Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 260

Qızıl bilərzik günəş təsviri altında üzbəüz yerləşmiş dörd şir 

fiquru ilə bəzədilmişdir. 

Bütün Ziviyə  əsərlərində dövrün ideoloji xüsusiyyətləri, 

günəş kultunun təbliği, onun atributları, Zərdüşt dinindən gələn 

əfsanəvi varlıqlar və s. əks etdirilmişdir. 

İran Azərbaycanında, Urmiya gölünün cənubunda yerləşən 

Həsənli adlı qədim yaşayış məntəqəsindən tapılmış gümüş güldan 

və qızıl cam da diqqətəlayiq görkəmli sənət əsərləridir. Onlar e. ə. 

birinci minilliyin əvvəllərinə aid olub, döymə üsulu ilə 

hazırlanmışdır. 

Gümüş güldanın xarici səthini qızıla tutulmuş qabartma 

təsvirlər bəzəyir. Təsvirlərdə piyada və süvarilərin döyüşü, at, 

öküz və  şirəoxşar heyvanları qovan insan surəti öz əksini 

tapmışdır. 

Qızıl camın qabartmaları isə iki cərgədə yerləşmişdir. 

Yuxarı cərgədə (soldan) araba sürən ay, günəş və göy allahlarının 

şərəfinə qurbanlıq qoyunların gətirilməsi göstərilir. Aşağı cərgədə 

qoşa qoç üstündə  çılpaq vəziyyətdə, yanlara açılmış  əlləri ilə 

örtüyünü tutmuş halda su, xeyir və bərəkət ilahəsi Anahid, yenicə 

doğulmuş  uşağın kahin tərəfindən dualanması, düşmən üzərində 

qələbəni xəbər verən carçı  və s. təsvir edilmişdir. Atəşpərəstlik 

məbədinə  məxsus olan bu camdan quraqlığa, sonsuzluğa və s. 

məhrumiyyətlərə qarşı keçirilən dini-sehrkarlıq ayinlərində 

istifadə edilərmiş. 

Beləliklə, qədim Azərbaycanda bədii metal istehsalı ilk 

növbədə  cəmiyyətin ülvi məqsədlərinə, ideoloji tələblərinə, dini 

təsəvvürlərinə xidmət etmişdir. Eyni zamanda, sənətkarlar təbliğ 

etdikləri ideyalara uyğun bədii formalar tapmaqda böyük məharət 

göstərdikləri üçün yaratdıqları  əsərlərin qüvvətli estetik təsir 

bağışlamasına da nail ola bilmişlər. 

Alban dövrü incəsənəti. Alban dövrünün incəsənəti iki 

inkişaf mərhələsi keçmişdir. Birinci mərhələ e. ə. IV-I əsrləri, 

ikinci mərhələ I-VII əsrləri əhatə edir. 

Birinci mərhələdə  bədii keramika, zərgərlik və s. sənətlər 

inkişaf tapmışdır. Bu dövrdə memarlıqda güman etmək olar ki, 

yuxarıda haqqında danışdığımız meqalitik tikintilər, qazımalar, 

---