Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 224

dövlətləri, sonra da Akkad dövləti mövcud olmuşdur. Bu dövrdə 

qədim Azərbaycanın  ərazisində yaranmış dövlət qurumları daha 

çox Mesopotamiya dövlətləri ilə  hərbi münaqişələrə girməli 

olurdular. “En-Merkar və Aratta hökmdarı” dastanına görə Aratta 

ilə Şumer arasında münasibətlər tez-tez dəyişir, gah düşmənçiliyə, 

gah dostluğa çevrilirdi. verilmişdir. 

E.ə. XXVIII-XXVII əsrlərdə  Şumerdə Uruk şəhər-dövləti 

yüksək inkişaf mərhələsinə çatmışdır.  

Lullubi hökmdarları Akkada qarşı döyüşlər aparmışlar. 

Şumer 

şəhər-dövlətləri Akkadın hakimiyyəti altında 

birləşdirilmişdir. Odur ki, lullubilər Akkad müdaxiləsinin qarşısını 

almaq üçün Mesopotamiyaya hücumlar etmiş, geniş ərazidə ağalıq 

uğrunda mübarizə aparmışlar. Akkad dövlətinin işğalçı siyasətinə 

qarşı hərbi ittifaqlar yaranmışdır. 

İşğalçılara qarşı  uğurlu mübarizə aparmaq üçün Lullubi 

ərazisindəki xırda dövlət qurumlarını birləşdirmək lazım idi. 

E.ə. XXIII əsrin sonu-XXII əsrin  əvvəlində Urmiya 

gölündən cənubda güclü Lullubi dövləti yaradılmışdır. 

Hökmdar Anubanininin dövründə dövlət daha da 

qüvvətlənmişdir. Anııbanininin uğurları “Daş sütun” üzərində 

mixi yazılarla həkk olunmuşdur. Anubanini böyük dövlət 

yaratmışdı. Bu dövlət Urmiya gölünün cənub və  cənub-şərq 

bölgələrini əhatə edirdi.  

Urmiya gölü yaxınlığında dövlət yaratmış kutilər də 

Mesopotamiyada baş verən hadisələrə qarışırdılar. Onlar daha çox 

Akkad ilə  hərbi münaqişələrə girirdilər. Kutilər  Şumer  şəhərləri 

ilə müttəfiqlik edir, bəzən də onların köməyinə gəlirdilər. Akkad 

hökmdarı Naram-Suen kuti tayfalarına qarşı düşmənçilik siyasəti 

aparırdı.  

Kuti hökmdarları Mesopotamiyaya yürüşlər edirdilər. E.ə. 

XX əsrin əvvəlində kutilərin hökmdarı Yarlaçaş Mesopotamiyaya 

hücum edib Akkad dövlətinə süquta yetirdi. Mesopotamiya 100 

ilə yaxın kutilərin hakimiyyəti altında qaldı. 

Mesopotamiyada sonuncu Kuti hökmdarı Tirikana qarşı 

Uruk şəhərində qiyam olmuşdur. Tirikan döyüşdə əsir düşdü. E.ə. 

XXII əsrin sonunda Mesopotamiyada kutilərin hakimiyyətinə son 

---