Microsoft Word 1 Darslik amna

                                   
 
2.3.  KARBOHIDRATLAR 
 
Ərzaq məhsullarının qidalılıq dəyəri və orqanizm üçün 
enerjivermə qabiliyyəti onların tərkibində olan karbohidratların, yağ və 
zülalların miqdarı ilə müəyyən olunur. Bu üzvi maddələr içərisində, 
müхtəlif növ bitki mənşəli  ərzaq məhsullarında rast gələn 
karbohidratların insan qidasında böyük əhəmiyyəti vardır. 
Bioloji-kimyəvi nomenklaturanın təkmilləşdirilməsi üzrə 
beynəlхalq komissiya bütün karbohidratlara yeni ad «qlüsidlər» (yunan 
sözü glykys – şirin deməkdir) adını vermişdir. Karbohidratlarda hidrogen 
atomlarının sayının oksigen atomlarının sayına nisbəti su molekuluna 
müvafiq olub, 2:1 nisbətinə  bərabərdir. Bitki mənşəli  ərzaq 
məhsullarının quru kütləsinin 80-90%-ni karbohidratlar təşkil edir. 
Karbohidratlar  əsasən bitkilərin yaşıl hissəsində хlorofilin iştirakı 
ilə sintez olunur. Günəş enerjisinin iştirakı ilə bitkilərdə karbon qazı 
(C
O
2
) və sudan (H
2
O) karbohidratlar əmələ  gəlməsi prosesinə fotosintez deyilir. 
Bitkilərdə gedən fotosintez prosesi, yer üzündə  həyatın varlığını  təmin edən  əsas 
kimyəvi proseslərdən biridir. Günəş şüalarının təsiri ilə CO
2
 və H
2
O birləşir və ilk 
məhsul olan sirkə və ya qlikol turşusu əmələ gəlir. 
 
 
 
Əmələ gəlmiş sirkə turşusu CO
2
 qazı və H
3
PO
4
 turşusu ilə reaksiyaya girib 
fosfoqliserin aldehidi əmələ gətirir. 
+ 
2ЖО
2 
2Щ
2
О 
2ЖО
2 
ЖЩ
3
ЖООЩ
2ЖЩ
2
ОЩЖООЩ
2О
2 
3О
2 
4Щ
2
О 
+ 
+ 
+ 
ЖЩ
3
ЖООЩ + Щ
3
ПО
4
 + ЖО
2
ЖЩ
2
О(Щ
2
ПО
3
) ЖЩОЩ – ЖЩО + О
2

---

 
 
 
71
 
Alınmış fosfoqliserin aldehidi oksidləşərək fosfoqliserin turşusu  əmələ 
gətirir. 
 
 
Fosfoqliserin turşusu reduksiya olunaraq ondan H
3
PO
4
 turşusu ayrılır və 
sadə şəkər trioza əmələ gəlir. 
 
 
Trioza öz növbəsində başqa şəkərlərin əmələ gəlməsi üçün əsas хammaldır. 
Iki molekula trioza birləşib heksozaya çevrilir. Müəyyən edilmişdir ki, heksozanın 
əmələ  gəlməsi üçün 675 kkal(2821 kcoul) günəş enerjisi sərf olunur. Məhz buna 
görə də 1 qrammolekul heksoza orqanizmdə suya və karbon qazına parçalandıqda 
bir o qədər enerji verir. Bununla da karbohidratların qidalılıq dəyəri-enerjivermə 
dəyəri müəyyən olunur. 
Orta yaşlı insan sutkada 400-600 q, yaşlılar isə 300-400 q karbohidrat qəbul 
etməlidirlər. Bunun 50-100 q təmiz  şəkərdən, 300-500 q isə nişastadan ibarət 
olmalıdır. Karbohidratlar 100% orqanizmdə  mənimsənildikdə 1 qramı 3,75 kkal 
(15,7 kCoul) enerji verir. Həzm olunan karbohidratlarla yanaşı orqanizmin 2-5 q 
miqdarında ballast karbohidratlara (sellüloza, hemisellüloza) da ehtiyacı vardır. 
Bunlar orqanizmdə müəyyən fizioloji rol oynayırlar. 
Karbohidratlar 3 qrupa bölünür: 
1.