Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 398

Romanı yeddi çar idarə edirmiş. Son  üç çar etrusk mənşəli 

olmuşdur. Onların zamanında  şəhərə daş hasar, kanalizasiya 

çəkilmiş, qladiator oyunları üçün sirk tikilmişdir. Romalılar 

etrusklardan sənət və tikinti texnikasını, yazını, Roma şifrləri 

adlanan yazını, quşun uçma və heyvanın daxili orqanlarına əsasən 

fala baxmağı, toqa adlanan geyimi, daxili həyəti olan evlərin 

memarlığını götürmüşlər. 

Qədim Romada dini animistik - yəni müxtəlif ruhların 

mövcudluğuna inam hökm sürürdü. Eyni zamanda totemizm 

elementləri də mövcud idi ki, bu da özünü Roma şəhərinin 

təməlini qoyan Romul və Rem qardaşlarını yedirdən «Kapitoli 

yalquzağına» sitayişlə əlaqədar olmuşdur. Lakin tədricən yunanlar 

kimi allahı insan simasında qəbul edən etruskların təsiri altında 

romalılar antropomorfizmə keçmişlər. Romada Kapitoli təpəsində 

Yupiterə həsr olunmuş məbədi etrusk ustaları tikmişlər. 

Əfsanəyə görə Romada etrusk ağalığı e.ə. 510-cu ildə başa 

çatmışdır. Ayağa qalxan xalq sonuncu çar Tarkvini e.ə. 533-510-

cu illər) devirmişdir. Bu vaxtdan başlayaraq Romada əsilzadələrin 

quldarlıq respublikası yaranmışdır. İlkin respublika dövrü e.ə. VI-

III  əsrləri  əhatə etmişdir. Roma bu dövrdə bütün Appenini öz 

hakimiyyəti altında birləşdirə bilmişdir. 

Əvvəllər Romanın bir sıra vilayətləri yunanların işğalı 

altında olduğundan onlar qabaqcıl yunan mədəniyyətini 

mənimsəmişlər. E.ə. VI-V əsrlərdə Roma cəmiyyətinin yuxarı 

təbəqələrində yunan dili geniş yayılmışdı. Bu dövrdə saqqalın 

qırxılması, saçın qısa vurulması, mis pul və s. geniş yayılmışdı. 

Respublika dövründə natiqlik sənəti, Roma teatrı inkişaf etmişdir. 

E.ə. III əsrin 60-cı illərindən başlayaraq Roma Aralıq dənizində 

ağalıq uğrunda əsas rəqibi olan Karfagenlə mübarizə aparırdı. O, 

Karfageni dağıtdıqdan sonra Yunanıstanı  və Makedoniyanı öz 

əyalətlərinə çevirdi. Lakin e.ə. II əsrdən başlayaraq Romada daxili 

çəkişmələr gücləndi. Sulla müvəqqəti hərbi diktaturası (138-78) 

dövrü, yaxud da Sezar (100-44) dövrü ptinsipat dövrü ilə  əvəz 

olunur. Prinsipat isə respublika örtüyü altında irsi diktatura idi. Bu 

dövrdə Roma allahları Yunan allahları ilə eyniləşdirildi. Yupiter 

Zevslə, Neptun-Poseydonla, Pluton-Aidlə, Mars-Areslə, Venera-

---