Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

Tamaşaların göstərildiyi yerlər 

 

Təbii ki, min illər boyu əsatir  şənlikləri, el-oba oyunları, mərasim tamaşaları açıq havada, 

şəhər meydanında, kənd içində, bazarda, əkənək sahəsində, camaatın gur toplandıqları yerlərdə, 

hovuz üstündə, saray həyətində, xırman düzündə, ocaq başında,  şenlik çalmalarında, gül-çiçəkli 

yaylağa və bu kimi yerlərdə göstərilib. 

Məhz ilk növbədə buna görə həmin oyun-göstərmələr meydan teatrı kimi ümumiləşdirilib. 

Kütləvi oyun yerləri xalq arasında müxtəlif deyimlərlə adlandırılıb. Onlardan dildə-ağızda 

daha çox işlədilənlərinin qısaca  şərhini verməklə, oyun məkanlarının adları barədə müəyyən 

təsəvvürə gəlmək olar. 

Alan. Bu, müəyyən xalq oyunu üçün düzəldilən məkandır. Formaca yarımdairə və qövsvarı 

olub. Ona görə də ətrafına çoxlu tamaşaçı toplanınasma imkan vardı. 

Balaxan.  Qədim elarası danışıq dilində "yuxarı otaq" mənasında işlənib. Açıq havada 

taxtadan və ya hamar yonulmuş ağac tirlərindən düzəldilirdi və səhnə funksiyasını daşıyırdı. Bəzən 

arakəsməli çadırabənzər görkəmdə olurdu. 

Qaldıran. Süjetli qaravəlli tamaşalarının oynanılması üçün səkiyəbənzər, tamaşaçılar duran 

səviyyədən azacıq hündür yer. Bu, yamaclı  çəmən də ola bilərdi, torpaq atılıb tez vaxtda hasilə 

gətirilən kövər də. 

Əndam.  Hərfi mənada görkəmli, iri mənasındadır.  Ərəbcə isə  bədən, qədd-qamət, boy-

buxun, biçimli adam deməkdir. Qədim dövrlərdə  gəzərgi yox, bir məkanda çıxarılan oyunlar, 

göstərilən tamaşalar üçün seçilmiş böyük həyətin hündür yeri. Yaxud, müvəqqəti qurulmuş, adamın 

dizi bərabəri qurulan meydança əndam kimi tanınıb. 

---

Gac.  Mənası görünən səhnə deməkdir. Məişətdə  işlənən, ağacdan düzəldilmiş, qurşaqboyu 

taxt məzhəkə oyunlarında gətirilib meydançaya qoyulurdu. Aktyor-oyunçular bu gacın üstündə 

tamaşalar oynayırdılar. 

Geniş  səkiyə taxta düzülüb, kilim-palaz salınıb üstündə tamaşa oynanılan yerə  də bu ad 

verilib. 

Mərəkə.  Ərəb sözüdür və çoxlu mənaları var. Dilimizdə izdiham, qələbəlik, qalmaqal, 

vurhavur, vurhəşir, cəncəl deyimləri mövcuddur. Meydan oyunçuları arasında çox geniş  və 

qələbəlik yerdə çıxarılan oyun məkanlarının adlarından biridir. 

Tək və cüt oyunçuların, həmçinin dərvişlərin, naqqalların, lotuların, məsxərəbazların, 

məzhəkəçilərin, hətta canbaz və kəndirbazların kütləvi tamaşalar göstərdikləri yerdir. 

Mərəkə yeri seçiləndə, adətən, orada uzun illər tamaşalar oynanılırdı. Mərəkə yerlərində 

tamaşaçılara  şirniyyat, sərinləşdirici içki satanlar da olurdu. Buraya daha çox tamaşaçı toplaşa 

bilirdi. 

Nümayişgah. Nümayiş sözü göstərmək, baxılan, görünən, gah isə  yer,  ev  mənasındadır. 

Həmin mənalardan götürülən bu deyim açıq havada teatr oynanılan məkan anlamında işlədilib. 

Nəzrgah. Tamaşaxana, səhnə, oyun göstərilən meydan mənasını ifadə edən bu sözün 

işlənməsi İran Azərbaycanının yaşayış məkanları üçün daha xarakterikdir.