Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 29. 07. 2013-cü il tarixli 754 nömrəli əmri ilə



Yüklə 64,3 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/28
tarix17.04.2017
ölçüsü64,3 Kb.
#14253
növüDərslik
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   28

Bitkilərin vegetativ orqanları
4
5
6
7
1
2
3
Çiçəklər həmişə gözəlliyi və ətri ilə 
insanları  cəlb  etmişdir.  İnsanlar 
min illər bundan qabaq bitkilərdən 
öz  yaşayış  məskənlərinin  bəzədil-
məsi üçün istifadə etmişlər. Bizim 
dövrümüzə  qədər  çatan  məlu-
matlara görə, ilk dekorativ bitkilər 
qızılgül  və  şanagüllə  olmuşdur. 
Saray  və  məbədlərin  sütunları 
şanagüllə şəkli ilə bəzədilərdi.
· Çiçək nədir? 
· Nə üçün bir çox 
bitkilərdə çiçək 
olur?

73
72
24. 
Çiçək
Çiçəyin quruluşu
şaf edir. O, çiçək saplağı (1), çiçək yatağı (2), kasa yarpaqları (3), 
ləçəklər (4), erkəkcik (5) və dişicikdən (6) təşkil olunmuşdur.
Çiçək saplağı çiçəyi gövdəyə birləşdirir. Çiçək yatağı öz üzərində 
çiçəyin bütün elementlərini daşıyır və bəzən onları qoruyur. Çiçək-
də olan yaşıl yarpaqcıqlar kasa yarpaqları adlanır. Kasa yarpaqları 
çiçək açılmazdan qabaq onu mühitin xarici təsirlərindən qoruyur. 
Çiçəkdə müxtəlifrəngli yarpaqcıqlar olur. Bunlar ləçəklər adlanır. 
Çiçəkli bitkilərdə olan bütün kasa yarpaqları kasacığı, ləçəklər isə 
çiçək  tacını  əmələ  gətirir.  Çiçək  tacı  həşəratları  cəlb  etməklə  bə-
rabər, həm də erkəkcik və dişiciyi qoruyur. Kasacıq və tac birlikdə 
çiçəkyanlığını əmələ gətirir.

Bütün zoğlar kimi çiçək də tumurcuqdan inki-
4
-cü
 
Bitkilərin generativ orqanları
1
Çiçəyin quruluşu.
Təchizat:  çiçəkləyən otaq bitkisi.
İşin gedişi:
1. Çiçəkləyən otaq bitkisinin çiçəklərini  nəzərdən keçirin.
2. Çiçəyin ölçülərinə, hissələrinin sayına, rənginə, ətrinə fikir verin. 
Bitkinin həyatında çiçəyin rolu barədə mühakimə yürüdün.
Nəticəni müzakirə edək:
· Çiçəyin hansı hissələrini tanıyırsınız?
· Onların quruluşu haqqında hansı fikirləri söyləyə bilərsiniz?
2
2
5. Hansılar zoğun şəkildəyişməsidir?  İki cavab seçin:
А. Kökümsov     В. Soğanaq     С. Meyvəkök        D. Kök yumruları    
6. Yarpağın və zoğun şə-
kildəyişmələrini təyin 
edin. Bitkinin və qarşı-
sında şəklini dəyişmiş 
orqanın adını qeyd edin.
       А                                                             
В                                                  
С
ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TAPŞIRIQLAR
3. Düzgün cavabı seçin:
1. Gövdənin yan tumurcuqları qoltuq/təpə tumurcuqlarıdır.
2. Çiçək rüşeymi olan tumurcuq vegetativ/generativ tumurcuq ad-
lanır.
3. Bitkinin vegetativ orqanı yarpaqdır/meyvədir.
4. Gövdə ilə yarpaq arasında qalan bucaq yarpaq qoltuğu/buğuma-
rası adlanır.
4. Gövdənin mərkəzindən başlamaqla verilmiş hissələrin ardıcıllığını gös-
tərin.
1. Yarpaqları qruplaşdırın:
Sadə yarpaqlar
Mürəkkəb yarpaqlar
2. Aşağıda verilən sözlərdən istifadə edərək cümlələri tamamlayın:
dəyirmi, qapayıcı, sütunvarı, süngərvarı, uzunsov.
Yarpağın sütunvarı toxumasının bilavasitə altında__toxuma yerləşir. 
Yarpağın dəriciyinin altında __toxuma yerləşir.
Ağızcıq iki __ hüceyrədən və yarıqdan ibarətdir.
Sütunvarı toxumanın hüceyrələri__ formaya malikdir.
Süngər toxuma __ formalı hüceyrələrdən əmələ gəlib.
A. Oduncaq
B. Özək
C. Mantar
D. Kambi
E. Floema
1
2
3
4
5
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin vegetativ orqanları
4
5
6
7
1
2
3
Çiçəklər həmişə gözəlliyi və ətri ilə 
insanları  cəlb  etmişdir.  İnsanlar 
min illər bundan qabaq bitkilərdən 
öz  yaşayış  məskənlərinin  bəzədil-
məsi üçün istifadə etmişlər. Bizim 
dövrümüzə  qədər  çatan  məlu-
matlara görə, ilk dekorativ bitkilər 
qızılgül  və  şanagüllə  olmuşdur. 
Saray  və  məbədlərin  sütunları 
şanagüllə şəkli ilə bəzədilərdi.
· Çiçək nədir? 
· Nə üçün bir çox 
bitkilərdə çiçək 
olur?

75
74
Çiçəyin əsas hissələri. Çiçəyin daxilində erkəkcik və dişicik  yerləşir. 
Hər bir erkəkcik – erkəkcik sapı (7) və tozluqdan (8) ibarətdir. Tozluqda 
tozcuqlar yetişir. Dişicik – yumurtalıq (9), sütuncuq (10) və ağızcıqdan 
(11) ibarətdir. Ağızcıq dişicik sütuncuğunun üzərində yerləşir və tozcuq-
ların  tutulmasında  iştirak  edir. 
umurtalıq   
yerləşir. Onun içərisində, adətən, bir və ya bir neçə yumu
Dişiciyin  aşağı  hissəsində  y
rtacıq olur (12). 
Tam və qeyri-tam çiçəklər. 
fındıqda və bəzi başqa bitkilərdə çiçəkyanlığı olmur. Belə çiçəklər 
qeyri-tam çiçəklər adlanır. Çiçəkyanlığı olan çiçəklərə tam çiçəklər 
deyilir.
Almada, gilasda, kələmdə, qızılgüldə və s. bitkilərdə çiçəkyanlı-
ğı həm ləçək, həm də kasa yarpaqlarından təşkil olunmuşdur. Belə 
çiçəkyanlığı – ikiqat çiçəkyanlığı adlanır.
Lakin bəzi bitkilərdə (dağlaləsi, süsən, nərgizgülü,inciçiçəyi) çi-
Söyüddə, göyrüşdə, qozda, qovaqda, 
çəkyanlığı eyni cür  yarpaqcıqlardan təşkil 
olunur. Belə çiçəkyanlığı sadə çiçəkyanlığı 
adlanır. 
Bircinsli və ikicinsli çiçəklər. Çiçəklər er-
kəkcik və dişiciyin olmasına görə bircinsli  
ikicinsli çiçəklərə bölünür. Əgər bir çiçək da-
xilində həm erkəkcik, həm dişiciklər olarsa, 
bu,  ikicinsli  çiçəklər  adlanır.  Almada,  qızıl-
güldə, noxudda ikicinsli çiçəklər olur.
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
__ və __ çiçəyin əsas orqanlarıdır. Çiçəkyanlığına 
görə çiçəklər __ və __ bölünür. Tac və kasacıq __ 
əmələ gətirir. 
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Çiçəkləri müqayisə edin. Onların şəklini çəkərək oxşar  və fərqli 
cəhətlərini müəyyənləşdirin. Hər çiçəyi xarakterizə edin.
2. Cədvəli dəftərinizə köçürün və sözləri müvafiq sütunlara yazın:
Bitki orqanları Çiçəyin hissələri
kök; gövdə; ləçək; dişicık; meyvə; çi-
çək; kasa yarpaqları; erkəkcik; çiçək 
yatağı;  toxum.
Açar sözl e r
Erkəkcik
Dişicik
Çiçəkyanlığı
Tam çiçəklər
Qeyri-tam çiçəklər
Dişi 
çiçəklər
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin generativ orqanları
2
2
Söyüdün çiçək qrupu
Erkək 
çiçəklər
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
Cədvəli  dəftərinizə  köçürün.  Sol  və  sağ  sütunlarda  yazılmış  anlayışlar   
arasında uyğunluğu müəyyən edin.
Çiçəyin əsas hissələri
Çiçəkyanlığı
Dişicik
Erkəkcik
Sütuncuq
  Erkəkcik və dişicik
  Ləçəklər və kasa yarpaqları
Yumurtalıq
Tozluq
  Erkəkcik saplağı
Ağızcıq
a
b
c
d
  Kasa yarpaqları
1
2
3
4
5
6
7
8
Bir çiçək daxilində ya erkəkcik, ya da dişiciyə rast gəlinirsə, bu, 
bircinsli  çiçəklər  adlanır.  Bircinsli  çiçəklər  bitki  üzərində  yerləş-
məsinə görə birevli və ikievli  bitkilərə bölünür. Əgər erkək və dişi çi-
çəklər bir bitki üzərində yerləşərsə – birevli 
(məsələn: xiyar, 
qarğıdalı), ayrı-ayrı bitkilərdə yerləşərsə (qovaq, söyüd, gicitkən, 
çətənə, quzuqulağı, cilin bəzi növləri) – ikievli bitkilər adlandırılır.
bitkilər 
Çiçəyin 
quruluşu
1
2
10
11
12
4
7
8
5
6
3
9

75
74
Çiçəyin əsas hissələri. Çiçəyin daxilində erkəkcik və dişicik  yerləşir. 
Hər bir erkəkcik – erkəkcik sapı (7) və tozluqdan (8) ibarətdir. Tozluqda 
tozcuqlar yetişir. Dişicik – yumurtalıq (9), sütuncuq (10) və ağızcıqdan 
(11) ibarətdir. Ağızcıq dişicik sütuncuğunun üzərində yerləşir və tozcuq-
ların  tutulmasında  iştirak  edir. 
umurtalıq   
yerləşir. Onun içərisində, adətən, bir və ya bir neçə yumu
Dişiciyin  aşağı  hissəsində  y
rtacıq olur (12). 
Tam və qeyri-tam çiçəklər. 
fındıqda və bəzi başqa bitkilərdə çiçəkyanlığı olmur. Belə çiçəklər 
qeyri-tam çiçəklər adlanır. Çiçəkyanlığı olan çiçəklərə tam çiçəklər 
deyilir.
Almada, gilasda, kələmdə, qızılgüldə və s. bitkilərdə çiçəkyanlı-
ğı həm ləçək, həm də kasa yarpaqlarından təşkil olunmuşdur. Belə 
çiçəkyanlığı – ikiqat çiçəkyanlığı adlanır.
Lakin bəzi bitkilərdə (dağlaləsi, süsən, nərgizgülü,inciçiçəyi) çi-
Söyüddə, göyrüşdə, qozda, qovaqda, 
çəkyanlığı eyni cür  yarpaqcıqlardan təşkil 
olunur. Belə çiçəkyanlığı sadə çiçəkyanlığı 
adlanır. 
Bircinsli və ikicinsli çiçəklər. Çiçəklər er-
kəkcik və dişiciyin olmasına görə bircinsli  
ikicinsli çiçəklərə bölünür. Əgər bir çiçək da-
xilində həm erkəkcik, həm dişiciklər olarsa, 
bu,  ikicinsli  çiçəklər  adlanır.  Almada,  qızıl-
güldə, noxudda ikicinsli çiçəklər olur.
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
__ və __ çiçəyin əsas orqanlarıdır. Çiçəkyanlığına 
görə çiçəklər __ və __ bölünür. Tac və kasacıq __ 
əmələ gətirir. 
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Çiçəkləri müqayisə edin. Onların şəklini çəkərək oxşar  və fərqli 
cəhətlərini müəyyənləşdirin. Hər çiçəyi xarakterizə edin.
2. Cədvəli dəftərinizə köçürün və sözləri müvafiq sütunlara yazın:
Bitki orqanları Çiçəyin hissələri
kök; gövdə; ləçək; dişicık; meyvə; çi-
çək; kasa yarpaqları; erkəkcik; çiçək 
yatağı;  toxum.
Açar sözl e r
Erkəkcik
Dişicik
Çiçəkyanlığı
Tam çiçəklər
Qeyri-tam çiçəklər
Dişi 
çiçəklər
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin generativ orqanları
2
2
Söyüdün çiçək qrupu
Erkək 
çiçəklər
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
Cədvəli  dəftərinizə  köçürün.  Sol  və  sağ  sütunlarda  yazılmış  anlayışlar   
arasında uyğunluğu müəyyən edin.
Çiçəyin əsas hissələri
Çiçəkyanlığı
Dişicik
Erkəkcik
Sütuncuq
  Erkəkcik və dişicik
  Ləçəklər və kasa yarpaqları
Yumurtalıq
Tozluq
  Erkəkcik saplağı
Ağızcıq
a
b
c
d
  Kasa yarpaqları
1
2
3
4
5
6
7
8
Bir çiçək daxilində ya erkəkcik, ya da dişiciyə rast gəlinirsə, bu, 
bircinsli  çiçəklər  adlanır.  Bircinsli  çiçəklər  bitki  üzərində  yerləş-
məsinə görə birevli və ikievli  bitkilərə bölünür. Əgər erkək və dişi çi-
çəklər bir bitki üzərində yerləşərsə – birevli 
(məsələn: xiyar, 
qarğıdalı), ayrı-ayrı bitkilərdə yerləşərsə (qovaq, söyüd, gicitkən, 
çətənə, quzuqulağı, cilin bəzi növləri) – ikievli bitkilər adlandırılır.
bitkilər 
Çiçəyin 
quruluşu
1
2
10
11
12
4
7
8
5
6
3
9

1
Laboratoriya işi. Çiçək qrupları ilə tanışlıq.
Təchizat: müxtəlif çiçək qruplarının herbari nümunələri.
İşin gedişi:
1. Herbaridə müxtəlif bitkilərin çiçək qruplarını nəzərdən keçirin. 
Dərslikdən istifadə edərək onların adlarını təyin edin.
2. Cədvəli dəftərinizə çəkin və tamamlayın:
77
76
25.
 Çiçək qrupları
· Şəkildə qrup halında və tək olan çiçəklər hansılardır?
· Çiçəklərin qrup halında olmasının bitki üçün əhəmiyyəti nədədir?
Çiçək qrupları. 
qrup halında yerləşir. Çiçəklərin gövdə üzərində qrup halında top-
lanması çiçək qrupları adlandırılır. Çiçək qrupları sadə və mürək-
kəb olur.
Çiçəklər gövdə üzərində, adətən, tək-tək və ya 
Çiçək qrupları
Sadə çətir. Saplaqlı çiçəklər qısalmış əsas oxda çətirin milləri ki-
mi bir nöqtəyə birləşir. Belə çiçək qrupuna  alma, albalı, soğan, sa-
rımsaq, gilas və novruzçiçəyi (primula) kimi bitkilərdə rast gəlinir.
Mürəkkəb çətir. Sadə çətirlər bir yerə toplanaraq mürəkkəb çətir 
çiçək qrupunu əmələ gətirə bilir. Mürəkkəb çətir çiçək qrupu şü-
yüddə, yerkökündə, baldırğanda, cəfəridə olur.
Sadə salxım. Sadə salxım çiçək qrupu uzun əsas oxa malikdir. Bu 
ox üzərində saplaqlı çiçəklər növbə ilə düzülür. Üskükotu, atşabalı-
dı, qarağat, meşəgilası, turp, şalğam, quşəppəyi və s. bitkilər belə çi-
çək qrupuna malikdir.
Sadə 
salxım
Sadə 
çətir
Qıça
Başcıq
Qalxan
Səbət 
Mürəkkəb
 çətir
Mürəkkəb
 sünbül
Mürəkkəb salxım. Sadə salxımların bir-
ləşməsindən  yaranır.  Üzüm  və  yasəməndə 
rast gəlinir.
Süpürgə. Mürəkkəb salxıma oxşardır. La-
kin bu çiçək qrupunda çiçəklərin sayı daha 
çoxdur. Belə çiçək qrupuna darı, çəltik, vələ-
mir    qarğıdalının  erkək  çiçək  qrupunda 
rast gəlinir.
Sadə sünbül. Sadə sünbül çiçək qrupunda 
uzanmış əsas ox üzərində saplaqsız (oturaq) 
çiçəklər düzülür. Belə çiçək qrupu  bağayar-
pağında olur.
Mürəkkəb sünbül. Bir neçə cadə sünbül-
dən təşkil olunur. Buğda, arpa, çovdar bit-
kilərində olur.
      Qıça.  Sünbüldən  əsas  oxun  ətləşməsi  ilə 
fərqlənir;  məsələn,  qarğıdalının  dişi  çiçək-
ləri  qrupunda  saplaqsız  çiçəklər  ətləşmiş 
əsas ox üzərində düzülür.
Başcıq. Əsas oxu dəyirmiləşmiş və ətləş-
miş olur. Onun üzərində əksərən saplaqsız çi-
çəklər  topa  ilə  yerləşir;  məsələn,  üçyarpaq 
 qırmızıbaş yoncanın çiçəkləri   bu qrupa 
aiddir.
Səbət. Çoxsaylı   saplaqsız çiçəklər qalın-
laşmış və genişlənmiş  əsas ox üzərində düzü-
lür. Onlar xaricdən sarğı adlanan yaşıl yar-
paqcıqlarla mühafizə olunur. Belə çiçək qru-
puna  astra,  zəncirotu,  günəbaxan,  göyçiçək, 
eşşəkqanqalı  kəpənəkçiçəkdə rast gəlinir.
Qalxan.  Armudda,  yemişanda    qeyri-
bərabər saplaqlı çiçəklər  əsas ox üzərində bə-
rabər səviyyədə qalxan şəklində düzülür. 
Çiçək qruplarının bioloji əhəmiyyəti. Çi-
çəklərin qrup halında yerləşməsinin bioloji 
əhəmiyyəti vardır. Bu cür yerləşmə onların 
çarpaz  tozlanmalarını  asanlaşdırır.  Məsə-
lən, günəbaxan, yasəmən, hiasint kimi bit-
kilərdə çoxlu xırda çiçəklərin qrup halında 
toplanması onları uzaqdan iri çiçək kimi nə-
zərə çarpdırır. Belə çiçəkləri tozlandırıcı hə-
şəratlar daha tez görə bilirlər.
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin generativ orqanları
2
2
Sadə  
sünbül
Mürəkkəb
salxım
Bitkinin adı
Çiçək qrupunun sxematik təsviri
Çiçək qrupu
Çiçəklərin  topa  halında  gövdə  üzərində  toplan-
masını, yəqin ki, müşahidə etmisiniz. 

1
Laboratoriya işi. Çiçək qrupları ilə tanışlıq.
Təchizat: müxtəlif çiçək qruplarının herbari nümunələri.
İşin gedişi:
1. Herbaridə müxtəlif bitkilərin çiçək qruplarını nəzərdən keçirin. 
Dərslikdən istifadə edərək onların adlarını təyin edin.
2. Cədvəli dəftərinizə çəkin və tamamlayın:
77
76
25.
 Çiçək qrupları
· Şəkildə qrup halında və tək olan çiçəklər hansılardır?
· Çiçəklərin qrup halında olmasının bitki üçün əhəmiyyəti nədədir?
Çiçək qrupları. 
qrup halında yerləşir. Çiçəklərin gövdə üzərində qrup halında top-
lanması çiçək qrupları adlandırılır. Çiçək qrupları sadə və mürək-
kəb olur.
Çiçəklər gövdə üzərində, adətən, tək-tək və ya 
Çiçək qrupları
Sadə çətir. Saplaqlı çiçəklər qısalmış əsas oxda çətirin milləri ki-
mi bir nöqtəyə birləşir. Belə çiçək qrupuna  alma, albalı, soğan, sa-
rımsaq, gilas və novruzçiçəyi (primula) kimi bitkilərdə rast gəlinir.
Mürəkkəb çətir. Sadə çətirlər bir yerə toplanaraq mürəkkəb çətir 
çiçək qrupunu əmələ gətirə bilir. Mürəkkəb çətir çiçək qrupu şü-
yüddə, yerkökündə, baldırğanda, cəfəridə olur.
Sadə salxım. Sadə salxım çiçək qrupu uzun əsas oxa malikdir. Bu 
ox üzərində saplaqlı çiçəklər növbə ilə düzülür. Üskükotu, atşabalı-
dı, qarağat, meşəgilası, turp, şalğam, quşəppəyi və s. bitkilər belə çi-
çək qrupuna malikdir.
Sadə 
salxım
Sadə 
çətir
Qıça
Başcıq
Qalxan
Səbət 
Mürəkkəb
 çətir
Mürəkkəb
 sünbül
Mürəkkəb salxım. Sadə salxımların bir-
ləşməsindən  yaranır.  Üzüm  və  yasəməndə 
rast gəlinir.
Süpürgə. Mürəkkəb salxıma oxşardır. La-
kin bu çiçək qrupunda çiçəklərin sayı daha 
çoxdur. Belə çiçək qrupuna darı, çəltik, vələ-
mir    qarğıdalının  erkək  çiçək  qrupunda 
rast gəlinir.
Sadə sünbül. Sadə sünbül çiçək qrupunda 
uzanmış əsas ox üzərində saplaqsız (oturaq) 
çiçəklər düzülür. Belə çiçək qrupu  bağayar-
pağında olur.
Mürəkkəb sünbül. Bir neçə cadə sünbül-
dən təşkil olunur. Buğda, arpa, çovdar bit-
kilərində olur.
      Qıça.  Sünbüldən  əsas  oxun  ətləşməsi  ilə 
fərqlənir;  məsələn,  qarğıdalının  dişi  çiçək-
ləri  qrupunda  saplaqsız  çiçəklər  ətləşmiş 
əsas ox üzərində düzülür.
Başcıq. Əsas oxu dəyirmiləşmiş və ətləş-
miş olur. Onun üzərində əksərən saplaqsız çi-
çəklər  topa  ilə  yerləşir;  məsələn,  üçyarpaq 
 qırmızıbaş yoncanın çiçəkləri   bu qrupa 
aiddir.
Səbət. Çoxsaylı   saplaqsız çiçəklər qalın-
laşmış və genişlənmiş  əsas ox üzərində düzü-
lür. Onlar xaricdən sarğı adlanan yaşıl yar-
paqcıqlarla mühafizə olunur. Belə çiçək qru-
puna  astra,  zəncirotu,  günəbaxan,  göyçiçək, 
eşşəkqanqalı  kəpənəkçiçəkdə rast gəlinir.
Qalxan.  Armudda,  yemişanda    qeyri-
bərabər saplaqlı çiçəklər  əsas ox üzərində bə-
rabər səviyyədə qalxan şəklində düzülür. 
Çiçək qruplarının bioloji əhəmiyyəti. Çi-
çəklərin qrup halında yerləşməsinin bioloji 
əhəmiyyəti vardır. Bu cür yerləşmə onların 
çarpaz  tozlanmalarını  asanlaşdırır.  Məsə-
lən, günəbaxan, yasəmən, hiasint kimi bit-
kilərdə çoxlu xırda çiçəklərin qrup halında 
toplanması onları uzaqdan iri çiçək kimi nə-
zərə çarpdırır. Belə çiçəkləri tozlandırıcı hə-
şəratlar daha tez görə bilirlər.
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin generativ orqanları
2
2
Sadə  
sünbül
Mürəkkəb
salxım
Bitkinin adı
Çiçək qrupunun sxematik təsviri
Çiçək qrupu
Çiçəklərin  topa  halında  gövdə  üzərində  toplan-
masını, yəqin ki, müşahidə etmisiniz. 

1.Uyğunluğu müəyyən edin:
8. Mürəkkəb sünbül
7. Süpürgə
6. Qıça 
5. Başcıq 
4. Səbət 
3. Sadə çətir
2. Sadə sünbül
1. Sadə salxım
Çiçək qrupu 
Bitkinin adı
A. Üçyarpaq yonca
B. Buğda
C. Albalı
D. Yerkökü
E. Qarğıdalı 
F.  İnciçiçəyi
G. Bağayarpağı
H. Vələmir
İ. Zəncirotu
9. Mürəkkəb çətir
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
1. Krossvordun boş xanalarına 
uyğun gələn çiçək qruplarının 
adlarını yazın.
2. Kibrit çöplərindən və plas-
tilindən  istifadə  edərək 
karton üzərində bir sadə və 
bir  mürəkkəb  çiçək  qru-
punun modelini düzəldin.
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Çiçəklər gövdə üzərində __ və qrup halında 
toplanır. Çiçəklər qrup halında toplanaraq __ 
əmələ gətirir. 
Açar sözl e r
Çiçək qrupları
Tək çiçəklər
26. 
Toxumun quruluşu
1883-cü  ildə  Krakatau  adasında  güclü  vulkan  püskürməsindən   
sonra adada heç bir həyat əlamətləri nəzərə çarpmırdı. Lakin heç 3 
il də keçmədi ki, adada əvvəl qıjılar, sonra digər bitkilər, 10 ildən 
sonra isə sıx yaşıllıqlar meydana gəldi.
Bitkilərin Yer üzərində yayılmasını öyrənən 
   
əsil təbii laboratoriya oldu.
alimlər üçün bu ada
1
Laboratoriya işi. Lobya toxumu üzərində ikiləpəli bitkilərin öyrənilməsi.
Təchizat:  lupa,  iynələr,  suda  bir  neçə  gün  isladılaraq  şişmiş  lobya  to-
xumları.
Hazırlıq: lobya toxumlarını bir neçə gün əvvəldən suya qoyun və isladın. 
Yüklə 64,3 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   28




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin