Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001

3. Fəlsəfi dünyagörüşün səciyyəvi cəhətləri 
Mifologiya və din təbiətin və sosial həyatın emosional fantastik 
in‟ikasıdır. Onlar fövqəltəbiiyə inama əsaslanır. Onlardan fərqli olaraq 
fəlsəfə dünyanı rasional izah edir. O, biliklərə və zəkaya arxalanır. 
Fəlsəfi dünyagörüşü aşağıdakı 
iki tərəfin
vəhdətini ifadə edir: a) 
dünyanın anlaşılması
, onun ümumi mənzərəsinin verilməsi; b) 
insanın 
mahiyyətinin aşkar edilməsi
, onun təbiətdə və sosial həyatda yerinin 
aydınlaşdırılması. Həm də fəlsəfə insana dünyadakı əşya və cisimlərin 
sadəcə olaraq bir hissəsi kimi yanaşmır. Onu spesifik bioloji növə malik 
olan varlıq kimi götürür. Insanın digər mövcudatlardan keyfiyyətcə fərqli 
cəhətlərini- düşünmək, dərk etmək qabiliyyətini, hisslərini və 
emosiyalarını seçib ayırır. Insanın daxili psixoloji aləminin, subyektiv 
mə‟nəvi həyatının öyrənilməsi də fəlsəfədə çox mühüm yer tutur. 
Fəlsəfə dünyagörüşünün rasional- nəzəri formasıdır. O tarixi 
praktikanın 
iki başlıca əsasını 
müəyyən edir: a) onun nailiyyətlərini 

---

16 
ümumiləşdirir, sintez edir və dünyaanlamını formalaşdırır; b) fərdi və so-
sial yaradıcılığın ən mühüm oriyentirlərini göstərir və əsaslandırır
1
. 
Fəlsəfədə 
«maddi 
ilə 
mə‟nəvinin» 
münasibətlərinin 
aydınlaşdırılması xüsusi yer tutur. Lakin bu məsələ əvvəllərdə o qədər də 
böyük əhəmiyyət kəsb etməmişdir. O əsas e‟tibarilə XVII- XVIII 
əsrlərdən başlayaraq özünü qabarıq şəkildə göstərmişdir. Bu, onunla 
əlaqədardır ki, məhz həmin dövr sözün əsl mə‟nasında fəlsəfi fikrin 
sür‟ətli inkişafı, onun dini dünyagörüşündən və ayrı- ayrı xüsusi elmlərdən 
qəti surətdə ayrılması ilə səciyyələnir. Əlbəttə, bu, o demək deyildir ki, 
yeni dövrdən bu tərəfə bütün fəlsəfi tə‟limlər həmin məsələni birmənalı 
qəbul edirlər. Hətta bu günün özündə də filosoflar arasında maddi ilə 
mə‟nəvinin münasibəti məsələsinə bilavasitə cavab verməkdən yayınmaq 
halları mövcuddur. Lakin bir şey aydındır: istənilən konkret fəlsəfi məsələ 
götürülürsə, götürülsün, onun həllində maddi ilə mə‟nəvinin münasibəti 
çıxış nöqtəsi rolunu oynayır. 
Fəlsəfi dünyagörüşünün məzmunu çox müxtəlif və rəngarəngidir. 
Burada insanın dünyaya aşağıdakı