Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Yüklə 4,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vitamin B 2
- Vitamin E
- Vitamin B3
- Vitamin B 9
- 15.9. Su və mineral maddələr mübadiləsi
- Kalium
- Kobalt
- Su və onun orqanizmdə rolu.
- Natrium mübadiləsi (Na*)
- Kalium mübadiləsi (K + )
|
356 downloaded from KitabYurdu.org olur: A avitaminoz xəstəliyinin ağır formalarının təzahürü zamanı skeletin inkişafında ləngimə və dərinin bəzi zədələnmələ- ri müşahidə olunur. Avitaminoz zamanı görmə zəifliyi, kserof- talmiya, keratomolyasiya meydana çıxır. Sutkalıq tələbat (dozanı ME ilə təyin edirlər: ME=0,3 Mkq) yaşlılar üçün - 1,5 mqr (5000 ME), hamilə qadınlar üçün - 2 mqr (6600 ME), süd verən analar üçün - 2,5 mqr (8250 ME), 1 yaşında uşaqlar üçün - 0,5 mqr (1650 ME), 1-6 yaş - 1 mqr (3300 ME), 7 yaşından yuxarı - 1,5 mq (5000 ME) təşkil edir.
lizmdə iştirak edir. Mədə-bağırsaq traktında sorulduqdan sonra tiamin tiaminfosfata fosforlaşır. Bı vitamini karbohidrat- lar sayəsində, kofermentlərin kokarboksilaza və dehidrazanm sintezində, üzüm turşusunun dekarboksilləşməsində iştirak edirlər. Tiamin bitki və heyvan toxumalarında geniş yayılaraq, həm aeroblu, həm də anaeroblu hüceyrələr üçün zəruri olur. Yaşlı insanda tiaminin gündəlik tələbatı 2-3 mq təşkil edir. Bı vitamini pivə mayasında, yunan fındıqlarında, yumurtalarda (yumurta sarısında), çovdar ununda, qarğıdalıda rast gəlinir. Bı avitaminozu zamanı amin turşularının mübadiləsi, karbohidratlarm yenidən sintezi, eləcə də sinir sistemində ase- tilxolinin əmələ gəlməsi pozulur. Avitaminozlu heyvanların qanında karbohidratlarm parçalanmasının pentozafosfatlı aralıq məhsullarının əhəmiyyətli miqdarı aşkar olunur. Qanda pirivat və laktatların miqdarı artır. Orqanizmdə tiaminin çatışmaması zamanı maddələr mübadiləsinin pozulması kəskin polinervit xəstəliyinin inkişafı ilə nəticələnir. Nəticədə heyvanın hərəkətində pozğunluqlar gəzməklə müxtəlif pozğunluqlar meydana çıxarır. Vitamin B 2 (riboflavin) toxumalarda ATF-lə birləşir, flavinmononukleotid və flavinadenin nukletotidə çevrilir. Ko- fermenti dehidrogenez və oqksidoz oksidləşdirici-bərpaedici proseslərdə iştirak edir. Riboflavin görmə funksiyası və he- moqlabinin sintezini həyata keçirməsi üçün lazımdır. B 2
357 downloaded from KitabYurdu.org yaxın olur. Riboflavin toxuma flävininin 5 atomlu spirt ribitol ilə birləşməsidir. B 2 vitamini orqanizmin toxumalarında baş verən oksidləşmə-bərpaedici proseslərində iştirak edən bir sıra kofermentli sistemlərə daxil olur (tənəffüs fermenti, oksidaza və b.). Riboflavin bir çox mikroorqanizmlər, bakteriyalar, mayalar, ali heyvanların orqanizmində mövcud olan mikroorqanizmlər vasitəsilə sintez edilir. B 2 vitamininə mayalarda, dənli bitkilərdə, pomidor pastasında, kələmdə, yumurtalarda, qaraciyərdə, beyində rast gəlinir. Qidada B 2 vitamininin çatışmaması zamanı dərinin, gözün buynuz təbəqəsinin zədələnməsi müşahidə olunaraq, cavan heyvanlarda artım dayanır. Yaşlı insanda B 2 vitamininə olan gündəlik tələbat 1,8
mq-dir. Vitamin E (a -taxoferol, 7 -tokoferol) doymamış yağ turşularının oksidləşməsinin qarşısını alır. Hema və zülalların sintezində və toxuma tənəffüsündə iştirak edir. Gündəlik tələbat - 15 ME. Bitki yağı, tərəvəzin yaşıl yarpaqları, yumurtada olur. Avitaminoz zamanı skelet əzələlərinin distrofiyalaşır, cinsi fəaliyyət zəifləyir, mitoxondirinin lizosom və hüceyrə membranın funksiyası pozulur. Dölün ölümünə səbəb olur. E vitamini çoxalma funksiyasının təmin olunmasında vacib rol oynayır. Onun yoxluğu zamanı xayada spermotozoidlərin normal inkişafı pozularaq, onların hərəkətinin itməsi, embrio- nun sorulması müşahidə olunur. E vitamini bütün onurğalı heyvanlar üçün zəruridir. Vitamin B3 (pantoten turşusu) - mübadilə prosesinə koenizm A formasında daxil olur, yağlar və karbohidratlarm mübadiləsində iştirak edir. Bütün qidaların tərkibində pantoten turşusu olduğu və həm də orqanizmdə sintez oluna bildiyinə görə insan orqanizmində onun çatışmazlığına az təsadüf edilmir. Dənli və paxlalı bitkilərdə, kartofda, qaraciyərdə, yumurtada, balıqda olur.
Sutkalıq tələbat - 10 mq-dır. O, yağ turşuları, steroid hormonlar və s. sintezində iştirak edir. Təsadüfən çatışmazlığı olanda tez yorulma, halsızlıq, huşsuzluq, dermatit nevritlər, selikli qişalarda zədələnməyə təsadüf edir. 358 downloaded from KitabYurdu.org Pantoten turşusu həşəratların bağırsaqlarında mikro- orqanizmlərin varlığından asılı olmayaraq bütün həşəratlar üçün zəruridir. Göyşəyən heyvanlarda pantoten turşusu külli miqdarda birinci mədə mikroorqanizmləri, dovşanlarda kor bağırsaq bakteriyaları, insanda isə yoğun bağırsağın mikroflo- rası tərəfindən sintez olunur. Yaşlı insanın pantoten turşusuna olan gündəlik tələbatı 10 mq təşkil edir. Onun çatışmaması zamanı artımda yubanma, bədən kütləsinin azalması, saçların ağarması, anemiya əlamətləri müşahidə olunur.
heyvan mənşəli qidalarda (mal əti, qaraciyər, donuz əti, qoyun əti, balıq ətində (bağırsaq mikroflorası sintez edir) olur. Pridoksin çatışmaması hemoqlobinin normal bioloji sintezinin pozulması ilə nəticələnə bilər. Müxtəlif heyvanların qidalarında B Ö vitamininin çatışmaması dermatit ilə nəticələnir. Bir çox heyvanların qidasında B Ö vitamininin yoxluğu və yaxud kifayət qədər olmaması anemiya üçün xarakterik olan qan tərkibinin dəyişilməsində təzahür edir. Yaşlı insanda B Ö vitamininə olan gündəlik tələbat 2-4 mq təşkil edir. Vitamin B 9 (folturşusu) bağırsaq bakteriyaları sintez edir. Əsasən heyvan (qaraciyər, böyrəklər, mal əti, yumurta) və bitki (buğda, arpa, yerkökü, pomidor, kələm, turşəng) mənşəli qidalarda olur. Qanın yaranmasını stimul və tənzim edir. Hüceyrələrin çoxalmasında iştirak edir. Vitamin B9 olan gündəlik tələbat 400 mq- dır. Vitamin Bn (stankobalamin) pibonukleotidlər üçün ke- onzim kimi təsir edir. Boy və eritrositlərin yaranmasına təsir edir. Vitamin Bi 2 fəal kaferment formaları - metilkobalamin və dezoksiadenozinoko-balamindir. Əsas funksiyası hərəkətli metil qrupları və hidrogeni daşımaqdır. Vitamin B 12 çatışmazlığı anemiya və onurğa beyninin arxa və yan sütunda nəqledici yollarının mielinləşməsində pozğunluğa səbəb olur. Gündəlik tələbat 2-5 mkq. Orqanizmdə B 12 vitamininin çatışmaması qida məhsul- larında onun yoxluğu ilə deyil, onun aşağı səviyyədə mənim- sənilməsi, onun mədə-bağırsaq traktına daxil olmasının po- 359 downloaded from KitabYurdu.org zulması ilə əlaqədardır. B 12 vitaminin mənimsənilməsi üçün mədənin bəzi hüceyrələri ilə ifraz olunan kastla amili kimi xüsusi maddə zəruridir. Külli miqdarda B 12 vitamini heyvanların qaraciyər, böyrək kimi bəzi orqanlarında aşkar olunur. Vitamin C (askorbin turşusu)-suda həll olan vitamindir. Bitki mənşəli qida maddələrində (limon, bibər, şüyüd, portağal, qara qarağat, göy soğan, pomidor pastası, kartof, kələm, itburnu meyvəsi) olur. Hüceyrədaxili oksidləşmə-bərpa- edici
proseslərində iştirak edir. Kallogenin, hialuron turşusu, kortikosteroidlərin sintezində, triozin, fenilalanin və foli tur- şusunun mübadiləsi üçün lazımdır. Vitamin C gündəlik tələbat yaşlılar üçün - 70 mq, uşaqlar üçün: 6 aylıq - 1 yaşa qədər - 20 mq, 1-1,5 yaş - 35 mq, 1,5-2 yaş - 40 mq, 3-4 yaş - 45 mq, 510 yaş - 50 mq, 11-13 yaş - 60 mq olur. Avitaminozu zamanı əmələ gələn xəstəliklər qanaxma, damarların sürüşməsi, dişlərin tökülməsi, dəridə kiçik qansızmalar, diş dibindən qan axma (sinqa) və s. xəstəliklər meydana çıxır. Onurğalı heyvanların bir çoxu askorbin turşusunu külli miqdarda sintez etsələr də, dəniz donuzu, meymun və insan qida ilə askorbin turşusunu almalıdır. Vitamin D (xolekalsiferol-D3, erqokalsiferol-02) yağda həll olan vitamindir. Sümük və dişlərin sintezi üçün lazımdır. Bioloji cəhətdən az fəal olan bitki (erqosterol, provitamin D 2 ) və heyvan (provitamin D 3 ) mənşəli provitaminlər ultrabənöv- - şəyi şüaların təsiri ilə dəridə, sonra qaraciyərdə, sonra böyrəklərdə bioloji fəal formaya - kalsiyə (1.25-(OH)2-D3) çevrilir. Vitamin D 3
transkripsiyanm nüvə amilidir. Heyvan orqanizminin toxumalarında (əsasən dəridə) D vitamini ultrabənövşəyi şüaların təsiri altında 7- dehidroxolesterindən sintez edildiyindən onun sintezi üçün optimal şərait yay mövsümündə yaranır. Onurğasız heyvanlarda D vitamininə olan tələbat aşkar olunmur. Külli miqdarda D vitamininə əsasən balıq yağında və yumurta sarısında, quşların və balıqların qaraciyərində, balığın kürüsündə rast gəlmək mümkündür. Uşaqlarda D vitamininin çatışmaması zamanı kalsiu- 360 downloaded from KitabYurdu.org mun həcmindəki kəskin dəyişikliklər və sümükdə kalsium duzunun çatışmaması ilə müşayiət olunan raxit xəstəliyi inkişaf edir. Südəmər uşaqlarda D vitamininə olan gündəlik tələbat 10-25 mq təşkil edir. Yaşlı insanda D vitamininin çatışmaması zamanı osteomalyasiya, yəni orqanizmdə kalsiumun mübadiləsinin pozulmasının nəticəsi kimi sümüklərin yumşalması başlanır. Vitamin K (filloxinon). K vitamininə qida məhsullarında rast gəlinir. Daha çox turşəng, kələm, pomidor, qaraciyərdə olur. Heyvanın orqanizmində yoğun bağırsaq bakte- riyaları sintez edir. K vitamininin çatışmaması zamanı qanın laxtalanması pozularaq, protrombinin qanda iştirakı zəifləyir. Protrombin sintezində iştirak edir, qanın normal laxtalanma- sına təsir edir. K vitaminin fəaliyyəti qaraciyərin funksiyası ilə sıx şəkildə əlaqədardır. Qaraciyərdə qanın laxtalanmasmı müşayiət edən proseslərdə iştirak edən maddələr sintez olunur. Bitki məhsullarında daha çox K vitamini olur. Avitaminoz qidada K vitamininin çatışmaması nəticəsində deyil, onun mədə-bağırsaq traktında sorulması prosesinin pozulması zamanı baş verir. Avitaminoz zamanı laxtalanma müddəti artır, mədə- bağırsaq qanaxması, dərialtı qanaxma baş verir. H vitamini (biotin). H vitamini və trikarbon turşularının karboksidləşməsi proseslərində iştirak edən bir sıra fer- mentlərin tərkibinə daxil olur. Heyvanlarda biotin bağırsaq traktının bakteriyaları ilə sintez edilir. Lakin bəzi hallarda, məsələn, çiy yumurta zülalının qəbul olunması zamanı qidanın ayrı-ayrı komponentlərinin biotin ilə birləşməsi və bununla da biotinin həyat üçün zəruri vacib proseslərindən istisna olunması baş verir. Digər hallarda H vitamininin çatışmaması sul- fanilamidli preparatların qəbul olunması zamanı bağırsaq bakteriyalarınm həyat fəaliyyətinin pozulması nəticəsində inkişaf edir. Toyuqlarda biotinin çatışmaması rüşeymlərin tələf olması və cücələrdə skeletin patoloji dəyişikliklərə məruz qalmasına səbəb olur. Yaşlı insanda H vitamininin gündəlik tələbatı 10 mq və
downloaded from KitabYurdu.org ya 120 Mkq təşkil edir. H vitamininin çatışmaması zamanı or- qanizmdə dərinin müxtəlif cür zədələnməsi, zəiflik, yuxulu və- ziyyət meydana çıxaraq, iştaha pozulur. Biotin noxud, soya, buğda, göbələk, yumurta sarısı, qaraciyər, böyrək, ürək, gül kələm və s. olur.
vitamindir. PP vitamini karbohidratlarm mübadiləsində vacib rol oynayan kodehidrogenaz kofementlərinin tərkib hissəsini əmələ gətirir. Nikotin turşusu triptofandan bakteriyalar və bir çox bitkilərin toxumaları vasitəsilə sintez edir. PP vitamininin çatışmaması zamanı dermatit (dəri örtüklərində ilti- habi proses), diareya (qarm pozulması) və demensiya (psixi pozğunluq) kimi xəstəliklər inkişaf etmiş olurlar. NAD (nikotinoamiddinukleotid) və NADF (nikotino- amiddinukleotid fosfot) formasında kofermentidir. NAD və NADF hidrogen və elektronların akseptorları olub, oksidləş- mə və bərpa proseslərində iştirak edir. Hüceyrə tənəffüsündə iştirak edir. Ət və balıq məhsullarında, xüsusilə mal əti, böyrək, ürək, qızılbalıq, siyənəkdə çox olur. İnsan orqanizminin PP vitamininə olan gündəlik tələbatı yaşlılarda 12-18 mq, uşaqlar üçün: 6 aydan - lilə qədər - 6 mq, 1-1,5 ilə - 9 mq, 1,5-2 ilə - 10 mq, 3-4 ilə - 12 mq, 5-6 yaşa qədər - 13 mq, 7-10 yaşa qədər - 15 mq, 11-13 yaşa qədər - 19 mq qədər olur. Foli turşusu (foli turşusu, folisint poliqlutamil folasin). Qaraciyərdə foli turşusu fəal formaya keçir - foli və ya tetra- hidrofoli turşusu və purin, primidinlərin sintezində və bəzi amin turşuların çevrilməsində iştirak edir. Histidin mübadiləsində, meteonii sintezində, xolin mübadiləsində iştirak edir. Gündəlik tələbat 01-2 mq-dir. Folatların hamiləliyin birinci üç ayında qəbul edilməsi dölün inkişafının normal getməsi üçün çox lazımdır.
effektini dayandıran kimyəvi maddələr başa düşülür. Antivi- taminlərin çoxu vitaminlərə oxşayan kimyəvi struktura malik olur (məsələn, piridoksin və onun konkret antaqonisti- 362 downloaded from KitabYurdu.org dezoksipiridoksin). Antivitaminlərə həmçinin vitaminlərin struktur antoqonistləri olmayan bir sıra birləşmələr (məsələn, vitaminləri parçalayan fermentlər) daxildir.
İnsan və heyvan orqanizmlərində ritmik davam edən fizioloji və biokimyəvi proseslərin normal halda baş verməsi üçün, gündəlik tələbata uyğun qəbul edilən üzvi maddələrlə bərabər (zülallar, yağlar, karbohidratlar, fermentlər, vitaminlər, hormonlar) su və mineral maddələr də mütləq lazımdır. Su və mineral maddələrin hüceyrə üçün qida və enerji əhəmiyyəti olmasa da, orqanizm üçün aşağıda göstərilən çox mühüm vəzifələri yerinə yetirirlər: 1. Qanda oksigen və CO 2 daşınmasında iştirak edirlər. 2. Osmos təzyiqinin tənzimində iştirak edirlər. 3.
Hüceyrə sitoplazmasmm, qanın plazmasının, qan cisimcik- lərinin, limfa və hüceyrəarası mayenin əsas tərkib hissələridir. 4.
iştirak edirlər. 5. Bədən temperaturunun fiziki və kimyəvi proseslərin neyro-humal tənzimində yaxından iştirak edirlər. 6.
toxumalar və tam orqanizmdə olan normal miqdarından asılı olur. Cədvəl
8 -də orqanizmin gündəlik tələbatına uyğun mi- neralların miqdarı haqqında məlumat verilmişdir.
downloaded from KitabYurdu.org Cədvəl 8 Minerallara gündəlik tələbat Minerallar
Cədvəldə göstərilən Na, K, S, Cl, Mg, Fe, Y və s. miqdarı çox, Mn, F, Cu, CO, Bk, Zn, Ag, Al və s. orqanizmdə cüzi miqdarda olduqlarına görə onlara «mikroelementlər» deyilir. Mikroelementlər toxumalara daha az keçir. Buna görə də uzun müddət elə zənn edirlər ki, mikroelementlər su, qida, hava və s. vasitəsilə orqanizmə təsadüfən düşür və həyat fəaliyyətində əsas rol oynamırlar. Lakin daha dəqiq tədqiqatlar göstərir ki, gündəlik qidadan onları tamamilə çıxardıqda bir sıra xəstəliklər və mübadilə pozğunluqları baş verir. Mis və ya v kobalt duzları orqanizmə kifayət qədər daxil olmadıqda qa- nazlığmın müəyyən formaları meydana çıxır. Su və onun orqanizmdə rolu. Təkamül prosesində ilk tək və çox hüceyrəli orqanizmlərin maye mühitində əmələ gəldiyi dövrdə və indi də su mühitində yaşayan canlıların əksəriyyətində su onlar üçün maye xarici mühiti təşkil etdiyi halda, quruda yaşayan heyvanlar və insanda su - maye daxili mühiti (qan, limfa və hüceyrəarası maye) təşkil edir. Bütün canlılar aclığa nə qədər çox dözümlü olsalar da, susuz bir neçə gün belə yaşaya bilməz. Məsələn, insan 40-50 gün ac qala bildiyi halda, susuz isə bir həftədən artıq yaşaya bilmir. İnsan gün ərzində təxminən 2-2,5 litr su qəbul edir. Su 364 downloaded from KitabYurdu.org bədəndən əsasən sidik-ifrazat sistemi vasitəsilə (1-1,5 l), dəri vasitəsilə (0,5-0, 6 , bəzən 21 və daha çox), ağciyərlərlə yəni tənəffüs havası ilə (0,3-0 ,8 l), düz bağırsaqla (nəcislə 100-150 ml) su xaric olur. Suya olan gündəlik tələbat içilən (1.5 l) və qəbul olunan qidaların tərkibində olan su ilə (0,9-1 l) bərpa olunur. Su - canlı orqanizmlərin vacib tərkib hissəsi olub və heyvan orqanizminin kütləsinin əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir. Məsələn, dəniz ulduzunun bədənində suyun miqdarı 99,9%-ə, bir çox heyvanlarda isə 50-80%-ə bərabərdir. Yaşlı kişilərin bədən çəkisinin 65%-ni, qadınların isə 51%-ni su təşkil edir. Yeni doğulmuş uşaqlarda su bədən çəkisinin 75%-ni təşkil edir. İnsan əzələsində su 75%, sümüklərində 20-40%, qanda 82%, qaraciyərdə 75%, beyin toxumasında 70-85%-ni su təşkil edir. Na duzları orqanizmdə suyun saxlanmasına yardım edərək K və Ca duzları onun orqanizmdən ifraz olunmasına səbəb olur. Suyun və duzların xaric edilməsində iştirak edən böyrək və tər vəzilərin fəaliyyəti sinir və humoral tənzimlər vasitəsilə həyata keçirilir. Ara beynində hipotalamusun osmoresep- tor sinir hüceyrələri su-duz mübadiləsinin tənzimində iştirak edir. Su-duz mübadiləsini tənzim edən sinir mərkəzi ara beyində - hipotalamusda yerləşir. Su-duz mübadiləsinin tənzimində hipofizin arxa payının hormonu - vazopressinin və böyrəküstü vəzin qabıq maddəsinin hormonu - mineralokortikoidlərin böyük əhəmiyyəti var. Vazopressin (antidiuretik hormon) böyrək kanal- cıqlarında suyun geriyə sorulmasım artırır və bununla da diu- rezi azaldır. Hipofizin ön payının hormonu sidik ifrazına əks istiqamətdə təsir edir. Böyrəküstü vəzin
qabıq maddəsinin hormonu mineralokortikoidlərdən aldosteron böyrək ka- nalcıqların da natriumun sorulmasım artırır, əksinə kaliumun sorulmasım azaldır, suyu orqanizmdə toplayır. Natrium mübadiləsi (Na*) - Turşu-qələvi reaksiyanı və osmotik təzyiqi müəyyən edən natrium kationu hüceyrə mem- 365 downloaded from KitabYurdu.org branından müxtəlif maddələrin daşınmasında iştirak edir. Fəaliyyət potensialının formalaşma və nəql olunmasını müəyyən edir. Natriumun çox istifadə edilməsi suyun orqanizmdə saxlanmasına səbəb olur və sirkulyasiya olunan qanın həcmini və arterial təzyiqi yüksəldir. Normal və sağlam orta yaşlı adamın natriuma olan gündəlik tələbatını qida ilə gündə əlavə 12 12,5 qr xörək duzu qəbul etməklə ödəmək olar. Natriuma olan tələbat gündə 4-6 qr təşkil edir. Osmotik təzyiqin yaradılmasında natrium xlorid əsas rol oynayır. NaCl-orqanizmdən tər və sidiklə xaric olurlar. Mineral maddələr orqanizmin funksional sistemlərinə müxtəlif təsir göstərirlər. Na + və
K + ionları ürək əzələsinin fəaliyyətinin, hüceyrənin membran və fəaliyyət potensialın tənzimlənməsində fəal iştirak edirlər. Orqanizmdə Na miqdarının normadan az olması, əzələ təqəllüsünün pozğunluğuna səbəb olur. Bədənə normadan çox natrium daxil olması onun tem- peraturunun artmasına, hətta zəhərlənməsinə belə səbəb ola bilər. İsti sexlərdə işləyən adamlarda tərlə, sidiklə çoxlu natrium (45% qədər) ifraz olunur. İsti sexlərdə işləyənlərə maye itkisinin qarşısını nisbətən almaq üçün şirələr və 10-15 qr xörək duzu qatılmış su içirtmək lazımdır.
olan kalium memran potensialı yaradır. Hüceyrə membra- nının oyanmasını müəyyən edir. Əzələ və sinir hüceyrəsinin daxilində kaliumun qatılığınm dəyişməsi əzələ və sinir sisteminin funksiyasına təsir edir. Qanda kaliumun miqdarının azalmasına hipokalemiya, çoxalmasına isə hiperkalemiya deyilir. Kalium miqdarının azalması ürək əzələsinin təqəllüsünə mənfi təsir edir, bağırsaqlarda parez əmələ gətirir. Bitki mənşəli qidalardan, kartofun tərkibində kaliumun miqdarı daha çox olur. Na + və K + ionları ürək əzələsinin fəaliyyətinin tənzimlənməsində fəal iştirak edərək, onun oyanma qabiliyyətini əhəmiyyətli şəkildə dəyişirlər. Na + qan
plazmasından xaric edilməsi əzələ toxumasının yığılma xassələrinin itirilməsi ilə nəticələnir. K + ionu heyvan hüceyrəsinin əsas mineral katio- nudur. Yüklə 4,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|