Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

yəri əsas kapitalın ümumi yığımına daxil edilir.
Maddi dövriyyə vəsaitləri ehtiyatlarının dəyişməsi dedikdə, istehsal 
ehtiyatlarının, bitməmiş istehsalın, hazır məhsulların və yenidən satış 
üçün nəzərdə tutulan məhsulların (əmtəələrin) dəyərinin dəyişməsi nəzər­
də tutulur. Maddi dövriyyə vəsaitləri ehtiyatlarının dəyərinin dəyişməsi 
ehtiyat üçün ayrılan məhsulların dəyəri ilə ehtiyatdan çıxarılmış məhsul­
ların dəyəri arasındakı fərq kimi müəyyən edilməlidir. Və həm də bu
269

---

zaman məhsullar ehtiyat üçün ayrılan və ehtiyatdan götürülən məqamda 
mövcud olan qiymətlərlə qiymətləndirilməlidir. Lakin təcrübədə hesabat 
dövrü ərzində ehtiyat üçün ayrılan və ehtiyatda olan məhsullardan 
götürülən məhsullar haqqında informasiya almaq olduqca çətindir. Odur 
ki, ehtiyatların dəyişməsi müəssisələrin hesabatlarında dövrün əvvəlinə 
və axırına olan məlumatlara əsasən onların arasındakı fərq kimi müəyyən 
edilir. Başqa sözlə, dövrün axırma olan məlumatdan dövrün əvvəlinə olan 
məlumat çıxılmaqla ehtiyatlarda baş verən dəyişiklik müəyyənləşdirilir. 
Bu zaman ehtiyatların saxlanmaqda (ehtiyatda) olduqları müddətdə qiy­
mətlərin dəyişməsinin onların dəyərinin dəyişməsinə təsirini aradan 
qaldırmaq lazımdır.
Qiymətlilərin xalis alqışı - istehsal, yaxud da istehlak olunmaq üçün 
deyil, dəyərin qorunub saxlanması üçün satın alman predmetlərə aid olan 
kateqoriyadır. Bunlara zaman keçdikcə qiyməti (dəyəri) artmağa doğru 
gedən qiymətli metallar və qiymətli daşlar (külçə qızıldan və sənayedə 
istifadə olunmaq üçün nəzərdə tutulan qızıl və qiymətli daşlardan başqa), 
zərgərlik məmulatları, əntiq şeylər, kolleksiyalar və i. a. aiddir. Bu gös­
tərici qiymətlilərin alqışı ilə satqısı (xaric olması) arasındakı fərq kimi 
müəyyən edilir.
Əmtəə və xidmətlərin ixrac və idxalı - hər bir ölkənin dünyanın digər 
ölkələri ilə apardığı ixrac-idxal əməliyyatları deməkdir. Əmtəə və 
xidmətlərin ixracı və idxalı ölkədən aparılan və ölkəyə gətirilən əmtəə və 
xidmətlərin dəyəri arasındakı fərqi göstərir.