Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin və digər ali məktəblərin müəllim və

Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsində 
isə erməni separatizmi 
tüğyan edirdi. 1991-ci il sentyabnn əvvəlində qondarma "Dağlıq Qarabağ 
respublikası"mn yaradıldığı elan edildi. Bunun ardınca açıq şəkildə "Arsax 
ordusu"nun formalaşdırılmasına başlandı və Qarabağdan azərbaycanlı 
əhalisinin qovulması prosesi həlledici mərhələyə daxil oldu. Azərbaycanın yerli 
özünü müdafiə dəstələri Rusiyanın silahlandırdığı və xaricdən çoxlu muzdlunun 
cəlb olunduğu erməni quldur dəstələrinin hücumlarının qarşısını almaq 
iqtidarında deyildi. Dağlıq Qarabağdakı Azərbaycan kənd və qəsəbələri bir - 
352 

---

birinin ardınca erməni quldur dəstələri tərəfindən dağıdılır, əhalisi məhv edilir, 
sağ qalanlar isə öz doğma torpağında qaçqına çevrilirdi. 1991-ci il noyabrın 
20-də Azərbaycan Respublikasının dövlət katibi Tofiq İsmayılovun və digər 
rəhbər şəxslərin Rusiya və Qazaxıstandan olan nümayəndələrlə birlikdə Dağlıq 
Qarabağa sülh missiyası baş tutmadı. Nümayəndə heyətini aparan vertolyotun 
Qarabağ səmasında Qarakənd yaxınlığında vurulması nəticəsində 23 nəfər həlak 
oldu. Bu hadisədən hiddətlənən Azərbaycan xalqını sakitləşdirmək üçün 
1991-ci il noyabrın 26-da respublika Ali Sovetinin qərarı ilə Dağlıq Qarabağın 
Muxtar Vilayət statusu ləğv edildi. Həmin gün demokratik blokun tələbi və 
prezidentin razılığı ilə qanunvericilik məsələlərinin operativ həlli üçün 
Müvəqqəti qanunvericilik orqanı olan Milli Şuranın yaradılması haqqında qərar 
qəbul edildi. Milli Şuranın tərkibinə demokratik blokdan 25, hakimiyyəti 
müdafiə edən çoxluqdan 25 deputat, cəmisi 50 nəfər deputat daxil edilmişdi. 
1991-
ci il dekabrın 8-də Brest şəhəri yaxınlığında Rusiya, Ukrayna və 
Belorusiya respublikalarının rəhbərləri Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) 
yaradıldığını və beynəlxalq hüququn subyekti kimi SSRİ-nin mövcudluğuna 
son qoyulduğunu elan etdilər. 1991-ci il dekabrın 21-də Brest "üçlüyünün". 
Mərkəzi Asiya və Qazaxıstan respublikalarından ibarət olan Aşqabad 
"beşliyinin" və Ermənistan Respublikasının rəhbərlərinin Alma - ata görüşündə 
SSRİ-nin mövcudluğuna son qoyulması haqqında Bəyannamə qəbul edildi. Bu 
hadisə respublikanın rəhbəri A.Mütəllibovun və onun 20 noyabr hadisəsi 
nəticəsində olduqca zəifləmiş komandasının Azərbaycanın müstəqilliyi ilə bağlı 
bütün tərəddüdlərinə son qoydu. 1991-ci il dekabrın 29- da respublikada 
referendum keçirildi. Referendumun bülleteninə yalnız bir məsələ daxil 
edilmişdi: "Siz, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya aktı ilə 
razısınızmi?" - Respublikanın səsvermə hüququ olan əhalisinin 95 faizindən 
çoxu Referendumda iştirak edərək Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinə tərəfdar 
olduğunu bildirdi. Beləliklə, Azərbaycanın və onun xalqının tarixində yeni bir 
səhifə açıldı. Azərbaycan respublikasının müstəqilliyini dünya dövlətləri 
içərisində ilk olaraq 1991-ci il noyabrın 9-da Türkiyə Respublikası, onun 
ardınca həmin ildə Rumıniya, Pakistan, İsveçrə və İran, 1992-ci ilin əvvəllərində 
isə ABŞ və Rusiya tanıdı. 1993-cü ilin əvvəllərində Azərbaycanın müstəqilliyini 
artıq 116 dövlət tammışdı. Azərbaycan Respublikası 1991-ci ilin dekabnnda 
İslam Konfransı təşkilatına (İKT), 1992-ci ilin fevralında İqtisadi Əməkdaşlıq 
Təşkilatına (İƏT) qoşuldu. 1992-ci il martın 2-də Azərbaycan Respublikası 
Birləşmiş Millətlər Təşkilatına (BMT) üzv qəbul olundu.