Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 05. 07. 2010-cu il tarixli
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
37 36 15 PORTRET
Rəssamlar öz əsərlərində insanları da təsvir edirlər. İncəsənət muzeyindəki portretlərə baxarkən müxtəlif dövrlərdə yaşayan insanların necə görün- düyünün şahidi olursan.
daxili aləmini başa düşməyə, onun xarakterinin əsas xüsusiyyətlərini ifadə etməyə çalışır. Elə portretlər var ki, insan obrazı onu əhatə edən əşyalarla birlikdə yaradılır. Portretdəki detallar — geyim, istifadə olunan əşyalar, insanın duruşu təsadüfi deyil. Rəssamın diqqətlə seçdiyi bu əşyalar təsvir olunmuş insanın kimliyi, harada yaşadığı, hansı peşə sahibi olduğundan danışır. •
B . M i r z ə z a d ə . “ ” H eyvandar 16 MƏİŞƏT MÖVZULARI Rəssamı əhatə edən mühit mövzularda insanın adi günlərdə nə etməsi, hansı işlə məşğul olması və ya- şayış tərzi haqqında söhbət açılır.
raqlı və mühüm olmasından danışır. bütün dövrlərdə onun üçün maraqlı olub. Bu Q a f a r S e y f u l l a y e v . “ Dağlarda” · Həyatında baş verən hansı r əlamətdar hadisə yadında qalıb? Süjetli rəsmlə portretin fərqi nədədi ? · T. S a l a h o v . “ ” Neftçi
· İndiyədək tanış olduğun hansı rəssamların təsvir etdiyi portretlər yadında qalıb? İstədiyin insanın, peşə sahibinin portretini çək. Quaş, pastel tabaşirlər R a s i m B a b a y e v .
“Çayçı Məmməd” İnsanın gündəlik həyatını əks etdirən rəsm çək. Quaş, pastel tabaşirlər, flomasterlər • •
cəlb edən detallar haqqında danış. Portretlərdə hansı kolorit müşahidə olunur? Quaşla çəkilmiş şagird rəsmləri Çap üçün deyil trasiyalar çəkmışdir. “Kirpi” jurnalı ilə yaxından əməkdaşlıq etmişdir. “Azərbaycan”, “Şuşa”, “Şamaxı”, “Bakı” və s. adlı miniatür əsərlər yaratmış, ornamental və süjetli xalçalara eskizlər vermişdir. satirik Əmir Hacıyev “Şuşa”
Azərbaycan rəssamlıq məktəbini yaradanlardan biri,
N.Gəncəvinin “Yeddi gözəl”, M.F.Axundovun “Molla İbra- him Xəlil kimyagər”, S.S.Axundovun “Qaraca qız”, Y.V.Çə- mənzəminlinin “Qızlar bulağı” əsərlərinə yaddaqalan illüs- Azər- baycanın Əməkdar incəsənət xadimi Ə.Hacıyev qrafika üz- rə rəssamdır. 17 AZƏRBAYCAN SƏNƏTKARLARI Böyükağa Məşədi oğlu Mirzəzadə (1921 – 2007) Böyükağa Mirzəzadə Azərbaycanın Xalq rəssamıdır. Tarixi, portret, natürmort, mənzərə, məişət janrlarında əsərlər yaradıb. O, həm də teatr tamaşaları üçün dekorasiya, kos- tyum eskizləri çəkmişdir. Buna görə onu həm də teatr rəssamı da adlandırmaq olar. Milli rəssamlıq sənətimizin inkişafında xüsusi xidmətləri olan bu istedadlı sənətkarın əsərləri indi nəinki Azərbay- canın, eləcə də dünyanın məşhur muzeylərində qoru- nub saxlanır. “Neft mədənlərində”, “Pambıq yığımı”, “Günorta çağı”, “Xəzər neftçiləri” kimi kompozisiyalarda ölkəmizin və insanlarımızın rəngarəng obrazları təsvir olunub. Mənzərə janrında yaratdığı “Neft çənləri”, “Bakıda ax- şam”, “Lənkəran mənzərəsi” əsərləri ölkəmizi tərən- nüm edən sənət nümunələridir. “Dirijor Niyazi”, “Rəqqasə R.Axundova”, “Aşıq Ələs- gər” portretlərində, tanınmış sənətkarların öz sənətinə olan vurğunluğunu rəssam məharətlə göstərmişdir.
“Sağıcı" “ i” Dirijor Niyaz “Günorta çağı” 39 38 Rəssamların yaradıcılığına aid əlavə məlumat topla və təqdim et. • Təsvirlərdə əhvali-ruhiyyəni müəyyən et. Şəkildə gördüklərini təhlil et. “Köhnə məişət səhnəsi” “Kirpi" satirik jurnalına illüstrasiya
trasiyalar çəkmışdir. “Kirpi” jurnalı ilə yaxından əməkdaşlıq etmişdir. “Azərbaycan”, “Şuşa”, “Şamaxı”, “Bakı” və s. adlı miniatür əsərlər yaratmış, ornamental və süjetli xalçalara eskizlər vermişdir. satirik Əmir Hacıyev “Şuşa”
Azərbaycan rəssamlıq məktəbini yaradanlardan biri,
N.Gəncəvinin “Yeddi gözəl”, M.F.Axundovun “Molla İbra- him Xəlil kimyagər”, S.S.Axundovun “Qaraca qız”, Y.V.Çə- mənzəminlinin “Qızlar bulağı” əsərlərinə yaddaqalan illüs- Azər- baycanın Əməkdar incəsənət xadimi Ə.Hacıyev qrafika üz- rə rəssamdır. 17 AZƏRBAYCAN SƏNƏTKARLARI Böyükağa Məşədi oğlu Mirzəzadə (1921 – 2007) Böyükağa Mirzəzadə Azərbaycanın Xalq rəssamıdır. Tarixi, portret, natürmort, mənzərə, məişət janrlarında əsərlər yaradıb. O, həm də teatr tamaşaları üçün dekorasiya, kos- tyum eskizləri çəkmişdir. Buna görə onu həm də teatr rəssamı da adlandırmaq olar. Milli rəssamlıq sənətimizin inkişafında xüsusi xidmətləri olan bu istedadlı sənətkarın əsərləri indi nəinki Azərbay- canın, eləcə də dünyanın məşhur muzeylərində qoru- nub saxlanır. “Neft mədənlərində”, “Pambıq yığımı”, “Günorta çağı”, “Xəzər neftçiləri” kimi kompozisiyalarda ölkəmizin və insanlarımızın rəngarəng obrazları təsvir olunub. Mənzərə janrında yaratdığı “Neft çənləri”, “Bakıda ax- şam”, “Lənkəran mənzərəsi” əsərləri ölkəmizi tərən- nüm edən sənət nümunələridir. “Dirijor Niyazi”, “Rəqqasə R.Axundova”, “Aşıq Ələs- gər” portretlərində, tanınmış sənətkarların öz sənətinə olan vurğunluğunu rəssam məharətlə göstərmişdir.
“Sağıcı" “ i” Dirijor Niyaz “Günorta çağı” 39 38 Rəssamların yaradıcılığına aid əlavə məlumat topla və təqdim et. • Təsvirlərdə əhvali-ruhiyyəni müəyyən et. Şəkildə gördüklərini təhlil et. “Köhnə məişət səhnəsi” “Kirpi" satirik jurnalına illüstrasiya
41 40 18 RƏNGKARLIQ Təbiətdə hər bir varlığın öz rəngi var. Bu zəngin rəng çalarlarını boyaların köməyi ilə bizə çatdıran təsviri sənət növü rəngkarlıq adlanır. Rəngkarlıq- da əsas ifadə vasitəsi — rəng və
Rəngkarlıq əsərləri kağızda, kartonda, kətan və divar üzərində yaradıla bilər. Rəsm zamanı quaş və akvarel boyalarından istifadə olunur.
Boyaların müxtəlif xüsusiyyətləri olduğu haqqında düşünmək lazımdır. Sulu boya — akvarel və quaşın fərqini yada sal. · · Rəsmlərdə müəyyənləşdir. Onları işləmə üsuluna görə müqayisə et. Təsvirlərdə rəng hansı əhvali-ruhiyyəni bildirir? koloriti
Təsviri sənət rəssamların yaratdığı möcüzəli aləmdir. Bu aləmdə rəngkarlıq, qrafika, heykəltəraşlıq və dekorativ-tətbiqi sənət növ- ləri hər zaman gördüyümüzü, düşündüyümüzü və duyduğumuzu əks etdirir. Sənətkar məsləhəti ÖZÜNÜ YOXLA Akvarel və ya quaşdan istifadə edərək istədiyin rəsmi çək. Akvarel, quaş • Akvarellə işləyərkən ağ boyadan istifadə olunmur. Ağ rəng vərəqin rəngidir. İş zamanı sudan çox istifadə etmək lazımdır. • Quaşla iş zamanı isə sudan az istifadə olunur. Təsvir quruduqdan sonra üzərinə istənilən, çəkmək olar. hətta ağ rəng Akvarellə çəkilmiş təsvir Quaşla çəkilmiş təsvir 1. Verilmiş əşyaların əsasını hansı həcmli fiqurların təşkil etdiyini müəyyən et. 2. Ağacların, təpə və dağların ölçülərinə diqqətlə bax. Yaxında və uzaqda olanlar arasında hansı fərqi müşahidə edirsən? 3. Əmir Hacıyev və Böyükağa Mirzəzadəyə məxsus əsəri göstər və adını söylə. Onların təsviri sənətin hansı janrına aid olduğunu müəyyən et. 4. Əsərlərdə natürmort, portret janrlarını və məişət mövzularını ardıcıllığa əsasən qeyd et. 5. Əsərlərin kompozisiyası haqqında nə demək olar? Rəssamlar kompozisiyanı necə göstərmişlər? 1 2 3 Natürmort Portret Məişət
Çap üçün deyil 41 40 18 RƏNGKARLIQ Təbiətdə hər bir varlığın öz rəngi var. Bu zəngin rəng çalarlarını boyaların köməyi ilə bizə çatdıran təsviri sənət növü rəngkarlıq adlanır. Rəngkarlıq- da əsas ifadə vasitəsi — rəng və
Rəngkarlıq əsərləri kağızda, kartonda, kətan və divar üzərində yaradıla bilər. Rəsm zamanı quaş və akvarel boyalarından istifadə olunur.
Boyaların müxtəlif xüsusiyyətləri olduğu haqqında düşünmək lazımdır. Sulu boya — akvarel və quaşın fərqini yada sal. · · Rəsmlərdə müəyyənləşdir. Onları işləmə üsuluna görə müqayisə et. Təsvirlərdə rəng hansı əhvali-ruhiyyəni bildirir? koloriti
Təsviri sənət rəssamların yaratdığı möcüzəli aləmdir. Bu aləmdə rəngkarlıq, qrafika, heykəltəraşlıq və dekorativ-tətbiqi sənət növ- ləri hər zaman gördüyümüzü, düşündüyümüzü və duyduğumuzu əks etdirir. Sənətkar məsləhəti ÖZÜNÜ YOXLA Akvarel və ya quaşdan istifadə edərək istədiyin rəsmi çək. Akvarel, quaş • Akvarellə işləyərkən ağ boyadan istifadə olunmur. Ağ rəng vərəqin rəngidir. İş zamanı sudan çox istifadə etmək lazımdır. • Quaşla iş zamanı isə sudan az istifadə olunur. Təsvir quruduqdan sonra üzərinə istənilən, çəkmək olar. hətta ağ rəng Akvarellə çəkilmiş təsvir Quaşla çəkilmiş təsvir 1. Verilmiş əşyaların əsasını hansı həcmli fiqurların təşkil etdiyini müəyyən et. 2. Ağacların, təpə və dağların ölçülərinə diqqətlə bax. Yaxında və uzaqda olanlar arasında hansı fərqi müşahidə edirsən? 3. Əmir Hacıyev və Böyükağa Mirzəzadəyə məxsus əsəri göstər və adını söylə. Onların təsviri sənətin hansı janrına aid olduğunu müəyyən et. 4. Əsərlərdə natürmort, portret janrlarını və məişət mövzularını ardıcıllığa əsasən qeyd et. 5. Əsərlərin kompozisiyası haqqında nə demək olar? Rəssamlar kompozisiyanı necə göstərmişlər? 1 2 3 Natürmort Portret Məişət
Çap üçün deyil qrifel 43 42 Rəssamın kağız və ya karton üzərində rəsmlər adlanır. Xətt, ştrix, ton — qrafikanın ə vasitələridir. karandaş, kömür və qələmlə çəkdiyi qrafika sas təsvir 19 QRAFİKA
• Qrafikanın əsas təsvir vasitələri: xətt, ştrix, ton Yadda saxla Xətt Xəttin köməyi ilə ifadəli obrazlar yaratmaq mümkündür. Əşyaların həcmini, işıq və kölgəni ştrix və tonun köməyi ilə göstərmək olar.
və çarpaz olur. Tuşla çəkilmiş təsvirlər Rəngkarlığın qrafikadan fərqi nədir? Ştrixin köməyi ilə rəssam forma və həcmi, işığı, kölgəni və məkanı çəkir. Bunun üçün rəsm əvvəlcə zəif ştrixlərlə çəkilir ki, onun üzərində zəruri düzəlişlər etmək mümkün olsun.
Karandaşla işləmək bacarığı — ştrixləmə, tona çevirmə, yayma üsulunu öyrəndikdən sonra yaranır. Ştrixləmə — ştrixlərin sıra ilə və ya çarpaz çəkilməsidir. Tona çevirmə — ştrixlərin bir neçə dəfə çəkilməsidir. üst-üstə Yayma —
ı qədər
. ən tünddən ən aç ğa olan ton keçididir Ton Sadə karandaşın qrifelini kağız üzərinə müəyyən təzyiqlə basmaqla ı ı ı lar. Yəni təzyiq artarsa, tünd, qara xəttin laz m olan çalar n almaq o az olarsa, açıq ton alınar. Tonu daha da gücləndirmək üçün ilk ştrixin üzərinə növbəti ştrix layı çəkmək olar. • Ştrixləmə zamanı ən açıq ton kağızın ağ rəngidir. Yadda saxla Xətt, ştrix və tonun köməyi ilə istədiyin təsviri çək. Sadə karandaş, qara tuş qələm, flomaster, pastel tabaşir
qrifel 43 42 Rəssamın kağız və ya karton üzərində rəsmlər adlanır. Xətt, ştrix, ton — qrafikanın ə vasitələridir. karandaş, kömür və qələmlə çəkdiyi qrafika sas təsvir 19 QRAFİKA
• Qrafikanın əsas təsvir vasitələri: xətt, ştrix, ton Yadda saxla Xətt Xəttin köməyi ilə ifadəli obrazlar yaratmaq mümkündür. Əşyaların həcmini, işıq və kölgəni ştrix və tonun köməyi ilə göstərmək olar.
və çarpaz olur. Tuşla çəkilmiş təsvirlər Rəngkarlığın qrafikadan fərqi nədir? Ştrixin köməyi ilə rəssam forma və həcmi, işığı, kölgəni və məkanı çəkir. Bunun üçün rəsm əvvəlcə zəif ştrixlərlə çəkilir ki, onun üzərində zəruri düzəlişlər etmək mümkün olsun.
Karandaşla işləmək bacarığı — ştrixləmə, tona çevirmə, yayma üsulunu öyrəndikdən sonra yaranır. Ştrixləmə — ştrixlərin sıra ilə və ya çarpaz çəkilməsidir. Tona çevirmə — ştrixlərin bir neçə dəfə çəkilməsidir. üst-üstə Yayma —
ı qədər
. ən tünddən ən aç ğa olan ton keçididir Ton Sadə karandaşın qrifelini kağız üzərinə müəyyən təzyiqlə basmaqla ı ı ı lar. Yəni təzyiq artarsa, tünd, qara xəttin laz m olan çalar n almaq o az olarsa, açıq ton alınar. Tonu daha da gücləndirmək üçün ilk ştrixin üzərinə növbəti ştrix layı çəkmək olar. • Ştrixləmə zamanı ən açıq ton kağızın ağ rəngidir. Yadda saxla Xətt, ştrix və tonun köməyi ilə istədiyin təsviri çək. Sadə karandaş, qara tuş qələm, flomaster, pastel tabaşir
Tanış ol Bu, maraqlıdır Tanış ol 20 DEKORATİV-TƏTBİQİ SƏNƏT Qab-qacaq, mebel, parçalar, geyim, zinət əşyaları — insanın məişətdə istifadə etdiyi əşyalardır. Onlar dekorativ-tətbiqi sənət növünə aiddir. Bu sənətdə istənilən obyekt naxışa çevrilə bilər. Dekorativ-tətbiqi sənətin müxtəlif növləri mövcuddur: məsələn, m o z a i k a (ala-bəzək saxsı parçalarından quraşdırılmış təsvir), o y m a (ağac, daş, sü- mük üzərində oyularaq həkk olunmuş naxış), v i t r a j (şüşə üzərində çəkilmiş və ya şüşədən quraşdırılmış təsvir və ya naxış), ş ə b ə k ə (ağacdan və ala- bəzək şüşələrdən düzəldilmiş təsvir). Fincanın bəzədilməsində kəhrəba və gümüşdən istifadə olunmuşdur. Mozaika
Vitraj Ağacoyma
Metaldan düzəldilmiş hasar Şəbəkə
Dekorda kontrast rənglər çəkmək mümkündür. gözəl dekor Bu dekorun çəkilməsində isə üç kontrast rəngdən istifadə edilib. Dörd rəngdən istifadə etsək, dekorun çeşidi daha çox olar. Dekoru tərtib edərkən fiqurların kəsişən yerlərini başqa rənglə boyasan, daha maraqlı olar. Belə dekorla salfet kağızını, qovluğu, pərdəni və digər əşyaları bəzəmək mümkündür. • Dekorativ-tətbiqi sənətin insan üçün əhəmiyyəti nədir? Evimizdəki divar kağızları, pəncərə pərdələri, çarpayı üzlükləri, süfrələr və salfet kağızları da dekorativ-tətbiqi sənətə aiddir. İki və ya üç rəngin çalarlarından istifadə edərək sonsuz sayda yaratmaq mümkündür. kontrast cəlbedici nümunələr 45 44 Dekorativ-tətbiqi sənətin növlərindən birinə aid nümunə çək. Quaş, rəngli qələmlər, flomasterlər
Tanış ol Bu, maraqlıdır Tanış ol 20 DEKORATİV-TƏTBİQİ SƏNƏT Qab-qacaq, mebel, parçalar, geyim, zinət əşyaları — insanın məişətdə istifadə etdiyi əşyalardır. Onlar dekorativ-tətbiqi sənət növünə aiddir. Bu sənətdə istənilən obyekt naxışa çevrilə bilər. Dekorativ-tətbiqi sənətin müxtəlif növləri mövcuddur: məsələn, m o z a i k a (ala-bəzək saxsı parçalarından quraşdırılmış təsvir), o y m a (ağac, daş, sü- mük üzərində oyularaq həkk olunmuş naxış), v i t r a j (şüşə üzərində çəkilmiş və ya şüşədən quraşdırılmış təsvir və ya naxış), ş ə b ə k ə (ağacdan və ala- bəzək şüşələrdən düzəldilmiş təsvir). Fincanın bəzədilməsində kəhrəba və gümüşdən istifadə olunmuşdur. Mozaika
Vitraj Ağacoyma
Metaldan düzəldilmiş hasar Şəbəkə
Dekorda kontrast rənglər İki rəngdən istifadə edərək çəkmək mümkündür. gözəl dekor Bu dekorun çəkilməsində isə üç kontrast rəngdən istifadə edilib. Dörd rəngdən istifadə etsək, dekorun çeşidi daha çox olar. Dekoru tərtib edərkən fiqurların kəsişən yerlərini başqa rənglə boyasan, daha maraqlı olar. Belə dekorla salfet kağızını, qovluğu, pərdəni və digər əşyaları bəzəmək mümkündür. • Dekorativ-tətbiqi sənətin insan üçün əhəmiyyəti nədir? Evimizdəki divar kağızları, pəncərə pərdələri, çarpayı üzlükləri, süfrələr və salfet kağızları da dekorativ-tətbiqi sənətə aiddir. İki və ya üç rəngin çalarlarından istifadə edərək sonsuz sayda yaratmaq mümkündür. kontrast cəlbedici nümunələr 45 44 Dekorativ-tətbiqi sənətin növlərindən birinə aid nümunə çək. Quaş, rəngli qələmlər, flomasterlər
46 47 RƏSSAM-İLLÜSTRATOR 21 Rəssam əli ilə yaradılan əşyalardan biri də hər gün istifadə etdiyin kitab- lardır. Kitab rəfinə nəzər salsan, orada dərslik, nağıllar, müxtəlif ölçülü nazik və qalın kitablar görərsən. Kitab üz qabığından başlayır. O, qalın və yumşaq ola bilər. Kitaba baxarkən nəyə aid olduğunu bilmək olar. Rəssam kitabın üz qabığını işləyərkən onun adı üçün xüsusi yer ayırır, müxtəlif forma, ölçü və rənglərdə olan hərflər seçir. dərhal
Bilirsənmi? Qədim Şərqdə saray əyanları dəbdəbəli və bəzəkli Onların oxuduğu kitab- lar da cəlbedici illüstrasiyalarla zəngin idi. Bu kitablardakı təsvirlər miniatür adlanır. Kitabın vərəqinə birbaşa çəkilən bu incə rəsmlər rəssamdan böyük səbir və ustalıq tələb edirdi. ın
. əşya-
lardan istifadə etməyi xoşlayırdılar. Azərbaycan miniatür nümunələri bu gün də dünyada məşhurdur Miniatür fraqmenti
•
•
Mətnin rəsm vasitəsi ilə ifadə- sidir. Miniatür italyan
qədim əlyazmalarda çəkilən kiçik ölçülü rəngli təsvir. — — latın sözüdür, əyani görünüş deməkdir. sözüdür, · Evdəki kitablarına nəzər sal. Hansı illüstrasiyalar daha çox xoşuna gəlir? Həmin kitablara illüstrasiya çəkən rəssamları yadında saxla.
Nağıl, sərgüzəştlər, yaxud dərslik kitabı üzərində işləyən rəssam fikirləşir ki, kitabın nədən danışdığı ilk baxışdan bilinsin. Çünki onların illüstrasiyası tam fərqlidir. Nağıl kitabında həm illüstrasiya, həm də naxışlı hərflər yerinə düşər. Dərslikdəki sadə illüstrasiya isə dərsin yaxşı qavranılmasına kömək edir.
Oxumağı bacarmayan kiçikyaşlı uşaqlar üçün “oyuncaq-kitablar” yaradırlar. Onlar elə möcüzəlidir ki!.. Qalın vərəqli , qatlanıb-açılan təsvirlər elə bil ki canlanaraq həcmli fiqurlara çevrilir. Onlara hər tərəfdən baxmaq mümkündür. səhifələr açılanda Nağıl seç və ya fikirləş. Sonra öz kitabçanı düzəlt. Kitab üçün qeyri-adi forma fikirləşə bilərsən. Unutma ki, hər bir kitab üz qabığından başlayır. Quaş, rəngli qələmlər, flomasterlər, rəngli kağız, karton, PVA yapışqanı Kitabda mətnlə yanaşı, rəssamın çəkdiyi şəkilləri də görürük. Bu təsvirlər kitabda yazılan hadi- sənin təsviridir, o, illüstrasiya adlanır. siyalar kitab qəhrəmanlarını və hadisələrin baş verdiyi məkanı əks etdirir. İllüstra- R e n g l e r i n s i r r i Çap üçün deyil 46 47 RƏSSAM-İLLÜSTRATOR 21 Rəssam əli ilə yaradılan əşyalardan biri də hər gün istifadə etdiyin kitab- lardır. Kitab rəfinə nəzər salsan, orada dərslik, nağıllar, müxtəlif ölçülü nazik və qalın kitablar görərsən. Kitab üz qabığından başlayır. O, qalın və yumşaq ola bilər. Kitaba baxarkən nəyə aid olduğunu bilmək olar. Rəssam kitabın üz qabığını işləyərkən onun adı üçün xüsusi yer ayırır, müxtəlif forma, ölçü və rənglərdə olan hərflər seçir. dərhal
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|