Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

Hələ intibah dövründə özünü göstərən orta əsr sxolastikasının 
tənqidi, XVII əsrdə daha kəskin şəkil aldı
. Digər tərəfdən nominalizm 
ilə realizmin mübarizəsi bu dövrdə yeni formada davam etdi. 
Bu empirizm 
(biliyin təcrübəyə əsaslandığının iddia edilməsi) və rasionalizmin 
(yalnız zəka vasitəsilə mö‟təbər bilik qazanmağın mümkünlüyü) 
mübarizəsi kimi özünü göstərdi
. 
Empirizmin banisi 
görkəmli ingilis filosofu F.Bekon (1561- 1626) 
olmuşdur
. Həmin dövrdə yaşamış mütəfəkkirlərin bir çoxu kimi, o da 
elmi 
idrakı əsaslandırmağı fəlsəfənin başlıca vəzifəsi hesab edirdi
. O, 
fəlsəfənin predmet və vəzifələrini yeni tərzdə mə‟nalandırmışdır. Bekon 
göstərirdi ki, 
elmi bilik insana xeyir vermək məqsədi 
güdməlidir. Bütün 
elmlərin ümumi vəzifəsi insanın təbiət üzərində hökmranlığını artırmaqdan 
ibarətdir. Bekona görə elm özü- özlüyündə əsas məqsəd deyil, vasitədir. O, 
təbiət hadisələrindən insanların rifahı naminə istifadə olunması üçün bu 
hadisələrin səbəbiyyət əlaqələrini aşkar etməlidir. Bu günə qədər davam 
edən «Bilik- qüvvədir» aforizmi Bekona məxsusdur
. 
Bekonun 
elmi 
təbiət 
hadisələrinin 
dərk 
olunmasına 
istiqamətləndirmək cəhdi kapitalizm şəraitində yaranmış ümumi mə‟nəvi 
mühitin tələbatı idi. Belə ki,zəkanın praktikada tətbiqi protestant 
reformatorların ürəyindən idi. Onlar buna xüsusi əhəmiyyət verirdilər. 
Hər cür əməyə hörmət bəslənilirdi. Buna görə də 
əməyi yüngülləşdirən və 
maddi tərəqqini stimullaşdıran texniki və elmi kəşflər yüksək 

---

85 
qiymətləndirilirdi
. Bu mövqe Bekonun yaradıcılığında daha aydın 
görünürdü. O, elmi kitabxanalarda deyil, tarlada, e‟malatxanada, 
dəmirçixanalarda axtarışlar aparmağa səsləyirdi. Onun fikrincə praktiki 
bəhrə verməyən elm lazımsız zinətdir. 
Bekon göstərirdi ki, təbiətə hakim olmaq və onu insanın xidmətinə 
vermək üçün