Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin və digər ali məktəblərin müəllim və
Yüklə 4,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bağçılıq
və bostançılıq da iqtisadiyyatın əsas sahələrindən biri idi. O dövrdə Azərbaycanda olmuş bütün elçi və səyyahlar Təbriz, Ərdəbil, Ordubad, Marağa və başqa bölgələrdə çoxlu meyvə bağlan və üzümlüklərin 134 olması haqqında məlumat vermişlər. İtaliya elçisi Alessandri yazırdı ki, dünyanın başqa ölkələrində Azərbaycandab kimi dadlı meyvələr yoxdur. Adam Oleari isə göstərirdi ki, Təbriz və Ordubadda yetişdirilən təbrizi və kəsəyi adlı üzüm növlərinə dünyamn heç bir yerində rast gəlinməmişdir. Azərbaycamn görkəmli tarixçisi İsgəndər bəy Münşinin məlumatlarına görə, Araz çayı boyunca ucsuz - bucaqsız bağlardan yığılan üzüm, nar və başqa meyvələr Şirvan, Aran və Gürcüstan bazarlannda satılırdı. XVI - XVII əsrlərdə Azərbaycan dünyada və Şərqdə ipəkçiliyin əsas mərkəzlərindən sayılırdı. Azərbaycanın xam ipəyi əsasən Qərbi Avropa ölkələrinə ixrac olunurdu. İtaliya və İngiltərə tacirlərinin Azərbaycandan apardıqları xam ipək Avropanın toxuculuq manufakturalanm çox keyfiyyətli xammalla təmin edirdi. 1562 - 1563-cü illərdə Azərbaycanda olmuş ingilis səyyahı Entoni Cenkinson yazırdı ki, bu dövlətdə çox lazımlı və keyfiyyətli ciyidlik pambıq, xam ipək, ədviyyat və boyaqçılıq məhsullan əldə etmək olar. Burada xeyli bol olan əsas ticarət məhsulu çoxlu növü olan baramadır. Cenkinson Şirvan haqqındakı yol qeydlərində göstərirdi ki, bu ölkənin əsas və ən varlı ticarət şəhəri olan Ərəşdə başqa yerlərdən daha çox barama istehsal edilir. Türklər, suriyalılar və digər əcnəbilər ticarət üçün bura axışıb gəlirlər. Avropada Azərbaycandan gətirilən Mahmudabad, Şirvan, Qarabağ, Şəki, Gəncə ipəyini adları ilə çox yaxşı tamyırdılar. Alman elçisi Adam Olearinin məlumatına görə, XVII əsrin 30-cu illərində Azərbaycan Səfəvi dövlətində ildə 10 - 12 min tay (bir tay iki kisədən ibarət idi - red.) ipək istehsal olunurdu ki, bunun da 3 min tayı Şirvanın, 2 min tayı isə Qarabağın payına düşürdü. XVI - XVII əsrlərdə pambıqçılıq kənd təsərrüfatımn mühüm sahələrindən birinə çevrilmişdi. 1568-ci ildə Azərbaycanda olmuş Riçard Uels burada pambıq yetişdirilməsi ilə bağlı olaraq yazırdı: ”Səfəvilərdə pambıq olduqca çoxdur, özü də lap yaxşısmdandır”. 1647-ci ildə Azərbaycanda olmuş türk səyyahı Övliya Çələbi isə Naxçıvanda 7 növ pambıq yetişdirildiyini qeyd edərək göstərirdi ki, Təbriz, Marağa, Gəncə, Şamaxı və Xoyla yanaşı, Bakı nahiyəsində də pambıq əkilir. XVI - XVII əsrlərdə Azərbaycan bütün Şərqdə heyvandarlığm inkişaf etdiyi ölkələrdən biri idi. Burada yaylaq - qışlaq, yəni yarımköçmə maldarlıq üstün yer tuturdu. Qarabağ, Mil, Muğan və Şirvan çöllərindən qışlaqlar, Savalan, Kiçik Qafqaz, Qaradağ, Talış dağlarmdan yaylaqlar kimi istifadə edilirdi. Azərbaycan əhalisinin əsas hissəsi oturaq əkinçilik, sənətkarlıq və ticarətlə məşğul olduğundan maldar əhalinin - elatlann xüsusi çəkisi böyük deyildi. Elat əhalisindən qoşun (çerik) toplandığından onlara dövlət tərəfindən xüsusi imtiyazlar verilir və bu əhalidən çobanbəyidən (otlağa görə rüsum) başqa heç bir vergi alınmırdı. A.Oleari Şamaxı və Cavad arasında, habelə Muğanda böyük qoyun sürülərini öz gözü ilə görmüş. Yan Streys isə Ərdəbil yaxınlığında 100 mindən çox qoyun otanidığım qeyd etmişdi. Jan Batist Tavernye isə yazırdı: “Azərbaycandakı qoyun sürülərini görüb 135 təəccüblənməmək olmur. Tacirlər buradan aldıqları qoyunlan, hətta İstanbula aparıb satırdılar.”Səyyah Azərbaycandan qoyun dərilərinin qiymətli xammal kimi Hollandiyaya və hətta, Yaponiyaya aparılaraq satıldığım qeyd etmişdir. Azərbaycanda yetişdirilən dəvələr, atlar Osmanlı tacirləri tərəfindən satın alınıb aparılırdı. A.Oleariyə görə, Səfəvi şahlannm at ilxısı Ərəş mahalında idi. Ərdəbil və Qarabağda da şahın at ilxıları saxlanılırdı. XVI - XVII əsrlərdə Azərbaycan kəndində natural vergilər üstünlük təşkil etsə də, bəzi vergilər pulla ödənilməyə başlanılmışdı. Kəndlərdə istehsal olunan ipək daxili və xarici bazarlara çıxarılaraq əmtəə xarakteri alırdı. Yüklə 4,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|