Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 29. 07. 2013-cü il tarixli 754 nömrəli əmri ilə
Yüklə 64,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Bitkilərin vegetativ orqanları 4 5 6 7 1 2 3 Çiçəklər həmişə gözəlliyi və ətri ilə insanları cəlb etmişdir. İnsanlar min illər bundan qabaq bitkilərdən öz yaşayış məskənlərinin bəzədil- məsi üçün istifadə etmişlər. Bizim dövrümüzə qədər çatan məlu- matlara görə, ilk dekorativ bitkilər qızılgül və şanagüllə olmuşdur. Saray və məbədlərin sütunları şanagüllə şəkli ilə bəzədilərdi. · Çiçək nədir? · Nə üçün bir çox bitkilərdə çiçək olur? 73 72 24. Çiçək Çiçəyin quruluşu şaf edir. O, çiçək saplağı (1), çiçək yatağı (2), kasa yarpaqları (3), ləçəklər (4), erkəkcik (5) və dişicikdən (6) təşkil olunmuşdur. Çiçək saplağı çiçəyi gövdəyə birləşdirir. Çiçək yatağı öz üzərində çiçəyin bütün elementlərini daşıyır və bəzən onları qoruyur. Çiçək- də olan yaşıl yarpaqcıqlar kasa yarpaqları adlanır. Kasa yarpaqları çiçək açılmazdan qabaq onu mühitin xarici təsirlərindən qoruyur. Çiçəkdə müxtəlifrəngli yarpaqcıqlar olur. Bunlar ləçəklər adlanır. Çiçəkli bitkilərdə olan bütün kasa yarpaqları kasacığı, ləçəklər isə çiçək tacını əmələ gətirir. Çiçək tacı həşəratları cəlb etməklə bə- rabər, həm də erkəkcik və dişiciyi qoruyur. Kasacıq və tac birlikdə çiçəkyanlığını əmələ gətirir. . Bütün zoğlar kimi çiçək də tumurcuqdan inki- 4 -cü Bitkilərin generativ orqanları 1 Çiçəyin quruluşu. Təchizat: çiçəkləyən otaq bitkisi. İşin gedişi: 1. Çiçəkləyən otaq bitkisinin çiçəklərini nəzərdən keçirin. 2. Çiçəyin ölçülərinə, hissələrinin sayına, rənginə, ətrinə fikir verin. Bitkinin həyatında çiçəyin rolu barədə mühakimə yürüdün. Nəticəni müzakirə edək: · Çiçəyin hansı hissələrini tanıyırsınız? · Onların quruluşu haqqında hansı fikirləri söyləyə bilərsiniz? 2 2 5. Hansılar zoğun şəkildəyişməsidir? İki cavab seçin: А. Kökümsov В. Soğanaq С. Meyvəkök D. Kök yumruları 6. Yarpağın və zoğun şə- kildəyişmələrini təyin edin. Bitkinin və qarşı- sında şəklini dəyişmiş orqanın adını qeyd edin. А В С ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TAPŞIRIQLAR 3. Düzgün cavabı seçin: 1. Gövdənin yan tumurcuqları qoltuq/təpə tumurcuqlarıdır. 2. Çiçək rüşeymi olan tumurcuq vegetativ/generativ tumurcuq ad- lanır. 3. Bitkinin vegetativ orqanı yarpaqdır/meyvədir. 4. Gövdə ilə yarpaq arasında qalan bucaq yarpaq qoltuğu/buğuma- rası adlanır. 4. Gövdənin mərkəzindən başlamaqla verilmiş hissələrin ardıcıllığını gös- tərin. 1. Yarpaqları qruplaşdırın: Sadə yarpaqlar Mürəkkəb yarpaqlar 2. Aşağıda verilən sözlərdən istifadə edərək cümlələri tamamlayın: dəyirmi, qapayıcı, sütunvarı, süngərvarı, uzunsov. Yarpağın sütunvarı toxumasının bilavasitə altında__toxuma yerləşir. Yarpağın dəriciyinin altında __toxuma yerləşir. Ağızcıq iki __ hüceyrədən və yarıqdan ibarətdir. Sütunvarı toxumanın hüceyrələri__ formaya malikdir. Süngər toxuma __ formalı hüceyrələrdən əmələ gəlib. A. Oduncaq B. Özək C. Mantar D. Kambi E. Floema 1 2 3 4 5 CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU / Bitkilərin vegetativ orqanları 4 5 6 7 1 2 3 Çiçəklər həmişə gözəlliyi və ətri ilə insanları cəlb etmişdir. İnsanlar min illər bundan qabaq bitkilərdən öz yaşayış məskənlərinin bəzədil- məsi üçün istifadə etmişlər. Bizim dövrümüzə qədər çatan məlu- matlara görə, ilk dekorativ bitkilər qızılgül və şanagüllə olmuşdur. Saray və məbədlərin sütunları şanagüllə şəkli ilə bəzədilərdi. · Çiçək nədir? · Nə üçün bir çox bitkilərdə çiçək olur? 75 74 Çiçəyin əsas hissələri. Çiçəyin daxilində erkəkcik və dişicik yerləşir. Hər bir erkəkcik – erkəkcik sapı (7) və tozluqdan (8) ibarətdir. Tozluqda tozcuqlar yetişir. Dişicik – yumurtalıq (9), sütuncuq (10) və ağızcıqdan (11) ibarətdir. Ağızcıq dişicik sütuncuğunun üzərində yerləşir və tozcuq- ların tutulmasında iştirak edir. umurtalıq yerləşir. Onun içərisində, adətən, bir və ya bir neçə yumu Dişiciyin aşağı hissəsində y rtacıq olur (12). Tam və qeyri-tam çiçəklər. fındıqda və bəzi başqa bitkilərdə çiçəkyanlığı olmur. Belə çiçəklər qeyri-tam çiçəklər adlanır. Çiçəkyanlığı olan çiçəklərə tam çiçəklər deyilir. Almada, gilasda, kələmdə, qızılgüldə və s. bitkilərdə çiçəkyanlı- ğı həm ləçək, həm də kasa yarpaqlarından təşkil olunmuşdur. Belə çiçəkyanlığı – ikiqat çiçəkyanlığı adlanır. Lakin bəzi bitkilərdə (dağlaləsi, süsən, nərgizgülü,inciçiçəyi) çi- Söyüddə, göyrüşdə, qozda, qovaqda, çəkyanlığı eyni cür yarpaqcıqlardan təşkil olunur. Belə çiçəkyanlığı sadə çiçəkyanlığı adlanır. Bircinsli və ikicinsli çiçəklər. Çiçəklər er- kəkcik və dişiciyin olmasına görə bircinsli və ikicinsli çiçəklərə bölünür. Əgər bir çiçək da- xilində həm erkəkcik, həm dişiciklər olarsa, bu, ikicinsli çiçəklər adlanır. Almada, qızıl- güldə, noxudda ikicinsli çiçəklər olur. N N e e o oy yr r e e n nd d iin n ii z z __ və __ çiçəyin əsas orqanlarıdır. Çiçəkyanlığına görə çiçəklər __ və __ bölünür. Tac və kasacıq __ əmələ gətirir. O Oy yr r e e n n d d ii k k ll e e r rii n n iiz zi i y yo ox xll a ay y n n Çiçəkləri müqayisə edin. Onların şəklini çəkərək oxşar və fərqli cəhətlərini müəyyənləşdirin. Hər çiçəyi xarakterizə edin. 2. Cədvəli dəftərinizə köçürün və sözləri müvafiq sütunlara yazın: Bitki orqanları Çiçəyin hissələri kök; gövdə; ləçək; dişicık; meyvə; çi- çək; kasa yarpaqları; erkəkcik; çiçək yatağı; toxum. Açar sözl e r Erkəkcik Dişicik Çiçəkyanlığı Tam çiçəklər Qeyri-tam çiçəklər Dişi çiçəklər CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU / Bitkilərin generativ orqanları 2 2 Söyüdün çiçək qrupu Erkək çiçəklər Öyr Öyr e e ndikl rinizi ndikl rinizi edin edin e e t tbiq t tbiq e e Cədvəli dəftərinizə köçürün. Sol və sağ sütunlarda yazılmış anlayışlar arasında uyğunluğu müəyyən edin. Çiçəyin əsas hissələri Çiçəkyanlığı Dişicik Erkəkcik Sütuncuq Erkəkcik və dişicik Ləçəklər və kasa yarpaqları Yumurtalıq Tozluq Erkəkcik saplağı Ağızcıq a b c d Kasa yarpaqları 1 2 3 4 5 6 7 8 Bir çiçək daxilində ya erkəkcik, ya da dişiciyə rast gəlinirsə, bu, bircinsli çiçəklər adlanır. Bircinsli çiçəklər bitki üzərində yerləş- məsinə görə birevli və ikievli bitkilərə bölünür. Əgər erkək və dişi çi- çəklər bir bitki üzərində yerləşərsə – birevli (məsələn: xiyar, qarğıdalı), ayrı-ayrı bitkilərdə yerləşərsə (qovaq, söyüd, gicitkən, çətənə, quzuqulağı, cilin bəzi növləri) – ikievli bitkilər adlandırılır. bitkilər Çiçəyin quruluşu 1 2 10 11 12 4 7 8 5 6 3 9 75 74 Çiçəyin əsas hissələri. Çiçəyin daxilində erkəkcik və dişicik yerləşir. Hər bir erkəkcik – erkəkcik sapı (7) və tozluqdan (8) ibarətdir. Tozluqda tozcuqlar yetişir. Dişicik – yumurtalıq (9), sütuncuq (10) və ağızcıqdan (11) ibarətdir. Ağızcıq dişicik sütuncuğunun üzərində yerləşir və tozcuq- ların tutulmasında iştirak edir. umurtalıq yerləşir. Onun içərisində, adətən, bir və ya bir neçə yumu Dişiciyin aşağı hissəsində y rtacıq olur (12). Tam və qeyri-tam çiçəklər. fındıqda və bəzi başqa bitkilərdə çiçəkyanlığı olmur. Belə çiçəklər qeyri-tam çiçəklər adlanır. Çiçəkyanlığı olan çiçəklərə tam çiçəklər deyilir. Almada, gilasda, kələmdə, qızılgüldə və s. bitkilərdə çiçəkyanlı- ğı həm ləçək, həm də kasa yarpaqlarından təşkil olunmuşdur. Belə çiçəkyanlığı – ikiqat çiçəkyanlığı adlanır. Lakin bəzi bitkilərdə (dağlaləsi, süsən, nərgizgülü,inciçiçəyi) çi- Söyüddə, göyrüşdə, qozda, qovaqda, çəkyanlığı eyni cür yarpaqcıqlardan təşkil olunur. Belə çiçəkyanlığı sadə çiçəkyanlığı adlanır. Bircinsli və ikicinsli çiçəklər. Çiçəklər er- kəkcik və dişiciyin olmasına görə bircinsli və ikicinsli çiçəklərə bölünür. Əgər bir çiçək da- xilində həm erkəkcik, həm dişiciklər olarsa, bu, ikicinsli çiçəklər adlanır. Almada, qızıl- güldə, noxudda ikicinsli çiçəklər olur. N N e e o oy yr r e e n nd d iin n ii z z __ və __ çiçəyin əsas orqanlarıdır. Çiçəkyanlığına görə çiçəklər __ və __ bölünür. Tac və kasacıq __ əmələ gətirir. O Oy yr r e e n n d d ii k k ll e e r rii n n iiz zi i y yo ox xll a ay y n n Çiçəkləri müqayisə edin. Onların şəklini çəkərək oxşar və fərqli cəhətlərini müəyyənləşdirin. Hər çiçəyi xarakterizə edin. 2. Cədvəli dəftərinizə köçürün və sözləri müvafiq sütunlara yazın: Bitki orqanları Çiçəyin hissələri kök; gövdə; ləçək; dişicık; meyvə; çi- çək; kasa yarpaqları; erkəkcik; çiçək yatağı; toxum. Açar sözl e r Erkəkcik Dişicik Çiçəkyanlığı Tam çiçəklər Qeyri-tam çiçəklər Dişi çiçəklər CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU / Bitkilərin generativ orqanları 2 2 Söyüdün çiçək qrupu Erkək çiçəklər Öyr Öyr e e ndikl rinizi ndikl rinizi edin edin e e t tbiq t tbiq e e Cədvəli dəftərinizə köçürün. Sol və sağ sütunlarda yazılmış anlayışlar arasında uyğunluğu müəyyən edin. Çiçəyin əsas hissələri Çiçəkyanlığı Dişicik Erkəkcik Sütuncuq Erkəkcik və dişicik Ləçəklər və kasa yarpaqları Yumurtalıq Tozluq Erkəkcik saplağı Ağızcıq a b c d Kasa yarpaqları 1 2 3 4 5 6 7 8 Bir çiçək daxilində ya erkəkcik, ya da dişiciyə rast gəlinirsə, bu, bircinsli çiçəklər adlanır. Bircinsli çiçəklər bitki üzərində yerləş- məsinə görə birevli və ikievli bitkilərə bölünür. Əgər erkək və dişi çi- çəklər bir bitki üzərində yerləşərsə – birevli (məsələn: xiyar, qarğıdalı), ayrı-ayrı bitkilərdə yerləşərsə (qovaq, söyüd, gicitkən, çətənə, quzuqulağı, cilin bəzi növləri) – ikievli bitkilər adlandırılır. bitkilər Çiçəyin quruluşu 1 2 10 11 12 4 7 8 5 6 3 9 1 Laboratoriya işi. Çiçək qrupları ilə tanışlıq. Təchizat: müxtəlif çiçək qruplarının herbari nümunələri. İşin gedişi: 1. Herbaridə müxtəlif bitkilərin çiçək qruplarını nəzərdən keçirin. Dərslikdən istifadə edərək onların adlarını təyin edin. 2. Cədvəli dəftərinizə çəkin və tamamlayın: 77 76 25. Çiçək qrupları · Şəkildə qrup halında və tək olan çiçəklər hansılardır? · Çiçəklərin qrup halında olmasının bitki üçün əhəmiyyəti nədədir? Çiçək qrupları. qrup halında yerləşir. Çiçəklərin gövdə üzərində qrup halında top- lanması çiçək qrupları adlandırılır. Çiçək qrupları sadə və mürək- kəb olur. Çiçəklər gövdə üzərində, adətən, tək-tək və ya Çiçək qrupları Sadə çətir. Saplaqlı çiçəklər qısalmış əsas oxda çətirin milləri ki- mi bir nöqtəyə birləşir. Belə çiçək qrupuna alma, albalı, soğan, sa- rımsaq, gilas və novruzçiçəyi (primula) kimi bitkilərdə rast gəlinir. Mürəkkəb çətir. Sadə çətirlər bir yerə toplanaraq mürəkkəb çətir çiçək qrupunu əmələ gətirə bilir. Mürəkkəb çətir çiçək qrupu şü- yüddə, yerkökündə, baldırğanda, cəfəridə olur. Sadə salxım. Sadə salxım çiçək qrupu uzun əsas oxa malikdir. Bu ox üzərində saplaqlı çiçəklər növbə ilə düzülür. Üskükotu, atşabalı- dı, qarağat, meşəgilası, turp, şalğam, quşəppəyi və s. bitkilər belə çi- çək qrupuna malikdir. Sadə salxım Sadə çətir Qıça Başcıq Qalxan Səbət Mürəkkəb çətir Mürəkkəb sünbül Mürəkkəb salxım. Sadə salxımların bir- ləşməsindən yaranır. Üzüm və yasəməndə rast gəlinir. Süpürgə. Mürəkkəb salxıma oxşardır. La- kin bu çiçək qrupunda çiçəklərin sayı daha çoxdur. Belə çiçək qrupuna darı, çəltik, vələ- mir və qarğıdalının erkək çiçək qrupunda rast gəlinir. Sadə sünbül. Sadə sünbül çiçək qrupunda uzanmış əsas ox üzərində saplaqsız (oturaq) çiçəklər düzülür. Belə çiçək qrupu bağayar- pağında olur. Mürəkkəb sünbül. Bir neçə cadə sünbül- dən təşkil olunur. Buğda, arpa, çovdar bit- kilərində olur. Qıça. Sünbüldən əsas oxun ətləşməsi ilə fərqlənir; məsələn, qarğıdalının dişi çiçək- ləri qrupunda saplaqsız çiçəklər ətləşmiş əsas ox üzərində düzülür. Başcıq. Əsas oxu dəyirmiləşmiş və ətləş- miş olur. Onun üzərində əksərən saplaqsız çi- çəklər topa ilə yerləşir; məsələn, üçyarpaq və qırmızıbaş yoncanın çiçəkləri bu qrupa aiddir. Səbət. Çoxsaylı saplaqsız çiçəklər qalın- laşmış və genişlənmiş əsas ox üzərində düzü- lür. Onlar xaricdən sarğı adlanan yaşıl yar- paqcıqlarla mühafizə olunur. Belə çiçək qru- puna astra, zəncirotu, günəbaxan, göyçiçək, eşşəkqanqalı və kəpənəkçiçəkdə rast gəlinir. Qalxan. Armudda, yemişanda qeyri- bərabər saplaqlı çiçəklər əsas ox üzərində bə- rabər səviyyədə qalxan şəklində düzülür. Çiçək qruplarının bioloji əhəmiyyəti. Çi- çəklərin qrup halında yerləşməsinin bioloji əhəmiyyəti vardır. Bu cür yerləşmə onların çarpaz tozlanmalarını asanlaşdırır. Məsə- lən, günəbaxan, yasəmən, hiasint kimi bit- kilərdə çoxlu xırda çiçəklərin qrup halında toplanması onları uzaqdan iri çiçək kimi nə- zərə çarpdırır. Belə çiçəkləri tozlandırıcı hə- şəratlar daha tez görə bilirlər. CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU / Bitkilərin generativ orqanları 2 2 Sadə sünbül Mürəkkəb salxım Bitkinin adı Çiçək qrupunun sxematik təsviri Çiçək qrupu Çiçəklərin topa halında gövdə üzərində toplan- masını, yəqin ki, müşahidə etmisiniz. 1 Laboratoriya işi. Çiçək qrupları ilə tanışlıq. Təchizat: müxtəlif çiçək qruplarının herbari nümunələri. İşin gedişi: 1. Herbaridə müxtəlif bitkilərin çiçək qruplarını nəzərdən keçirin. Dərslikdən istifadə edərək onların adlarını təyin edin. 2. Cədvəli dəftərinizə çəkin və tamamlayın: 77 76 25. Çiçək qrupları · Şəkildə qrup halında və tək olan çiçəklər hansılardır? · Çiçəklərin qrup halında olmasının bitki üçün əhəmiyyəti nədədir? Çiçək qrupları. qrup halında yerləşir. Çiçəklərin gövdə üzərində qrup halında top- lanması çiçək qrupları adlandırılır. Çiçək qrupları sadə və mürək- kəb olur. Çiçəklər gövdə üzərində, adətən, tək-tək və ya Çiçək qrupları Sadə çətir. Saplaqlı çiçəklər qısalmış əsas oxda çətirin milləri ki- mi bir nöqtəyə birləşir. Belə çiçək qrupuna alma, albalı, soğan, sa- rımsaq, gilas və novruzçiçəyi (primula) kimi bitkilərdə rast gəlinir. Mürəkkəb çətir. Sadə çətirlər bir yerə toplanaraq mürəkkəb çətir çiçək qrupunu əmələ gətirə bilir. Mürəkkəb çətir çiçək qrupu şü- yüddə, yerkökündə, baldırğanda, cəfəridə olur. Sadə salxım. Sadə salxım çiçək qrupu uzun əsas oxa malikdir. Bu ox üzərində saplaqlı çiçəklər növbə ilə düzülür. Üskükotu, atşabalı- dı, qarağat, meşəgilası, turp, şalğam, quşəppəyi və s. bitkilər belə çi- çək qrupuna malikdir. Sadə salxım Sadə çətir Qıça Başcıq Qalxan Səbət Mürəkkəb çətir Mürəkkəb sünbül Mürəkkəb salxım. Sadə salxımların bir- ləşməsindən yaranır. Üzüm və yasəməndə rast gəlinir. Süpürgə. Mürəkkəb salxıma oxşardır. La- kin bu çiçək qrupunda çiçəklərin sayı daha çoxdur. Belə çiçək qrupuna darı, çəltik, vələ- mir və qarğıdalının erkək çiçək qrupunda rast gəlinir. Sadə sünbül. Sadə sünbül çiçək qrupunda uzanmış əsas ox üzərində saplaqsız (oturaq) çiçəklər düzülür. Belə çiçək qrupu bağayar- pağında olur. Mürəkkəb sünbül. Bir neçə cadə sünbül- dən təşkil olunur. Buğda, arpa, çovdar bit- kilərində olur. Qıça. Sünbüldən əsas oxun ətləşməsi ilə fərqlənir; məsələn, qarğıdalının dişi çiçək- ləri qrupunda saplaqsız çiçəklər ətləşmiş əsas ox üzərində düzülür. Başcıq. Əsas oxu dəyirmiləşmiş və ətləş- miş olur. Onun üzərində əksərən saplaqsız çi- çəklər topa ilə yerləşir; məsələn, üçyarpaq və qırmızıbaş yoncanın çiçəkləri bu qrupa aiddir. Səbət. Çoxsaylı saplaqsız çiçəklər qalın- laşmış və genişlənmiş əsas ox üzərində düzü- lür. Onlar xaricdən sarğı adlanan yaşıl yar- paqcıqlarla mühafizə olunur. Belə çiçək qru- puna astra, zəncirotu, günəbaxan, göyçiçək, eşşəkqanqalı və kəpənəkçiçəkdə rast gəlinir. Qalxan. Armudda, yemişanda qeyri- bərabər saplaqlı çiçəklər əsas ox üzərində bə- rabər səviyyədə qalxan şəklində düzülür. Çiçək qruplarının bioloji əhəmiyyəti. Çi- çəklərin qrup halında yerləşməsinin bioloji əhəmiyyəti vardır. Bu cür yerləşmə onların çarpaz tozlanmalarını asanlaşdırır. Məsə- lən, günəbaxan, yasəmən, hiasint kimi bit- kilərdə çoxlu xırda çiçəklərin qrup halında toplanması onları uzaqdan iri çiçək kimi nə- zərə çarpdırır. Belə çiçəkləri tozlandırıcı hə- şəratlar daha tez görə bilirlər. CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU / Bitkilərin generativ orqanları 2 2 Sadə sünbül Mürəkkəb salxım Bitkinin adı Çiçək qrupunun sxematik təsviri Çiçək qrupu Çiçəklərin topa halında gövdə üzərində toplan- masını, yəqin ki, müşahidə etmisiniz. 1.Uyğunluğu müəyyən edin: 8. Mürəkkəb sünbül 7. Süpürgə 6. Qıça 5. Başcıq 4. Səbət 3. Sadə çətir 2. Sadə sünbül 1. Sadə salxım Çiçək qrupu Bitkinin adı A. Üçyarpaq yonca B. Buğda C. Albalı D. Yerkökü E. Qarğıdalı F. İnciçiçəyi G. Bağayarpağı H. Vələmir İ. Zəncirotu 9. Mürəkkəb çətir Öyr Öyr e e ndikl rinizi ndikl rinizi edin edin e e t tbiq t tbiq e e O Oy yr r e e n n d d ii k k ll e e r rii n n iiz zi i y yo ox xll a ay y n n 1. Krossvordun boş xanalarına uyğun gələn çiçək qruplarının adlarını yazın. 2. Kibrit çöplərindən və plas- tilindən istifadə edərək karton üzərində bir sadə və bir mürəkkəb çiçək qru- punun modelini düzəldin. N N e e o oy yr r e e n nd d iin n ii z z Çiçəklər gövdə üzərində __ və qrup halında toplanır. Çiçəklər qrup halında toplanaraq __ əmələ gətirir. Açar sözl e r Çiçək qrupları Tək çiçəklər 26. Toxumun quruluşu 1883-cü ildə Krakatau adasında güclü vulkan püskürməsindən sonra adada heç bir həyat əlamətləri nəzərə çarpmırdı. Lakin heç 3 il də keçmədi ki, adada əvvəl qıjılar, sonra digər bitkilər, 10 ildən sonra isə sıx yaşıllıqlar meydana gəldi. Bitkilərin Yer üzərində yayılmasını öyrənən əsil təbii laboratoriya oldu. alimlər üçün bu ada 1 Laboratoriya işi. Lobya toxumu üzərində ikiləpəli bitkilərin öyrənilməsi. Təchizat: lupa, iynələr, suda bir neçə gün isladılaraq şişmiş lobya to- xumları. Hazırlıq: lobya toxumlarını bir neçə gün əvvəldən suya qoyun və isladın. Yüklə 64,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|