Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 27

şeylərdən - daş, ağac, sümük və s.-dən istifadə edirdilər. Yeni daş 

dövründə insan sənət  əsərləri yaratmaq məqsədi ilə odadavamlı 

gildən istifadə etməyə başlayır.  

İbtidai cəmiyyətdə  təsviri sənətin, demək olar ki, bütün 

növləri: rəsmlər, heykəlciklər, təsvirlər (mineral rənglərdən 

istifadə etməklə  rəngli təsvirlər vermək), heykəltəraşlıq (daşdan 

yonulmuş, yaxud da gildən düzəldilmiş fiqurlar) və s. yaranmışdı. 

Dekorativ sənət növləri (daş, sümük üzərində işləmələr, relyeflər 

və s.) bu qəbildəndir. İbtidai cəmiyyətin inkişafının son dövründə 

bürünc, qızıl və gümüşün emalı ilə bağlı  bədii sənət növləri 

yaranırdı.  

İbtidai icma dövrünün sonunda yeni memarlıq tikililəri - 

qalalar yaranmağa başladı. Sonralar yaşayış  məskənləri, dəfnlə 

əlaqədar məqbərələr və s. meydana çıxdı. 

İbtidai dövrün incəsənəti dünya incəsənətinin sonrakı 

inkişafı üçün əsas olmuşdur. Qədim Misir, Şumer, İran, Hindistan, 

Çin, Azərbaycan və s. mədəniyyətlərin formalaşmasında ibtidai 

dövr mədəniyyətinin əvəzsiz xidməti olmuşdur. 

Dini görüşlər. Təqribən e.ə. XXX minillikdə ibtidai 

incəsənət meydana gəldi. Bu incəsənətin yaranması insanların 

gündəlik həyatı ilə bağlı idi. “Ağıllı insan” buynuzdan kiçik 

heykəllər düzəldir, sümük üzərində  təsvirlər cızır, təbiətdən  əldə 

etdiyi boyalarla mağara divarlarında rəsmlər çəkirdi. Belə  təsviri 

sənət nümunələri  İspaniyada Altamira mağarasının divarlarında 

aşkar olunmuşdur. Mağarada təsvir edilmiş bizonların bir qismi 

sakit durmuş, digər qismi düşmən üzərinə atılan vəziyyətdə təsvir 

edilmişdir. Sonralar dünyanın müxtəlif yerlərində mağaraların 

divarlarında, qaya üzərində bu tipli ibtidai incəsənət nümunələri 

aşkar olunmuşdur. Beləliklə, incəsənət Paleolit dövründə 

yaranmışdır. 

İnsanlar ov və döyüş səhnələrini, ovlayacaqları heyvanların 

hərəkətlərini təqlid edirdilər. Buradan da rəqs meydana gəlmişdir. 

Bu yolla insanlar bildiklərini gənclərə öyrədirdilər. Memarlıq 

rüşeymləri, heykəltəraşlıq nümunələri Paleolit dövründə 

yaranmışdı.  İnsanlar heyvanların gözəlliyini, onların zahiri və 

daxili aləmini təsvir edə bilmişlər. 

---