II FƏSIL FƏLSƏFƏ NƏYI ÖYRƏNIR? FƏLSƏFƏNIN FUNKSIYALARI 1. Fəlsəfənin predmeti Yuxarıda qeyd olunduğu kimi fəlsəfi dünyagörüşün əsasında
«dünya- insan» münasibətləri durur. O, çoxtərəfli universal problemdir.
Bu problem hər bir konkret fəlsəfi məsələnin ümumi əsasıdır. Deməli
fəlsəfənin məşğul olduğu problemlər hər şeydən əvvəl özünün ən ümumi
və geniş xarakterə malik olması ilə səciyyələnir. Digər tərəfdən onlar bir
növ əbədi problemlərdir (dünya, insan, həyatın mə‟nası, azadlıq və sair).
Fəlsəfi problemlərin əbədi xarakteri o demək deyildir ki, onların
mə‟nalandırılmasında heç bir tərəqqi baş vermir. Əksinə onlar hər bir ta-
rixi dövrün xarakterinə uyğun şəkildə çıxış edir. Başqa sözlə bu
problemlər bir yerdə dayanıb durmur, daim yeniləşir. Ümumilikdə
fəlsəfənin predmetinə aşağıdakı kimi tə‟rif vermək olar.
Fəlsəfə «dünya- insan» münasibətləri sisteminin ən ümumi tərəfləri, varlığın və idrakın ümumi prinsipləri və qanunauyğunluqları haqqında elmdir. Bu münasibətlər bir- birilə sıx əlaqəli, lakin nisbi müstəqil
iki yarım- sistemə (dünya və insan) ayrılır. Onların hər biri öz növbəsində
bir sıra tərəflərə bölünür. Məsələn,
birincidə dünya binasının quruluşu,
burada fəaliyyət göstərən ən ümumi qanunlar və onların təsadüflərlə
münasibəti,
ikincidə isə insan və cəmiyyət münasibətləri , cəmiyyət
vasitəsilə insanın dünyaya münasibəti mühüm yer tutur. Dünya- insan
sxeminə daxil olan bütün tərəflər arasında qarşılıqlı münasibətlər
aşağıdakı
dörd səpkiyə malikdir: ontoloji, qnoseoloji, aksioloji və mə‟nəvi- praktiki . Birinci səpki dünya, materiya ilə insanın, onun
şüurunun münasibətini izah edir. Digər səpkilər subyekt- obyekt (insan-
dünya) münasibətlərinin müvafiq tərəflərini göstərir.
Fəlsəfənin predmeti ayrı- ayrı xüsusi elmlərin predmetindən birinci
növbədə bununla fərqlənir ki, o insanın dünyaya və dünyanın insana
münasibətində özünü göstərən
