Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 94

əlifba sisteminin ilk nümunəsi olmuşdur. 

Şərqi Aralıq dənizi  əhalisinin dini təsəvvürləri müxtəlif 

olmuşdur.  İlk  əvvəl vahid panteon mövcud deyildi. Hər  şəhərin 

özünəməxsus allahı vardı. Onlar müxtəlif adlar daşıyırdılar. 

Adətən bu allahlar Baal (ağa), yaxud El (allah), bəzən Melek və 

ya Molox (hökmdar) adlanırdılar. Bibldə Adon (yunan allahı 

Adonis) allahına sitayiş geniş yayılmışdı. O, ölən və dirilən allah 

surətini təmsil edirdi. Mənası isə sadəcə olaraq "mənim ağam" 

deməkdir. Yahve hələ vahid allah hesab olunmurdu. Tövratda 

Elohim (allahlar) allah adı da işlənilirdi. Kosmik ilahələrə sitayiş 

uzun müddət davam etmişdi. Bəzən yadelli allahlara da sitayiş 

olunurdu. Tədricən Yahve israillilərin və  yəhudilərin ümumi 

allahına çevrildi. Yahve öküz şəklində təsvir olunurdu. E.ə. V-III 

əsrlərdə  yəhudi dini formalaşdı  və iki təriqət  əsasında inkişaf 

tapdı. Çoxallahlılıq təqib edildi və vahid allaha sitayiş  bərqərar 

oldu. 

Yəhuda və  İsrail  ədəbiyyatı qonşu xalqları, xüsusilə 

İkiçayarası  və Misir ədəbiyyatı  əsasında formalaşırdı. Bu 

ədəbiyyat Tövratda öz əksini tapmışdı. Dünyanın əmələ gəlməsi, 

ümumdünya daşqını  əfsanələri bilavasitə  Şumer və Babilistan 

təsiri altında meydana gəlmişdi. Tövrat mövzuları  nəinki 

xristianlığa, eyni zamanda islam dininin formalaşmasına da böyük 

təsir göstərmişdi. 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---