Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 193

Yunanıstandan başlayaraq Həbəşistana, Liviyadan başlayaraq 

Hindistana qədər uzanan bu imperiya bir dildə, aramey dilində 

danışırdı.  Əhəmənilər sülaləsinin nümayəndələri Kir, Kambiz, I 

Dara və başqaları müdrik dövlət müşavirləri vasitəsilə dövlət 

idarəçiliyində böyük uğurlar qazanmışdılar. Midiyanı, Babilistanı 

və Misiri işğal edərək həmin ölkələri öz hakimiyyəti altına 

salmışdılar. Bu ölkədə Zərdüştlü kimi dualist dini hakim din idi. 

Həmin dində xeyir allahı Ahuraməzda,  şər allahı  Əhrimən 

arasında  əbədi mübarizə gedir. Bu isə  həm mədəniyyət və 

incəsənətdə, habelə müqəddəs dini kitab olan «Avesta»da öz 

əksini tapmışdır. Persepol şəhərinin saraylarındakı  təsvirlər, 

Bisütundakı yazılar diqqəti cəlb edir. 

Məlum olduğu kimi, Qədim  İran çoxallahlığın hökm 

sürdüyü bir ölkə olmuşdur. Lakin Zərdüştlük təkallahlığa doğru 

böyük addım hesab oluna bilər. Bu isə mifologiyada, şifahi və 

yazılı ədəbiyyatda öz əksini tapmışdır. 

Haxamanişlərin dövründə  İranın cənubunda Pasarqad və 

Persepol  şəhərləri salınmışdı. Pasarqad şəhərinin tikilməsini II 

Kuruşun adı ilə bağlayırlar. Pasarqal haxamanişlərin müqəddəs 

şəhəri hesab edilirdi. Burada şahlara tacqoyma mərasimi 

keçirilirdi.  Şəhərdə gözəl  şah sarayları tikilmişdi. Onu qala 

divarları  əhatə edirdi. Burada böyük bir sahəni tutan qülləli bina 

inşa edilmişdi, yan-yörəsində ibadət üçün tikintilər vardı. Bu 

sahəni farslar Təxti-Süleyman, qülləni isə Zendan-i Süleyman 

adlandırırlar. Saray divarlarında dörd qanadlı heyvan təsvir 

olunmuşdu, üstündə isə "Mən Kuruşam, Haxamaniş  şahıyam" 

yazılmışdı. Saraylardan aralı bir yerdə Kuruşun məqbərəsi 

tikilmişdi. Saraylar qara və ağ daşdan bəzədilir, divarlara müxtəlif 

mövzulu naxışlar vurulurdu. 

Persepol  Şirazdan 50 km aralı,  şimalda yerləşirdi.  Şəhərin 

salınması I Daranın adı ilə bağlıdır. Persepolun xarabalığı orta 

əsrlərdə  Təxti-Cəmşid adlanırdı. Burada böyük saray dəsti 

yaradılmışdı. Saraylar yaşayış binalarından və ziyafət otaqlarından  

(apadana) ibarət idi. Sarayın özülünə 9.6 kq ağırlığında qızıl və 

gümüş lövhələr qoyulmuşdu. Lövhələrdə üç dildə (Elam, Babil və 

qədim fars) yazı  həkk olunmuşdu. Divarlarda müxtəlif səhnələr 

---