Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 05. 07. 2010-cu il tarixli
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yadda saxla Ağ buludlar avi səmanı soyuq rənglərlə bəzəyir. m Qürub çağı günəşin şəfəqləri buludları isti rəngə boyayır. MÜŞAHİDƏ ET Rəssamlar da öz əsərlərini daha çox isti, yaxud soyuq rənglərlə yaradırlar. Belə rəng uyğunluğu kolorit adlanır. • • Hansı fəsildə isti rənglər daha çox olur ? Təbiətdə isti rəngin soyuq rəngə keçməsi və bunun əksi nə zaman baş verir? İsti və yaxud soyuq koloritdə rəsm çək. Quaş, pastel tabaşirlər • Rəssam Mir-Teymur Məmmədovun kətan üzərində yağlı boya ilə yaradılan əsərlərinə bax və fərqini izah et. Onların koloriti haqqında nə demək olar? “Yaddaş gecəsi” Mir-Teymur Məmmədov. “Sübh çağı” Çap üçün deyil Təbiətdə rənglərin bəziləri parlaq, digərləri isə solğun olur. yanaşı olarkən təzad yaranır. Bir-birindən kəskin fərqlənən rənglər kontrast rənglərdir. Onlar rəng dairəsində qarşı tərəfdə yerləş- mişdir.
Onlar Parlaq, təmiz rənglər digər rənglərə nisbətən daha tez nəzərə çarpır. Bənövşəyi — sarı, qırmızı — yaşıl, göy — narıncı rənglər yanaşı olduqda kəskin fərq yaranır. Bu fərq rəng kontrastı adlanır. TƏBİƏTDƏ KONTRAST RƏNGLƏR Rəssam Böyükağa Mirzəzadənin əsərində soyuq rənglərlə təsvir olunmuş dənizin rəngi nun əsas hissəsini tutur. Ağ ləpələr tünd firuzəyi-yaşıl rəngin fonunda aydın görünür.
İsti rənglə təsvir olunmuş çimərlikdə olunur. Sarı-narıncı rəngə boyanmış sahil firuzəyi-yaşıl rəngli dəniz suyu ilə rəng kontrastı yaradır. Təsvirdə soyuq rəngin çox olmasına baxmayaraq, əlvan, isti rənglər daha tez nəzərə çarpır. qızmar yay günəşinin hərarəti hiss Digər rəng fərqi də mövcuddur. Bu, rəngin açıq və yaxud tündlüyünə görə olan fərqdir. Bu fərq ton kontrastı adlanır.
· · Rəng və ton kontrastı nədir? Təbiətdə hansı rəng kontrastını müşahidə etmisən?
Rəngləri rəng dairəsində göstərmək olar. Rəng dairəsində üç əsas və üç qarışıq rəng var.
Rəng və yaxud ton kontrastını nəzərə alaraq, istənilən mövzuda rəsm çək. Akvarel, quaş, rəngli karandaşlar, pastel tabaşirlər Bənövşəyi — sarı Qırmızı — yaşıl Göy — narıncı B . M i r z ə z a d ə . “Zuğulbada dəniz” Yadda saxla •
Təzad — ərəb sözüdür, ziddiyyət, əks olan deməkdir. Kontrast — fransız sözüdür, əks mənasını bildirir. Bir-birindən kəskin fərqlənən rənglərə kontrast rənglər deyilir.
qırmızı və sarı, qırmızı və yaşıl, göy və sarı. Ton kontrastı — rəngin açıq və tündlüyünün fərqi. Tablo — fransız sözüdür, təsvir, rəsm və ya iri şəkil deməkdir. • • • • Şəkildəki rəng fərqini seyr et. Hansı rəngin daha tez nəzərə çarpdığını müəyyən et və adını söylə. • Əsərdə
ans ilk nəzərə çarpan rəng h ıdır? Hansı kolorit müşahidə olunur? • • Verilmiş rəngləri təsvirdə tap və onların xüsusiyyətləri haqqında danış. Çap üçün deyil Təbiətdə rənglərin bəziləri parlaq, digərləri isə solğun olur. yanaşı olarkən təzad yaranır. Bir-birindən kəskin fərqlənən rənglər kontrast rənglərdir. Onlar rəng dairəsində qarşı tərəfdə yerləş- mişdir.
Onlar Parlaq, təmiz rənglər digər rənglərə nisbətən daha tez nəzərə çarpır. Bənövşəyi — sarı, qırmızı — yaşıl, göy — narıncı rənglər yanaşı olduqda kəskin fərq yaranır. Bu fərq rəng kontrastı adlanır. TƏBİƏTDƏ KONTRAST RƏNGLƏR Rəssam Böyükağa Mirzəzadənin əsərində soyuq rənglərlə təsvir olunmuş dənizin rəngi nun əsas hissəsini tutur. Ağ ləpələr tünd firuzəyi-yaşıl rəngin fonunda aydın görünür.
İsti rənglə təsvir olunmuş çimərlikdə olunur. Sarı-narıncı rəngə boyanmış sahil firuzəyi-yaşıl rəngli dəniz suyu ilə rəng kontrastı yaradır. Təsvirdə soyuq rəngin çox olmasına baxmayaraq, əlvan, isti rənglər daha tez nəzərə çarpır. qızmar yay günəşinin hərarəti hiss Digər rəng fərqi də mövcuddur. Bu, rəngin açıq və yaxud tündlüyünə görə olan fərqdir. Bu fərq ton kontrastı adlanır.
· · Rəng və ton kontrastı nədir? Təbiətdə hansı rəng kontrastını müşahidə etmisən?
Rəngləri rəng dairəsində göstərmək olar. Rəng dairəsində üç əsas və üç qarışıq rəng var.
Rəng və yaxud ton kontrastını nəzərə alaraq, istənilən mövzuda rəsm çək. Akvarel, quaş, rəngli karandaşlar, pastel tabaşirlər Bənövşəyi — sarı Qırmızı — yaşıl Göy — narıncı B . M i r z ə z a d ə . “Zuğulbada dəniz” Yadda saxla •
Təzad — ərəb sözüdür, ziddiyyət, əks olan deməkdir. Kontrast — fransız sözüdür, əks mənasını bildirir. Bir-birindən kəskin fərqlənən rənglərə kontrast rənglər deyilir.
qırmızı və sarı, qırmızı və yaşıl, göy və sarı. Ton kontrastı — rəngin açıq və tündlüyünün fərqi. Tablo — fransız sözüdür, təsvir, rəsm və ya iri şəkil deməkdir. • • • • Şəkildəki rəng fərqini seyr et. Hansı rəngin daha tez nəzərə çarpdığını müəyyən et və adını söylə. • Əsərdə
ans ilk nəzərə çarpan rəng h ıdır? Hansı kolorit müşahidə olunur? • • Verilmiş rəngləri təsvirdə tap və onların xüsusiyyətləri haqqında danış. Çap üçün deyil TƏBİƏTDƏ RƏNGİN ƏHVALİ-RUHİYYƏSİ 6 MÜŞAHİDƏ ET İnsanın ovqatı kimi, təbiətin də əhvali-ruhiyyəsi müxtəlifdir. O, şən, kə- dərli, sakit ahiməli olur. və ya v •
və ağaclar payız günə- şinin şəfəqləri ilə işıqla- nıb. Əlvan rənglərdə gümrah- lıq və təravət hiss olunur. B . M i r z ə z a d ə . “Kəndimizin sakinləri” B . M i r z ə z a d ə . “Xəzər
neftçiləri” • Narıncı buludlar qasırğanın yaxınlaşmasını xəbər verən qaranlığı daha da “gücləndirir”. Çəmənlikdəki otlar sanki donaraq bu təbiət hadisəsini hiss edir. · · Payız fəslinin əhvali-ruhiyyəsi haqqında nə deyə bilərsən? Nə vaxtsa sənin və təbiətin əhvali-ruhiyyəsi eyni olubmu? 17 16 Rəssam təbiəti təsvir edərkən onun hiss etməyi bacarır. Birinci tabloda çəhrayı, qonur və yaşıl boyalar ı arışdırılıb. Təbiət bu tabloda gümrah və şəndir. əhvali-ruhiyyəsini sar rənglə q İkinci tabloda və
rənglə q isə göy, qırmızı, sarı, qonur digər boyalar ara arış- dırılıb. Təbiətin əhvali-ruhiyyəsi sərt və zəhmlidir. Təbiətdə müşahidə etdiyin əhvali-ruhiyyəni çək. Akvarel, quaş, pastel tabaşirlər Çap üçün deyil TƏBİƏTDƏ RƏNGİN ƏHVALİ-RUHİYYƏSİ 6 MÜŞAHİDƏ ET İnsanın ovqatı kimi, təbiətin də əhvali-ruhiyyəsi müxtəlifdir. O, şən, kə- dərli, sakit ahiməli olur. və ya v •
və ağaclar payız günə- şinin şəfəqləri ilə işıqla- nıb. Əlvan rənglərdə gümrah- lıq və təravət hiss olunur. B . M i r z ə z a d ə . “Kəndimizin sakinləri” B . M i r z ə z a d ə . “Xəzər
neftçiləri” • Narıncı buludlar qasırğanın yaxınlaşmasını xəbər verən qaranlığı daha da “gücləndirir”. Çəmənlikdəki otlar sanki donaraq bu təbiət hadisəsini hiss edir. · · Payız fəslinin əhvali-ruhiyyəsi haqqında nə deyə bilərsən? Nə vaxtsa sənin və təbiətin əhvali-ruhiyyəsi eyni olubmu? 17 16 Rəssam təbiəti təsvir edərkən onun hiss etməyi bacarır. Birinci tabloda çəhrayı, qonur və yaşıl boyalar ı arışdırılıb. Təbiət bu tabloda gümrah və şəndir. əhvali-ruhiyyəsini sar rənglə q İkinci tabloda və
rənglə q isə göy, qırmızı, sarı, qonur digər boyalar ara arış- dırılıb. Təbiətin əhvali-ruhiyyəsi sərt və zəhmlidir. Təbiətdə müşahidə etdiyin əhvali-ruhiyyəni çək. Akvarel, quaş, pastel tabaşirlər Çap üçün deyil 18 ÖZÜNÜ YOXLA 1. Gördüklərinin rəng tərkibi haqqında danış. 2. Silueti müəyyən et. 3. İsti və soyuq koloriti müəyyən et və fikrini əsaslandır. Səməd Haqverdov. “Doğma düzənliklər” Maral Rəhmanzadə. “Axşam” 4. Əsərlərdə rəng və ton kontrastını müəyyən et və fikrini əsaslandır. Tərlan Eyvazov. “Qürub çağı” Rauf Canıbəyov. “Səhradan keçərkən” 5. Verilmiş əsərlərdə isti və soyuq rəngləri müəyyən et (tapşırıq №3, №4).
Yaradıcı insan olmasaydı, dünya maraqsız olardı. O, təbiətdən öyrənərək ətrafımızı yaratdıqları ilə bəzəyir, bizə sevinc və xoş anlar bəxş edir.
Balıqlar yemi görüb yaxınlaşırlar. Balıqlar ürkərək dağılışırlar. Təbiətdə xəttin ritmi. mövcuddur. Diqqətlə təbiəti seyr etsən, xətt ritminin hərəkətini müşahidə edə bilərsən. Xətlərin ritmindən istifadə edərək müxtəlif obrazlar yaratmaq olar. Təbiətdə, ləkənin ritmi ilə yanaşı, xətlərin də ritmi Ağac gövdəsinin yuxarıya doğru uzanan ritmi Otların
yavaş hərəkətli Küləyin yaratdığı dalğavari ritm qum üzərində
• Zürafənin xalları hansı ritmə uyğun ola bilər? • Təsviri incəsənətdə ritmin rolu nədən ibarətdir? Şagird işi. “Zürafə”. Pastel tabaşirlər Təbiətə nəzər yetirsən, dıcıl düzülərək uçmasını, müxtəlif formalı bitkiləri görə bilərsən. Belə rəng, hərəkət və formalar təkrarlanaraq ardıcıllıq yaradır. Bu, ritm adlanır. heyvanları bəzəyən naxışları, quşların səmada ar- Hərəkətin ritmi Rəngin ritmi TƏBİƏTDƏ RİTM
Formanın ritmi Ritm — yunan sözüdür, növbələnmə, ardıcıllıq deməkdir. Yadda saxla 21 20 Rəngin, formanın, hərəkətin və yaxud xəttin ritminə aid rəsm çək. Flomasterlər, pastel tabaşirlər Quşların səmada uçuşunda təntənəli hərəkət və ritm var. Yem üçün vurnuxan qaranquşun nizamsız hərəkəti qamışlıqdakı qaranquş cərgəsini pozur. MÜŞAHİDƏ ET Quşlar cərgə ilə, sakit, düzgün qayda ilə uçurlar. Quşlardan biri qəflətən cərgədən çıxdı. Ritm pozuldu.
Balıqlar yemi görüb yaxınlaşırlar. Balıqlar ürkərək dağılışırlar. Təbiətdə xəttin ritmi. mövcuddur. Diqqətlə təbiəti seyr etsən, xətt ritminin hərəkətini müşahidə edə bilərsən. Xətlərin ritmindən istifadə edərək müxtəlif obrazlar yaratmaq olar. Təbiətdə, ləkənin ritmi ilə yanaşı, xətlərin də ritmi Ağac gövdəsinin yuxarıya doğru uzanan ritmi Otların
yavaş hərəkətli Küləyin yaratdığı dalğavari ritm qum üzərində
• Zürafənin xalları hansı ritmə uyğun ola bilər? • Təsviri incəsənətdə ritmin rolu nədən ibarətdir? Şagird işi. “Zürafə”. Pastel tabaşirlər Təbiətə nəzər yetirsən, dıcıl düzülərək uçmasını, müxtəlif formalı bitkiləri görə bilərsən. Belə rəng, hərəkət və formalar təkrarlanaraq ardıcıllıq yaradır. Bu, ritm adlanır. heyvanları bəzəyən naxışları, quşların səmada ar- Hərəkətin ritmi Rəngin ritmi TƏBİƏTDƏ RİTM
Formanın ritmi Ritm — yunan sözüdür, növbələnmə, ardıcıllıq deməkdir. Yadda saxla 21 20 Rəngin, formanın, hərəkətin və yaxud xəttin ritminə aid rəsm çək. Flomasterlər, pastel tabaşirlər Quşların səmada uçuşunda təntənəli hərəkət və ritm var. Yem üçün vurnuxan qaranquşun nizamsız hərəkəti qamışlıqdakı qaranquş cərgəsini pozur. MÜŞAHİDƏ ET Quşlar cərgə ilə, sakit, düzgün qayda ilə uçurlar. Quşlardan biri qəflətən cərgədən çıxdı. Ritm pozuldu.
Qədim zamandan bəzək əşyaları düzəldirdi. Əvvəlcə bu bəzəklər ov- lanmış heyvanların dişindən, mərcandan, gildən hazırlanırdı. Sonra isə o, qiymətli daşlardan, metal və şüşədən istifadə etməyə başladı. insan Bəzək sadə və dəbdəbəli olur. Gördüyün nümunələrdə təbiətin obrazları qiymətli metal və daşlardan istifadə olunaraq yaradılmışdır. İNSANIN YARATDIĞI BƏZƏK ƏŞYALARI 8 Rəngli muncuq və saplardan istifadə olunmuşdur. Cırcırama Parabüzən Nar bitkisi Metal haşiyədəki qırmızı rəngli daşlar -
ya
nar dənəcik lərini və şeh damcılarını xatırladır. Tovuzquşu Kim və nə üçün nəzərdə tutulmasından asılı olaraq, bəzəklərin öz obrazı, xa- rakteri var. Qadınlar üçün hazırlanmış bəzəklər onların gözəlliyini və zərif- liyini vurğulayır. Kişi bəzəkləri isə onun gücünü, cəsurluğunu qabardır. Keç- mişdə hərbi zirehlər, dəbilqə, qılınc və qalxan zəngin naxışlarla bəzədilirdi. Təntənəli mərasimlər üçün hərbçi libasları qiymətli daşlarla, döymə üsulu ilə bəzədilirdi. Hərb meydanı üçün sadə və möhkəm, ciddi və bəzəksiz də- bilqələrdən istifadə edirdilər. Qalxanların forması eyni olsa da, bəzəkləri müxtəlif olurdu. Bəzək əşyalarının hazırlanmasında hansı materiallardan istifadə olunur? Təbiət və insanın yaratdığı bəzəklərin fərqi nədədir? • Dəbilqə və qalxanın bəzədilməsində təbiətin hansı obrazlarından istifadə olunub? Buqələmun 23 22 Sənətkar məsləhəti Bəzək əşyasının hazırlanması Əvvəlcə, seçilən obyekt diqqətlə müşahidə olunaraq rəsmi Çəkilmiş rəsm təhlil edilərək detallar müəyyənləşdirilir. Sonra bəzəyin hazırlanması üçün üsul və material seçilir. çəkilir.
Sevdiyin varlığın obrazına uyğun bəzək əşyası çək, sonra üzərini bəzə. A4 formatlı rəsm vərəqi, rəngli qələmlər, flomasterlər, muncuqlar, PVA yapışqanı Hazır
bəzək əşyası Obyekt
Obyektin rəsmi
Detalların müəyyənləşdirilməsi Obyekt Obyektin rəsmi Detalların müəyyənləşdirilməsi Hazır bəzək əşyaları Çap üçün deyil Qədim zamandan bəzək əşyaları düzəldirdi. Əvvəlcə bu bəzəklər ov- lanmış heyvanların dişindən, mərcandan, gildən hazırlanırdı. Sonra isə o, qiymətli daşlardan, metal və şüşədən istifadə etməyə başladı. insan Bəzək sadə və dəbdəbəli olur. Gördüyün nümunələrdə təbiətin obrazları qiymətli metal və daşlardan istifadə olunaraq yaradılmışdır. İNSANIN YARATDIĞI BƏZƏK ƏŞYALARI 8 Rəngli muncuq və saplardan istifadə olunmuşdur. Cırcırama Parabüzən Nar bitkisi Metal haşiyədəki qırmızı rəngli daşlar -
ya
nar dənəcik lərini və şeh damcılarını xatırladır. Tovuzquşu Kim və nə üçün nəzərdə tutulmasından asılı olaraq, bəzəklərin öz obrazı, xa- rakteri var. Qadınlar üçün hazırlanmış bəzəklər onların gözəlliyini və zərif- liyini vurğulayır. Kişi bəzəkləri isə onun gücünü, cəsurluğunu qabardır. Keç- mişdə hərbi zirehlər, dəbilqə, qılınc və qalxan zəngin naxışlarla bəzədilirdi. Təntənəli mərasimlər üçün hərbçi libasları qiymətli daşlarla, döymə üsulu ilə bəzədilirdi. Hərb meydanı üçün sadə və möhkəm, ciddi və bəzəksiz də- bilqələrdən istifadə edirdilər. Qalxanların forması eyni olsa da, bəzəkləri müxtəlif olurdu. Bəzək əşyalarının hazırlanmasında hansı materiallardan istifadə olunur? Təbiət və insanın yaratdığı bəzəklərin fərqi nədədir? • Dəbilqə və qalxanın bəzədilməsində təbiətin hansı obrazlarından istifadə olunub? Buqələmun 23 22 Sənətkar məsləhəti Bəzək əşyasının hazırlanması Əvvəlcə, seçilən obyekt diqqətlə müşahidə olunaraq rəsmi Çəkilmiş rəsm təhlil edilərək detallar müəyyənləşdirilir. Sonra bəzəyin hazırlanması üçün üsul və material seçilir. çəkilir.
Sevdiyin varlığın obrazına uyğun bəzək əşyası çək, sonra üzərini bəzə. A4 formatlı rəsm vərəqi, rəngli qələmlər, flomasterlər, muncuqlar, PVA yapışqanı Hazır
bəzək əşyası Obyekt
Obyektin rəsmi
Detalların müəyyənləşdirilməsi Obyekt Obyektin rəsmi Detalların müəyyənləşdirilməsi Hazır bəzək əşyaları Çap üçün deyil XALÇALARI BƏZƏYƏN NAXIŞLAR “Ulduz” ornamenti Rəng kontrastı. Əriş əsas
— ilməni saxlayan
iplər T l yini özündə əks etdirən, evlərimizin bəzəyi olan xalça əsasən, yun ipliklərdən toxunur. Toxuculuq sənə- tində ipliyin hörülən düyünü — ilmə bu ilməni saxlayan əsas iplər isə ə adlanır.
əbiətin gözə li , riş “Şəddə” xalçası 9 “Ulduz”
“Buta” “İnsan” “Сeyran” “Dəvə” “Əl-ələ” “Əl-ələ” naxışı təkrarlananda “Yallı” rəqsini oynayanları xatırladır. Azərbaycan xalçalarında istifadə olunan naxışlar
Tanış olduğun naxış və ornamentlər necə yerləşdirilib? xalçada • Xalçadakı naxışlar təbiətdə olan formalardan nə ilə fərqlənir? Forma və rəng ritmini, rəng kontrastını nəzərə alaraq yeni naxış və ornament nümunəsi düşün və çək. Verilmiş nümunədən də istifadə edə bilərsən. A4 formatlı rəsm vərəqi, rəngli karandaşlar, flomasterlər, qələmlər Naxış və ornamentin çəkilməsı
Ornament Naxışlar “Karvan” ornamenti “Su” ornamenti
yun iplər İlmə — h üyün örülən d Xalça naxışlarının elementləri İnsanlar təbiətdə gördüklərini ilmələrin köməyi ilə
k . xalçaya
öçürürlər Rəngli ilmələr təkrarlanaraq naxış, naxışın ritmi isə ornament yaradır. Naxışın forması, ritmi və rəngi xalça bəzəyinin əsas elementləridir.
— Çap üçün deyil |