Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 252

edildiyindən, qabların plastik quruluşu yüksək estetik keyfiyyətə 

malikdir. Misal üçün, Çovdardan (Daşkəsən yaxınlığında) 

tapılmış qabda gövdənin yuxarıya və  aşağıya doğru daralan 

bikonik  şəkildə  həll edilməsi onun plastik gözəlliyi üçün əsas 

yaratmışdır. Gövdənin dairəvi və zərif dayaq üzərində qurulması, 

çiyinlərin ritmik şəkildə olan üç qulp ilə tamamlanması gözəl 

siluetli qabın hündür görünməsinə  səbəb olmuşdur. Bu qabın 

gövdəsi üzərində  təkrar edilən ritmik şaquli xətlər və boğazı 

bəzəyən cızma üçbucaqlar dulusçunun məharətinə dəlalət edir. 

Ustalar məmulata dekorativ forma vermək üçün dulusçu 

dəzgahından bacarıqla istifadə etmişlər. Bunu Xanlar rayonundan 

tapılmış  şaquli kompozisiyalı qabda aydın görürük. Burada 

oturacaq konus şəklində  həll edildikdən sonra, gövdə  dəzgahın 

köməyi ilə qabarıq çevrələrə bölünmüşdür. Yuxarıya doğru 

daralan gövdənin plastik formasını  həmin dekorativ ünsürlər 

kəskin surətdə  nəzərə çarpdırır. Demək, asan bir üsulla çox 

mürəkkəb estetik keyfiyyət əldə edilir. 

Belə qabların qara rəngli və cilalanmış olması onların bədii 

keyfiyyətinə müsbət təsir göstərmişdir. Odur ki, tədqiqatçılar uzun 

zaman bu tip keramikanın texnologiyasını öyrənmək üzərində 

çalışmışlar. Bu haqda keçən  əsrin 30-cu illərində Türkiyə 

keramisti Nuru paşa ilk müvəffəqiyyətli nəticələr  əldə etmişdir. 

Dulusçular qədim keramik məmulatı qara rəngə boyamaq üçün 

adi hisdən bacarıqla istifadə etmişlər. Bu məqsədlə onlar açıq 

havada qurudulmuş gil qabları  əvvəlcə hamar sümük və yaxud 

başqa bərk çisimlə yaxşıca sürtərək onun üzərindəki məsamələri 

doldurub bərkidirdilər, bunu ona görə edirdilər ki, qab kürədə 

bişəndən və qara rəng alandan sonra, həm də cilalanmış və parıltılı 

olsun. Bu qayda ilə hazırlanan qablar tamamilə qara rəngli və 

cilalanmış olur. Lakin elə qablara da rast gəlirik ki, onların 

gövdəsi boz, üzərindəki həndəsi naxışlar isə tünd-qara rəngli və 

parıltılıdır. Belə hallarda həmin qablar bişirilməmişdən qabaq 

yuxarıdakı üsul ilə hazırlanır. Fərq ancaq orasındadır ki, bu tip 

məmulatın bütün səthi deyil, ancaq naxışları sürtülüb bərkidilir. 

Nəticədə qab bişəndən sonra onun sürtülmüş naxışları tünd-qara 

və cilalı, ornamentin yerliyi isə boz rəngdə olur. 

---