Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q. H. Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
hərfılik tərcüməni öldürür, orijinalın ruhunu canlandırmaq
tərcüməyə həyat verir. Bu fikrin təsdiqi kimi o, müəllif tərcüməsi ilə mütərcim tərcüməsini müqayisə edir və belə qərara gəlir ki, birinci orijinalın ruhunu əks etdirirsə, ikincidə bu ruh çatışmır. Tərcümədə məna ilə birlikdə üslub da xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Tərcümədə üslub təbiilik və oxunaqlılıqdır. Maks Beerbort (37) yazır ki, pyesləri ingilis dilinə tərcümə edənlərin ən böyük günahı dilin təbiiliyinə əhəmiyyət verməmələridir, oxuduqda, dinlədikdə əsərin tərcümə olduğu açıq-aydın bilinir. Bu mütərcimlərin əksəriyyətinin belə bir cəhəti var: onlar orta səviyyəli oxucunun işlətmədiyi sözləri tapıb işlədirlər. Qudspid İncilin tərcümələrinə istinadən həmin fikri təsdiqləyərək bildirir ki, ən yaxşı tərcümə odur ki, onu oxuyanda adam tərcümə oxuduğunu yadına salmır, yadına düşmür ki, orijinal əsər oxumur, əksinə oxucunun yadından çıxır ki, tərcümə əsəri oxuyur, oxucu qədim əsər müəllifinin dünyasına daxil olur, sanki müasir bir əsəri oxuyur. Əlbəttə, belə bir iş asan deyil, ancaq bununla belə, bu cür işləmək hər bir ciddi mütərcimin işidir. J.B.Filips (37) eyni mövqeyi dəstəkləyərək bildirir: əsl tərcümə odur ki, tərcümə kimi oxunmur. Onun bu barədə ikinci mülahizəsi əvvəlkini daha da möhkəmləndirir, onun fikrincə tərcümə mütərcimin dili yox, təbii dil olmalıdır. Etiraf etmək lazımdır ki, xüsusilə orijinal yaxşı bir bədii nümunədirsə, yaxşı bir tərcümə ərsəyə gətirmək heç də asan deyil, çünki yaxşı bədii nümunələrdə dilin bütün potensialından, zənginliyindən ustalıqla, yaradıcılıqla istifadə olunur. Buna görə də mütərcim həm dilin zənginliyi ilə bağlı çətinlikləri aradan qaldırmalı, həm də tərcümə dilində ona 231 münasib, ekvivalent motn yaratmalıdır. Castin O’Breyn (37) Raymond Tuerinə istinadən yazır ki, tərcümənin keyfiyyətinin ən inandırıcı meyarı onun çətinliklə tərcümə olunmasıdır. Əgər heç nə itirmədən əsər ayrı bir dilə asanlıqla tərcümə olunursa, onda həmin əsərin ya heç bir mahiyyəti yoxdur, ya da həmin mahiyyət o qədər də nadir bir şey deyil. Tərcümənin həddindən artıq çətinliklərinə baxmayaraq, xüsusilə yüksək keyfiyyətli bədii əsərləri tərcümə etdikdə elə oxunaqlı və təbii tərcümə üsulu seçilməlidir ki, əsərin orijinalının məxəz oxucuda yaratdığı təəssüratı tərcümənin dilində do yarada bilsin. Bu ox^ar təəssürat prinsipinə bu və ya digər dərəcədə bir çox mütəxəssislər istinad edir və onu dəstəkləyirlər. Hətta Metyu Arnold oxşar təəssürat prinsipini rədd etsə də, bu prinsipdən əl çəkə bilmir və yazır ki, tərcümə də orijinal kimi oxucuya eyni təsiri bağışlamalıdır. Başqalarının sərbəst tərcümələrinə etiraz etməklə bərabər, M.Arnold hərfi tərcümə tərəfdarlarına da qarşı çıxır, o oxşar təəssürat anlayışına yaxınlaşaraq göstərir ki, ingilis dilinə tərcümə təkcə alimlər üçün deyil, hər bir savadlı şəxs üçün idiomatik və maraqlı olmalıdır. Tərcüməçi oxucusunda orijinalın doğurduğu təəssürata bərabər, yaxud ona yaxın bir təəssürat yaratmağa çalışmalıdır. Sauter mahiyyətcə həmin fikri dəstəkləyərək yazır; “Tərcümədə bizim idealımız oxucuda orijinalın öz oxucusunda yaratdığı təəsürata, təsirə mümkün olduqca yaxın bir təəssürat yaratmaqdır” (37). Noks israr edir ki, tərcümə də orijinal kimi maraqlı oxunmalı, oxucu ondan həzz almalıdır- (37). Tərcüməyə əsasən dilçilik baxımından yanaşan Prokazka bu fikrə tərəfdar çıxaraq tərcümənin də son nəticəsinin oxucuda orijinalın bağışladığı təəssüratı doğurmaq olduğunu yazır(37). Əgər tərcümə dörd əsas tələbə (mənalılıq, orijinalın ruhu və ifadə tərzi, təbii və oxunaqlı ifadə forması, oxşar, yaxud eyni təsiri doğurmaq) cavab verməli isə, onda forma ilə 232 mozmun (məna ilə ifadə tərzi) arasında münaqişənin həllində bu komponentlərdən biri üstünlük qazana bilər. Ümumiyyətlə, mütərcimlər belə bir məsələdə həmrəydirlər ki, tərcümə prosesində məna güzəştindən söhbət getmirsə, əsərin üslubu ilə müqayisədə mənanın transformasiyasına üstünlük verilməlidir. Tərcümədə məzmun və ifadə tərzinin vəhdət təşkil etməsi vacibdir, çünki bunlar bir məfhumun ayrılmaz hissələridir. Məzmuna aludəçilik, formaya etinasızlıq keyfiyyətsiz tərcümə ilə nəticələnir, orijinalın ruhundan, cazibəsindən heç nə qalmır. Digər tərəfdən, müəllifin üslubunu saxlamaq üçün mənanı qurban vermək məlumatın düzgün ötürülməməsi ilə nəticələnə bilər. Məzmunla müqayisədə forma radikal dəyişikliklərə məruz qalsa da, öz təsiri baxımından orijinala ekvivalent olaraq qala bilər. Məna ekvi- valentliyi, məna uyğunluğu üslubi uyğunluqdan üstün tutulmalıdır. Bu iki elementdən hər hansı birinə üstünlük mexaniki şəkildə verilməməlidir, çünki xüsusilə şer tərcüməsində, əsərin tərcüməsi yox, yeni yaradılışı tələb olunur. Tərcümə ilə bağlı fikirlərin nəzərdən keçirilməsi belə bir faktı təsdiq edir ki, tərcüməyə verilən təriflər determenistik qaydalardan yox, nisbilik prinsiplərindən çıxış edir. Ona görə də bir sıra amilləri nəzərə almadan heç kəs hansı tərcümənin yaxşı, yaxud pis olmasını deyə bilməz. Bu amillər də müxtəlif cür götür-qoy ediləcək müxtəlif cür cavablar alma bilər. Ona görə do Bu yaxşı tərcümədirmi? sualına çoxlü sayda məqbul cavablar almaq mümkündür. Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|