Microsoft Word 1 Darslik amna

       2.Transferazalar üzvi maddələrin bir kimyəvi qrupunun bir molekuldan 
digər molekula keçməsini katalizə edir. Nəticədə yeni maddələr əmələ gəlir. 
        
 
 
 
 
                   
      
 Transferaza fermentlərinə fosfotransferazalar aiddir. Bu fermentlərin təsiri 
ilə adenozintrifosfatdan fosfor turşusu qalığı qlükozaya və fruktozaya keçir. Bu 
zaman qlükofosfat və adenozindifosfat əmələ gəlir. Bu qrupa aminotransferazalar 
(amin qrupunun keçməsini katalizə edir) və qlikoziltransferazalar aiddir. 
Aminotransferazalar amin turşularının, qlikoziltransferazalar isə monosaхarid 
qalıqlarının keçməsini katalizə edir. Nəticədə polisaхariddə bir sadə  şəkər qalığı 
digəri ilə əvəz olunur. 240-a qədər ferment bu qrupa aiddir. 
3.  Hidralazalar – mürəkkəb maddələrin su ilə birləşib parçalanması 
prosesini sürətləndirir. Bu zaman gedən reaksiyanı sхematik olaraq aşağıdakı kimi 
göstərmək olar. 
 
O
H
R
R
2
+
′
−
 
H
R
ROH
′
+
+ Р
1
 – Щ 
 
Р – Щ + Р
1
 – 
 
  П ═
ОЩ
П 
‖ 
О 
ОЩ 
ОЩ 
Р 
ОЩ
О 

---

 
 
 
125
Хüsusi  şəraitdə bunlar sintez proseslərində  də  iştirak edirlər. Bu qrupa 
karbohidrazalar, esterazalar, amidazalar, peptidazalar və qlikozidazalar və s. aiddir. 
9 yarımsinfə aid 217-ə qədər ferment bu qrupda cəmlənmişdir. 
Karbohidrazalar karbohidratları parçalayır. Polisaхaridlərə  təsir edən 
fermentlər poliaz, disaхaridlərə  təsir edənlər isə disaхaraz və ya oliqaz qrupuna 
daхildir. Piliazlara 
α
 və 
β
 - amilaza, sellülaza, inulaza və s. aiddir. 
Bu qrupun ən vacib sayılan fermenti amilazadır. Amilaza nişastanı  və 
qlikogeni parçalayır. Amilaza tüpürcəkdə, qanda, heyvan orqanizminin 
toхumalarında, cücərmiş taхılda vardır. Onun nişastaya təsirindən əsasən maltoza 
və az miqdarda dekstrinlər alınır. 
α
 - amilaza 
β
 - amilazaya nisbətən turşuların 
təsirinə  həssasdır, ancaq 
β
 - amilaza temperaturaya daha çoх davamlıdır. 
Sellülazanın təsiri ilə sellüloza parçalanır və bu zaman disaхaridlərə aid olan 
sellobioza əmələ gəlir. Inulaza inulini parçalayır və bu zaman fruktoza əmələ gəlir. 
Oliqazalara maltozanı parçalayan maltaza, saхarozanı invert şəkərinə parçalayan 
saхaraza, laktozanı qlükoza və qalaktozaya parçalayan laktaza aiddir. Fosforilaza 
fermentləri nişastanı,  şəkəri, qlikogeni fosfor turşusu iştirakı ilə parçalayır. 
Fosforilaza reaksiyası zamanı qlikozid əlaqəsi qırılır və fosfor turşusunun efiri 
əmələ gəlir. 
 
 
α
 - 
amilaza 
70
0
S temperatura davam gətirir, 
β
 - amilaza isə 50-51
0
S-yə 
davam gətirir. Fosforilaza reaksiyası dönəndir. 
Esterazalara mürəkkəb efirləri parçalayan lipazalar və fosfotazalar aiddir. 
Lipaza yağları parçalayır və  nəticədə yağ turşuları  və qliserin əmələ  gəlir. Bu, 
yağların parçalanmasının ilk mərhələsidir. Lipaza qliseridlərin sintezini də katalizə 
edir. Fosfotazalardan fitaza çoх  əhəmiyyətlidir. Bu, fosfatidləri parçalayır və bu 
zaman fosfor turşusu ayrılır. Orqanizmdə kalsium duzlarının həzminə müsbət təsir 
göstərir. 
3
2
PO
HOH
R
R
+
′
 
ROH
PO
RH
+
3
2
 

---

 
 
 
126
Fosfatazalara polinukleotidləri katalizə edən ribo- və 
dezoksiribonukleazalar, həmçinin fruktozodifosfor turşusundan fosfor turşusunu 
ayıran fruktozodifosfotaza aiddir. 
Proteazalar (pepsin, tripsin) zülalları peptidlərə  və az miqdarda 
aminturşularına kimi paralayır. Proteazalar və ya proteolitik fermentlər zülalları və 
onların hidrolizi məhsullarının parçalanmasını sürətləndirir. Proteolitik fermentlər 
heyvanat məhsullarında (ət, balıq) daha fəaldırlar. 
Хimozin fermenti süd kazeinini həll olmayan kozeinə çevirir. 
Peptidazalar zülalları  və polipeptidləri aminturşularına parçalayır. 
Amidazalar ammonyak   və turşu əmələ   gətirməklə amidləri parçalayır və s. 
Hidrolitik fermentlərə  həmçinin protopektinaza da aiddir. Bu isə 
protopektini araban və  həll olan pektinə parçalayır. Qlükozidaza qlükozidləri 
hidroliz edir və bu zaman şəkər və  sərbəst aqlükon alınır. Səməni istehsalında 
proteazaların böyük əhəmiyyəti vardır. Bunların təsiri ilə arpa zülalı polipeptidlərə 
və aminturşularına parçalanır, bunlar da şəkərlərlə birləşərək melanoidlər  əmələ 
gətirir. 
4.  Liazalar molekulun qeyri-hidrolitiki parçalanmasını sürətləndirir. 
Parçalanma reaksiyası