Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
funksiyalar
yerinə yetirirdi. Hər şeydən əvvəl, bu və ya digər xalqın k eçmişi ilə onun hazırda yaşadığı dövrü və gələcəyinin əlaqələndirilməsi , bir- birini əvəz edən insan nəsillərinin mə‟nəvi əlaqələri miflər vasitəsilə həyata keçirilir- di. Bundan başqa, mövcud cəmiyyətdə sərvətlər oriyentasiyası sistemi- nin, davranış qaydaları və normalarının, adət və ən‟ənələrin qorunub saxlanmasında da onların xidməti böyükdür. Nağıl, əfsanə və eposlarda təcəssüm olunan mifoloji obrazlar xalqın mə‟nəvi mədəniyyətinin, ədəbiyyat və incəsənətinin ayrılmaz tərkib hissəsi və ilk beşiyi olmuşdur. Tarixi inkişafın sonrakı gedişi nəticəsində miflər ictimai şüur tipi kimi həyatdan silinib getmişdir. Mifoloji şüurda ifadə olunan dünyagörüşü məsələləri (dünyanın yaranması, insanın burada yeri, həyatın və ölümün sirrləri və s.) sonralar din və fəlsəfə tərəfindən (əlbəttə, bir- birindən fərqli şəkildə) davam etdirilmişdir. Bu məsələləri izah edərkən din fövqəltəbii ilahi qüvvələrə, allah ideyasına, axirət dünyasının mövcudluğuna arxalanır. Dini dünyagörüşü dünyanı ikiləşdirir: yer üzərində 14 yaşadığımız müvəqqəti həyat və axirət dünyası , əsl dünya. Din iddia edir ki, insanın duyğu və hissləri yalnız bu dünyanı mənimsəməyə qadir- dir. Əsl dünyanın, axirət dünyasının sirrləri isə insana müyəssər deyildir. Dini şüurda, dünyagörüşündə e‟tiqad məsələsi çox mühüm yer tu- tur. E‟tiqadın ifadə formalarını pərəstiş, müxtəlif ehkamların, ayin və mərasimlərin yerinə yetirilməsi təşkil edir. Dini təsəvvürlər və e‟tiqadlar tarixi inkişafın məhsuludur. Hazırda mövcud olan dünya dinləri- xristianlıq, islam və buddizm müxtəlif ölkələrdə geniş yayılmışdır, yüz milyonlarla dindarları birləşdirir. Bu faktın özü sübut edir ki, dini dünyagörüşünün təbiət və mahiyyətinin izah edilməsində bəsitliyə və birtərəfliyə yol vermək doğru deyildir. Hərçənd son dövrlərə qədər fəlsəfi və ateist ədəbiyyatda din dünya və insan haqqında avam təsəvvürlər sis- temi kimi qiymətləndirilirdi. Əslində dini dünyagörüşü mürəkkəb təbiətə malikdir və onu diqqətlə araşdırmaq tələb olunur. Belə ki, dini şüur xalqın mə‟nəvi mədəniyyətinin tərkib hissəsi, ideologiya forması kimi əsrlər boyu mövcud olmuş və müəyyən sosial funksiyalar yerinə yetirmişdir. Doğrudur, müxtəlif dini təlimlər öz ideya məzmununa görə eynimənalı deyildir. Buna görə də onları eyniləşdirmək olmaz. Bütövlükdə götürdükdə dini təsəvvürlər insanların təbiət qüvvələrindən asılılığının və onlar qarşısında acizliyinin nəticəsi kimi yaranmışdır. Təbiətdə və ictimai həyatda insanların dərk edə bilmədiyi sirrli qüvvələr dində sehrli, ecazkar və ilahi qüvvə şəklində ifadə olunur. Lakin ilahi qüvvələr haqqında dini təssəvvürlərdə xeyir və şər, şeytan əməli ilə müqəddəs hesab olunan əməllər çox incə şəkildə çulğaşır. Bu, bir tərəfdən cəmiyyətdə, insanların şüurunda dini dünyagörüşün yaşamasına kömək edirsə, digər tərəfdən din- darlarda qorxu və itaət hissinin birləşməsini, şər qüvvələrin göstərə biləcəyi dəhşətli tə‟sirlərdən xilas olmaq üçün onların ilahi qüvvələrə pənah gətirməsini şərtləndirir. Dini dünyagörüşü göstərir ki, hər şeyə qadir olan allah insanı şər qüvvələrdən qoruyur, onun xilaskarıdır. Allah həm də adət və ən‟ənələrin, sadə əxlaq normalarının, cəmiyyətdə nüfuza malik olan ümummədəni və mə‟nəvi sərvətlərin hifzedicisi kimi təsvir olunur. Buna görə göstərilir ki, dini ehkamları sözsüz yerinə yetirmək, allaha itaət etmək hamının borcudur. Göründüyü kimi, dini şüurda Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|