Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

YASTIHÜCEYRƏLI XƏRÇƏNG
Müxtəlif konserogenlərin (insolyasiya, üç valentli arsenin duzları, ionlaşdırıcı radi-
asiya, şüa terapiyası, elektron şüalanma, Bukk şüaları, orqanların transplantasiyasında 
immunosupressiv terapiya, xlormetinin yerli terapiyası, sənaye konserogenləri, fotokim-
yəvi terapiya və s.) təsirindən atipiklik xassəsini əldə etmiş keratinositlərdən əmələ gəl-
miş dərinin və selikli qişaların bədxassəli invaziv şişləri.
Ağız-udlaq, qırtlaq, vulva, uşaqlıq boynu, cinsiyyət üzvü, anal kanal, aralıq və dır-
naq yastıqlarının yastıhüceyrəli xərçənginin əmələ gəlməsi insanın papiloma virusu ilə 
əlaqələndirilir.
Yastıhüceyrəli xərçəng in situ
• 
Bouen xəstəliyi
• 
Keyr eritroplaziyası
• 
İnsanın papiloma virusu tərəfindən törənən yastıhüceyrəli xərçəng in situ
Bouen xəstəliyi yavaş-yavaş böyüyən, qırmızı rəngli, azaçıq infiltrasiyalı, aydın sər-
hədli lövhəciklərlə təzahür edir. Onun səthində yüngül qabıqlanma və qartmaqlar tapı-
lır. Ocağın periferiyası boyunca, bazaliomanın səthi forması üçün xarakterik olan nazik 
yastıq olmur.
Cinsiyyət üzvünün və ya pülüyün daxili layının xərçəngi - in situ “Keyr eritrop-
laziyası” kimi məlumdur. Bouen xəstəliyinə nisbətən daha çox metastaz verir. İnvaziv 
böyümə əlamətləri zamanı yumşaq, sulanmış, asanlıqla qanayan qranulyasiyalı qartmaq-
larla təzahür edir. 
Bouen xəstəliyinin ağızın selikli qişasında lokalizasiyası zamanı yumşaq da-
maq, dilçək, retromolyar nahiyə, dil zədələnir. Zədə ocaqları çox vaxt leykoplakiya və 
qırmızı yastı dəmrov ilə oxşar olur. Onların səthi eroziv, məməcikli, bəzən hamar, bəzən 
də atrofik artımlı olur. Ocaqlar birləşdikdə qeyri-düzgün kənarlı lövhəciklər əmələ gəlir. 
Subyektiv hissiyyatlar xarakterik deyil.
Diaqnozu təsdiq etmək üçün histoloji tədqiqat zəruridir.
Müalicə
Ocaqın sağlam dəri sərhəddində kəsilməsi və ya yaxınfokuslu rentgenoterapiya.

---

400
Proqnoz
Xərçəng in situ müalicə edilmədikdə yastıhüceyrəli dəri xərçənginin invaziv forma-
sına transformasiya edir.
İnvaziv yastıhüceyrəli xərçəng xərçəngönü 
xəstəliklərdən və ya xərçəng in situ, adətən, bə-
dənin açıq qalan nahiyələrində inkişaf edir, me-
tastazlaşmaya meyllidir. Buynuzlaşmış və buy-
nuzlaşmamış yastıhüceyrəli xərçəng tipi ayırd 
edilir.
Yüksək differensiallı yastıhüceyrəli xərçəngin
buynuzlaşmış (xoralı) tipi, əvvəlcə, çətin qopan 
buynuz lövhəli, bərk papula, lövhə və ya düyün 
şəklində, olur. Sonra onların mərkəzində erozi-
ya əmələ gəlir, hansı ki, bərk, azacıq qalxmış, 
buynuzlaşmış, qartmaqla örtülmüş kənarları olan 
xoraya çevrilir. Yeni törəmələr qeyri-düzgün və 
ya dairəvi, qırmızı, sarımtıl və ya adi dəri rəngli, 
palpasiya zamanı bərk konsistensiyalı formada 
olur. Törəmələr çox vaxt tək olur. Metastaz za-
manı böyümüş regionar limfotik düyünlər aşkar edilir.
Aşağı dodağın yastıhüceyrəli xərçəngi leykoplakiya və ya aktinik xeylit fonunda in-
kişaf edir. 
Patomorfoloji – keratinocitlərin anaplaziya əlamətləri, törəmənin dərinliyində və ya 
səthində buynuzlaşma sahələrin olmasıdır.
Aşağı differensiallı yastı hüceyrəli xərçəngin buynuzlaşmamış (şişəbənzər) tipi,
adətən, qırmızı rəngli, qeyri-düzgün formalı, asan zədələnən, ətli tez qanayan qranulya-
siyalı (vegetasiyalarla) papula və ya düyün şəklində olub, nekrotik dibli, yumşaq, qa-
nayan kənarları ətli və qartmaqlı eroziya və ya xoraya çevrilir (gül kələmini xatırladır).
Xarici cinsiyyət orqanları nahiyəsində şiş Keyr eritroplaziyasından inkişaf edir, bə-
dəndə və üzdə isə Bouen xəstəliyindən transformasiya edir.Regionar limfa düyünlərdə 
metastazlaşma, yüksək differensiallı yastı hüceyrəli xərçəngə nisbətən daha çox təsadüf 
edilir. 
Patomorfoloji - çoxlu mitozlarla anaplastik yastı hüceyrəli xərçəng ,aşağı dərəcəli 
hüceyrə differensiasiyası, buynuzlaşmanın olmamasıdır. 
Müalicə
Cərrahi yolla; əməliyyatın həcmi intraoperasion mikroskopiya vasitəsilə müəyyən 
edilir.
Şüa terapiyası yaşlılarda və selikli qişaların zədələnməsi zamanı tətbiq edilir. 
Xərçəng in situ zamanı kriodestruksiya, 5%-li ftorurasil məlhəmindən istifadə edil-
məsi mümkündür.