosmik 
həyat, orta əsrlərdə allah ideyası diqqət mərkəzində dururdusa,