Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
downloaded from KitabYurdu.org formasında qızlıq pərdəsi yerləşir. 161. Uşaqlıq
Yüklə 4,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
578 downloaded from KitabYurdu.org formasında qızlıq pərdəsi yerləşir. 161. Uşaqlıq - armudvarı formada olub, qalın əzələ divarına malikdir. Qadınlarda uşaqlıq kiçik çanaq boşluğunda sidik kisəsi ilə düzbağırsaq arasında yerləşib, dölün böyüməsinə və doğuş zamanı xaric olmasına xidmət edir. Dibi, bədəni (4 sm) və boynu (3 sm) hissələri vardır. Selikli uşaqlıq yumurtanın yetişməsi ilə əlaqədar tsiklik (28 gün) dəyişikliklərə uyğunlaşmışdır; mayalanma baş tutmadıq- da qişa dağılır (menstruasiya). Çəkisi uşağı olmayanlarda 40-50 qr, doğan qadınlarda isə 90-100 qr olur. Selikli qişası silindr formalı titrəyən epitel ilə və çoxlu vəzilər ilə örtülmüşdür və menstrual sikllə əlaqədar dövrü dəyişikliklərə məruz qalmağa meyllidir. İnsanda və heyvanlarda kisəşəkilli və ya kanalabənzər orqan olub, yumurta və embrion (rüşeymin) yerləşən yerə deyilir. Uşaqlıq inkişaf etməkdə olan rüşeymi qida maddələri və oksigenlə təmin edir. Onurğalılar arasında uşaqlıq, ancaq diri bala doğan dişi akulada, az miqdarda sümüklü balıq növlərində, bəzi suda-quruda yaşayanlarda və sürünənlərdə və məməlilər- də vardır. 162. Cift - inkişaf etməkdə olan rüşeym ilə ana orqanizmi arasında əlaqə məməlilərdə - cift vasitəsilə həyata keçirilir. 163. Uzun ömür yaş dövrü - 90 yaşından ömrün sonuna qədər davam edir. 164. Ürək - dördkameralı, içi boş əzələvi orqandır. Döş qəfəsinin arxasında yerləşir. 2-ci və 3-cü qabırğalar arasında, döş sümüyünün arxasında asimmetrik vəziyyətdə 1/3 sağda, 2/3 solda yerləşir. Damarları arasıkəsilmədən qanla təmin edir. Hərənin öz yumuruğu boyda (uzunluğu təxminən 15 sm) olub, çəkisi 200-250 qr-a qədər olur. Dörd- kameradan, 2 qulaqcıq, 2 mədəcikdən ibarətdir. Arteriya qanı ürəkdən aparan, vena ürəyə gətirən damarlardır. 165. Vegetativ sinir sistemi - periferik sinir sisteminin bir hissəsi olub, daxili orqanların fəaliyyətini tənzim edir, daxili mühitin sabitliyinin tənzimində aparıcı rol oynayır, simpatik və parasimpatik şöbələrə bölünür.
downloaded from KitabYurdu.org 166. Vəzilər (qlandula) - insan və heyvan orqanizmində orqa- nizmin fizioloji fəaliyyətinin tənzimində iştirak edən, spesifik maddələr hazırlayan və ifraz edən orqanlar. İnsan və heyvan orqanizmində ekzokrin, endokrin və qarışıq vəzilər olur. Hazırlandıqları maddəni xüsusi axacaqlarla bədənin səthinə və ya selikli qişaya ifraz edən vəzilərə ekzokrin və ya xarici sekresiya vəziləri (tər, tüpürcək, süd, həşəratlarda mum və s.) deyilir. Axacaqlar olmayan və hazırladıqları hormonu qana ifraz edən vəzilərə (hipofiz, böyrəküstü, qalxanabənzər və s.) endokrin və ya daxili sekresiya vəziləri deyilir. Həm ekzokrin, həm də endokrin funksiyanı yerinə yetirən vəzilərə (mədəaltı, cinsiyyət) qarışıq sekresiya vəziləri deyilir. 167. Vena - orqan və toxumalardan arterial və həm də venoz qanı ürəyə doğru hərəkət etdirən damar. Səthi və dərin vena damarları ayırd edilir. Onlar qanın geriyə cərəyanına mane olan aypara qapaqlara malikdir, tnsanda qapı, aşağı və yuxarı boş, körpücük altı, vidaci, qaraciyər venaları və s. 168. Yoğun bağırsaq - həzm borusunun son şöbəsi, uzunluğu 1,5- 2 m, diametri 3-7 sm, üç hissəsi (kor, çəmbər və düz bağırsaq) var.
169. Yanaqlar - üzün hissəsidir. Xaricdən dəri, daxildən selikli qişa ilə örtülüdür. 170. Yaxından görmə - insan cismi, ancaq yaxın məsafədən görür, işıq şüaları torlu qişanın önündə fokuslaşır. Belə ki, büllur qabarıq formada olur və şüaları qüvvətli sındırır. Belə vəziyyətdə göz alması ya uzunsov olur, ya da ki- prikcikli əzələ boşalmış olur. 171. Yumurta (ovum) - qadın cinsiyyət hüceyrəsi, hansı ki, mayalanma və ya partogenez nəticəsində yeni orqanizm inkişaf edir. Məməlilərdə 1827-ci ildə K.M.Ber tərəfindən kəşf edilmişdir. Formalaşması yumurtalıqda (ooge- nez) gedir.
580 downloaded from KitabYurdu.org İNSAN VƏ HEYVAN FİZİOLOGİYASI FƏNNİ ÜZRƏ TESTLƏR 1. Beynin boz maddəsini təşkil edir: a) neyronların cisimləri c) aksonlar e) qığırdaq b) epitel toxuması d) reseptorlar 2. Hipotalamus və görmə qabarları nəyi əmələ gətirir? a) ön-beyin c) orta-beyin e) uzunsov-beyin b) arxa-beyin d) ara-beyin 3. Ön-beyin yarımkürələrinin funksiyası nədir? a) şüuru, yaddaşı, təfəkkürü təyin edir b) şərtsiz reflekslərin mərkəzi hesab edilir c) humoral tənzimi təmin edir d) daxili sekresiya vəzilərini tənzimləyir e) maddələr mübadiləsini tənzimləyir 4. İşığı duyan reseptorlar harada olur? a) buynuz qişada c) büllurda e) damarlı qişada b) ağlı qişada d) torlu qişada
a) göz almasının kiçik olması d) büllurun yastılaşması b) B avitaminozu e) buynuz qişanın bulanması c) büllurun qabarıqlığının artması
a) büllurun yastılaşması d) kirpik əzələsinin zəifləməsi b) B avitaminozu e) büllurun qabarıqlığının artması c) göz almasının böyük ölçüləri
a) təbil pərdəsində b) eşitmə sümüklərində c) perilimfada d) oval pəncərədə e) ilbiz orqanının əsas membranında
downloaded from KitabYurdu.org 8. Hiss orqanlarının əhəmiyyəti nədir? a) insanın oriyentasiyasını onu əhatə etdiyi mühitdə təmin edir b) orqanlar sisteminə normal cavab verir c) MSS-nin işini tənzimləyir d) ürəyin fəaliyyətini tənzimləyir e) şərtsiz reflekslərin əmələ gəlməsində iştirak edir 9. Ali sinir fəaliyyətini öyrənən alim: a)
İ.İ.Meçnikov c) L.Paster e) Aristotel b) R.Dekart d) İ.P.Pavlov 10. Şərti reflekslərin ləngimə növləri: a) determinasiya və xarici b) daxili və adaptasiya c) daxili və determinasiya d) sönmə və diferensiasiya e) diferensiasiya və determinasiya 11. II siqnal sisteminin xüsusiyyətləri: a) heyvana xasdır b) insan və heyvana xasdır c) insana xasdır d) xarici mühitin konkter işarələri e) oyancılıq 12. İnsan beyninin ali funksiyaları hansılardır? a) xarici mühitə uyğunlaşma d) təfəkkür və abstrakt şüur b) hərəkət e) şərti reflekslərin əmələgəlməsi c) orqanizmin funksiyalarının tənzimi
a) nəbzin azalması, tənəffüsün zəifləməsi b) nəbzin tezləşməsi, tənəffüsün zəifləməsi c) tənəffüsün tezləşməsi, nəbzin azalması d) nəbzin tezləşməsi, tənəffüsün tezləşməsi e) əzələlərin yığılması, nəbzin tezləşməsi 14. Ən zəruri daxili sekresiya vəzini göstər! a) epifiz c) hipofız e) qalxanabənzər vəzi b) cinsi vəziləri d) böyrəküstü vəzi
downloaded from KitabYurdu.org 15. Mədəaltı vəzinin hormonları: a) insulin, qlükaqon c) insulin, boy hormonu b) adrenalin, qlükaqon d) trioksin, insulin e) qlükaqon, boy hormonu 16. Qanda qlükozanın qatılığını tənzimləyən hansı vəzilərin hormonudur? a) hipofiz, böyrəküstü vəzi b) qalxanabənzər vəzi, epifizin c) mədəaltı vəzin, böyrəküstü d) mədəaltı vəzi, cins vəzilərin vəzinin qabıq maddəsi və epifız e) epifiz, böyrəküstü vəzi
a) qlükaqonun çatışmazlığından b) insulinin çoxalmasından c) insulinin azalmasından d) qlükozanın qlükaqona çevrilməsindən e) trioksin artmasından 18. Böyrəküstü vəzinin harmonunu göstərin: a) adrenalin b) tiroksin c) insulin d) boy hormonu e) adrinokortikotrop hormon
a) hipofiz, böyrəküstü b) cinsi vəzi, hipofızin c) qalxanabənzər, cinsi vəzilər d) böyrəküstü, cinsi vəzilər e) mədəaltı, epifizin
a) qalxanabənzər vəzinin fəaliyyətini tənzimləyir b) insanın boy artmasında iştirak edir c) sidik ifrazını azaldır d) uşaqlığın saya əzələlərini yığır e) dəridəki piqmentləri tənzimləyir 583 downloaded from KitabYurdu.org 21. Qidantizm xəstəliyi nə ilə əlaqədardır? a) qlükaqonun çatışmazlığı d) boy hormonunun azlığı b) insulinin çoxluğu e) insulinin azlığı c) boy hormonunun çoxluğu
a) qan, limfa, toxuma mayesi b) bədən boşluğu c) daxili orqanlar e) bağırsağın möhtəviyyatı d) sinir sistemi
a) aşağı boş vena b) qarm aortası c) ağciyər arteriyası d) yuxarı boş vena e) aorta qövsünə
a) baş-beyin, qaraciyər b) dəri, sarı sümük iliyi c) qaraciyər, dəri d) dalaq, ağciyər e) ağciyər, baş-beyin
a) karbon dioksidlə b) oksigenlə c) azotla d) karbon monooksidlə e) ammonyakla
a) statistik b) somatik c) kinetik d) statokinetik e) dinamik
a) yox olur b) əhəmiyyətli dərəcədə azalır c) bükücü əzələlərdə artır d) praktiki olaraq dəyişmir e) açıcı əzələlərdə artır
a) 180-200 mL b) 200-300 mL c) 10-15 mL d) 1,5 mL e) 100-105 mL 584 downloaded from KitabYurdu.org 29. Frank-Starlinqin ürək qanunu nəyə deyilir? a) aortada təzyiqin artması nəticəsində ürəyin yığılma tezliyinin artması b) ürəkdən axan qanın artması zamanı ürəyin yığılma qüvvəsi nin azalması c) arterial təzyiqin artması zamanı ürəyin yığılma qüvvəsinin artması d) ürəyin yığılmasının qüvvəsi ürək əzələsinin diastolik gərgin- liyi ilə mütənasibdir e) arterial təzyiqin artması zamanı ürəyin yığılma qüvvəsinin azalması
a) yox
b) qıcığın qüvvəsindən asılı olaraq c) hə
d) qıcığın müddətindən asılı olmayaraq e) qıcığın qüvvəsi və müddətindən asılı olmayaraq 31. Asetilxolin neyro mediatoru mədə sekresiyasına necə təsir edir? a) ləngidir b) təsir etmir c) oyadır (artırır)
a) K
+ , OH-
b) K + , Na +
c) H + , OH
d) CL, OH- e) HCO-
3 , HP0
4
mədə şirəsi ifraz olunur? a) 2,5 mL b)0,4mL c)10mL d)20mL e)0,8mL 34. Trombositlərin parçalandığı orqan: a) dalaqda b) qırmızı sümük iliyi və dalaq c) limfatik düyünlərdə d) qırmızı sümük iliyində e) sarı sümük iliyində 35. Qırmızı nüvə ilə vestibulyar nüvənin (Deyteres nüvəsi) arasında yolun kəsilməsi zamanı əzələ tonusu: a) bükücü əzələlərin tonusu, açıcı əzələlərinkindən yüksək olur 585 downloaded from KitabYurdu.org b) əhəmiyyətli dərəcədə azalır c) yox olur d) praktiki olaraq dəyişmir e) bükücü və açıcı əzələlərin tonusu bərabərləşir 36. MSS-də ləngimə hadisəsini kim kəşf etdi? a) Seçenov b) Serinqton c) Bbedenskiy d) Pavlov e) Çernikov
a) yan təzyiq b) orta təzyiq c) nəbz təzyiqi d) venoz təzyiq e) limfa təzyiq
a) qanın laxtalanmasmda iştirak etmək b) faqositoz, histamin əmələ gətirmək c) faqositoz, interferon əmələ gətirmək d) tromb əmələ gətirmək
a) 100 mm.Hg.st. b) 46 mm.Hg.st. c) 40 mm.Hg.st. d) 30 mm.Hg.st. e) 150 mm.Hg.st.
2
bilir? a) oksihemoqlobin b) fetal c) embrional d) yaşlıların Hb-ni
a) oyandırıcı b) təsir etmir c) əhəmiyyətsiz d) ləngidici 42. Gözün bir qanqilyoz hüceyrələrində oyanma əmələ gətirən reseptorlarm cəminə deyilir? a) reseptor sahə b) kor ləkə c) sarı ləkə
d) mərkəzi çuxur 586 downloaded from KitabYurdu.org 43. Qanın plazmasının zülalı səbəb olur: a) osmotik təzyiqə b) onkotik təzyiqə c) hidrostatik təzyiqə d) hemodinamik təzyiqə e) heç nəyə
a) 1,2-1,4 b)0,8-1,0 c) 0,6-0,9 d) 1,5-1,8 e) 1,6-1,7
a) bağırsaq b) mədə c) mürəkkəb reflektorlu beyin faza 46. Reseptorun uzun müddət ona təsir edən qıcığa uyğunlaşması (adaptasiyası) səbəb olur: a) qıcıq qapısının azalmasına b) reseptorun oyanıcılığınm azalmasına c) reseptorun oyanıcılığınm çoxalmasına d) qıcıq qapısının çoxalmasına e) heç nəyə 47. Ürəyin simpatik sinirinin qıcıqlanması zamanı hansı neyro- mediator xaric olunur? . a) asetilxolin b) noradrenalin c) adrenalin d) dofamin e) enkafalin 48. Toxumanın qıcıqlanan nahiyəsi qıcıqlanmaya nisbətən yüklənir: a) mənfi (-) b) yüklənmir c) qıcıqlanmayan nahiyə kimi olur d) müsbət (+)
a) yumurtalıqda b) adenohipofizdə c) hipotalamusda d) neyrohipofizdəe) toxumluqda 587 downloaded from KitabYurdu.org 50. Sinir-əzələ sinapsının postsinaptik membranı hansı tip ion kanalma malik olur? a) kimyəvi oyanan b) mexaniki oyanan c) elektro oyanan d) fiziki oyanan e) olmur
a) tromboplastin, hemoqlobin b) fibrin, hemoqlobin c) tromboplastin, fibrin, trombin d) trombin, hemoqlobin, fibrin e) trombin, kollagen 52. Ürəyin qulaqcıq və mədəcikləri arasında hansı qapaqlar yerləşir? a) birtaylı, aypara b) ikitaylı, üçtaylı c) ikitaylı, aypara d) dördtaylı, üçtaylı e) aypara, birtaylı
a) protrombin b) fibrinogen c) kollagen d) fibrin e) hemoqlobin 54. Hansı dada qarşı daha tez adaptasiya yaranır? a) şirinə qarşı b) acıya qarşı c) qlutamat dadma qarşı d) turşa qarşı e) duza qarşı 55. Bunlardan hansı hemoqlobinin fizioloji birləşməsinə aid deyil? a) methemoqlobin b) dezoksihemoqlobin c) oksigenləşmiş hemoqlobin d) oksihemoqlobin e) karbohemoqlobin 56. Bunlardan hansı plasentanın funksiyalarına aid deyil? a) testosteronun sekresiyası b) qonadotropinin sekresiyası, qadın cinsi hormonları c) həyat fəaliyyəti məhsullarının ifrazı d) dölün qidalandırılması
downloaded from KitabYurdu.org 57. Ürək qulaqcığı kardiomusitləri hansı hormon sekresiya edir? a) oksitosin b) aidesteron c) antidiuretik hormon d) atriopeptin e) melatonin 58. Fiziki işlə məşğul olan zaman orta arterial təzyiq: a) əvvəlcə artır, sonra isə azalır b) artır c) azalır d) dəyişmir e) itir
59. Na - reabsorbsiyasının artması zamanı diurez necə dəyişir? a) azalır b) praktiki olaraq dəyişmir c) artır d) dəyişmir e) əvvəlcə çoxalır, sonra azalır 60. Hüceyrədaxili aparma zamanı - 60mv və - 90mv membran potensialı qeydə alınıb. Bu hansı hüceyrələrdə birinci qeydə alınıb? a) 1-ci sinir hüceyrəsində, 2-ci əzələ hüceyrəsində b) hər ikisi əzələ hüceyrəsində c) 1-ci əzələ hüceyrəsində, 2-ci sinir hüceyrəsində d) hər ikisi sinir hüceyrəsində e) heç birində 589 downloaded from KitabYurdu.org CAVABLAR 1. A 31. C 2. A 32. B 3. A 33. A 4. D 34. A 5. C 35. A 6. A 36. A 7. E 37. C 8. A 38. C 9. D 39. B 10. D 40. B ll.C 41. A 12. D 42. A 13. A 43. B 14. C 44. B 15. A 45. B 16. C 46. B 17. C 47. B 18. A 48. A 19. D 49. B 20. E 50. A 21.C 51.C 22. A 52. B 23. A 53. D 24. C 54. A 25. B 55. A 26. D 56. A 27. A 57. D 28. A 58. B 29. D 59. A 30. C 60. A 590 downloaded from KitabYurdu.org İXTİSARLARIN SİYAHISI AEA
- Azərbaycan Elmlər Akademiyası REA
- Rusiya Elmlər Akademiyası UZİ
- Ultra səs MSS
- Mərkəzi sinir sistemi AT
- Arteriyal təzyiq AKTH
- Adreno-kortika trop-hormon DNT
- Dezoksiribozanuklein turşusu RNT
- Ribozanuklein turşusu ATF
- Adenozintrifosfat ƏL
- Əzələ lifi CFU-E
- Eritrositlərin unipotent sələfi BFU-E
- Eritropoezin əsas hüceyrəsi və ya atəşəbənzər vahidi ÜDH
- Ürəyin dəqiqəlik həcmi SH - Sistolik həcmi KFT - Kreatina fosfor turşusu OAT - Orta arterial təzyiq SƏH - Saya əzələ hüceyrəsi ABV - Aşağı boş vena YBV -Yuxarı boş vena GV - Göbək çiyəsi venası VA - Venoz axar QV - Qapı venası ADH - Antidiuritik hormon TƏ - Tənəffüs əmsalı NADF - Nikotinoamid dinukleotid fosfat ÜST - Ümumdünya Sağlamlıq Təşkilatı VBT - Vanilbadam turşusu 591 downloaded from KitabYurdu.org MÜNDƏRİCAT II HİSSƏ IX FƏSİL Qan ................................................................................ 3 9.1. Qanın funksiyaları .......................................................... 3 9.2. Plazma ............................................................................ 7 9.3. Qanın hüceyrəvi elementləri ........................................ 11 9.4. Homopoez, eritropoez, eritrositlər. Hemoliz ............... 12 9.5. Hemoqlobin .................................................................. 16 9.6. Oksigenin daşınması .................................................... 18 9.7. Hemoqlobinin metobolizmi ......................................... 23 9.8. Monositopoez, trombositopoez, limfopoez .................. 25 9.9. Leykositlər və ya ağ qan cisimcikləri .......................... 26 9.10. İmmunitet və immun cisimlər ...................................... 32 9.11. Trombositlərin funksiyaları .......................................... 34 9.12. Eritrositar antigenlər və qan qrupları ........................... 35 9.13. Rezus faktoru ............................................................... 39 9.14. Qan qruplarının təyini və qan köçürmə ........................ 40 9.15. Hemostaz-qanın laxtalanması ...................................... 42 Yüklə 4,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|