Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 37

saray ağ daşdan hörülmüşdü. Saray divarları naxışla bəzənmiş, 

qiymətli daşlarla doldurulmuş, yaxud qızıldan üz çəkilmişdi. 

Günəş allahına sadiq olan yeni əynlar da Axetatonda ev 

tikdirmişdilər. Onlar Axetatonda sərdabələr tikdirir, divarlarını 

müxtəlif rəsmlərlə  bəzəyirdilər. Rəsmlərin  əksəriyyəti Exnatona 

həsr olunmuş, onun gündəlik işini təsvir edirdi. Məqbərə 

yazılarında  əyanların firona minnətdarlığı bildirilirdi. Ev və 

sərdabə divarlarında Günəşin və onun oğlu hesab edilən 

Exnatonun və arvadının ünvanına dua-müraciət mətnləri həkk 

edilmişdi. Onlar firon və firon arvadından yaxşı gün-güzəranlıq və 

öləndən sonra nemətlər diləyirdilər. 

Exnatonun dini-siyasi islahatı geniş xalq kütlələrinin maddi 

vəziyyətini yaxşılaşdırmadı. Atonun şərəfinə yazdığı himn sadə 

adamların güzəranından bir kəlmə  də olsun bəhs etmir. Burada 

ancaq Günəş allahının qüdrəti təsvir olunur: "Sən (yəni Aton)  

səmanın üfüqündə  qəşəng parıldayırsan, həyatın başlanğıcını 

qoymuş diri Günəş dairəsi! Sən şərq üfüqündə  çıxırsan və bütün 

yeri öz gözəlliyinlə doldurursan. Sən qəşəngsən, böyüksən, 

nursaçansan və yer üzündə yüksəkdəsən! Sənin  şüaların sənin 

yaratdığın bütün ölkələrin sərhədlərini bürüyür! Sən zülməti 

qovursan öz şüalarını saçanda. Hər iki torpaq şadlıq edir. Onlar 

(insanlar) oyanır, ayağa durur, qalxır sənə görə. Bədənlərini 

yuyurlar və geyimlərini götürürlər. Onların  əlləri sənin parıltını 

vəsf edir, onlar işə girişirlər. Mal-qara otlayır. Ağac və ot göyərir. 

Quşlar yuvasından uçur. Bütün heyvanlar ayaq üstə hoppanırlar. 

Gəmilər  şimala üzür, həm də  cənuba və bütün yollar sən nur 

saçanda açılır. Çayda balıqlar sənin görüşünə  çıxırlar. Sənin 

şüaların dənizə cumur. Sənin şüaların hər bir əkinə qida verir. Sən 

çıxanda o canlanır və göyərir sənə görə... Sən uzaq səmanı 

yaratdın ki, oradan doğasan və özün yaratdığına baxasan... Sən 

mənim ürəyimdəsən, elə birisi yoxdur ki, sənin oğlun 

Neferxepruradan (Exnatonun adıdır) başqa səni dərk etsin..." 

Exnaton ancaq günəşin yer kürəsinə  bəxş etdiyi işıq və  şüanın 

müsbət nəticələrinə dini don geyindirmiş  və onun şərəfinə  mədh 

demişdi. Yəqin ki, Exnaton sadə adamların müəyyən hissəsinə əl 

tuturdu, "yetim-yesir" təbəqəsindən  əyanlığa qəbul edirdi, lakin 

---