Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 108

əşyaların hazırlanması o dövrün zərgərlərinin yüksək 

peşəkarlığına nümunədir. Qəbirlərin birində lacivərd,  əqiq və 

sədəflə  bəzədilmiş iyirmi santimetr uzunluğunda lövhə  aşkar 

edilmişdi. Lövhə üzərində iyirmi bəzəkli dördbucaq şəkli vardı. 

Dördbucaqlar üzərində yeddi növ rəsm həkk olunmuşdu. Lövhə 

ilə yanaşı dairəvi oyun daşları da tapılmışdır. Bunlar hamısı 

müasir damanın qədim nümunəsi kimi qəbul edilə bilər. 

Ur qəbiristanlığı avadanlığı  şumerlərin həyat və  məişəti ilə tanış 

olmağa imkan yaradır.  Şubadın sərdabəsində onun 25 

müşayiətçisinin cənazəsi vardı. Digər hökmdar Abarginin 

sərdabəsində 60 cənazə  aşkar edilmişdi. Bunlar qadın və 

döyüşçülərdən ibarət olmuşdur. Döyüşçülərin hər birinin əlində 

nizə, başında isə tunc dəbilqə vardı. Qadın skeletləri yanında  ən 

qiymətli bəzək  əşyaları  səpələnmişdi. I Ur sülaləsinin 

nümayəndələri müxtəlif rütbələr, o cümlədən «Kainatın 

hökmdarı» rütbəsini daşıyırdılar. 

Laqaş  şəhər-dövləti. Laqaş erkən sülalələr dövrünün son 

mərhələsində (e.ə. XXV-XXIV əsrlər) yüksəlməyə başlamışdı. 

E.ə. III minilliyin ortalarında Laqaş iqtisadi və siyasi çiçəklənmə 

dövrünə  qədəm qoymuşdu. Laqaş sülaləsinin banisi Urnanşe idi. 

O, Laqaş dövlətinin qüdrətinin  əsasını qoydu. Barelyeflərin 

(qabarıq nəqş  rəsmi) birində Urnanşenin məbəd tikintisində 

iştirakı  təsvir edilmişdir. Urnanşe öz ailəsi ilə birlikdə  təntənəli 

mərasimin ön cərgəsində gedir. Onun arxasınca oğullarına 

nisbətən daha iri təsvir edilmiş  qızı addımlayırdı. Bu, şumer 

qadınının ictimai həyatda tutduğu yüksək mövqe ilə izah oluna 

bilər. Məbəd tikintisi, kanal çəkilməsi, taxıl quyularının qazılması, 

su yollarının geniş istifadə edilməsi və s. Urnanşenin adı ilə 

bağlıdır. 

Əvvəllər məbəd təsərrüfatı  və  məbəd  əmlakı hökmdarın 

səlahiyyəti altına keçmişdi, kahinlərin məbəd təsərrüfatı  gəliri 

üzərində hüququ məhdudlaşdırılmışdı. Yeni hökmdar 

Uruinimgina məbəd torpaqlarını  və  gəlirini kahinlərin 

sərəncamına qaytardı.  Əvvəllər vergi toplayanlar özbaşınalıq 

edirdilər,  əhalidən xeyli müxtəlif vergilər toplayırdılar. Yeni 

hökmdar məbəd torpaqlarını, gəmiləri və sahilləri («limanları») 

---