O ’z g a r is h la r s iz q a y ta h arid qilish - bu xaridor biror narsa-
g a o 'zgarishsiz buy u rtm a beradigan vaziyatdir.
O ’zg a r is h li q a y ta x a rid qilish - bu vaziyatda xaridor qayta
buy u rtm a berish davrida tovar texnikaviy xususiyatlar, narx, sav-
d o n in g b o sh q a s h a r tla r ig a o 'z g a r ti r is h k ir itg a n y o k i q is m a n
t a ’m inotchilarni o ‘zg artirg an holda yuz beruvchi vaziyatdir. A w al-
gi t a ’m inotchi mijozni saqlab qolishga, yangilari esa yangi mijoz
o rttirish g a h arak at qiladilar.
Birinchi marta tovar yoki x izm a tla r sotib oluvchi firmaning y a n g i m asalalarn i hal etish uchun x a rid qilishi. M asalan, firma
birinchi k o m p y u te r tizim ini o 'rn a tm o q c h i b o 'lsin . E n g kam q aro r
o 'z g a ris h s iz q a y ta x a rid q ilu v ch i x a rid o r x is s a s ig a , e n g k o ‘p
qaro r - yangi m asalalarni hal etish uchu n xarid qiluvchi x issasi
g a t o 'g 'r i k e la d i. B ir in c h i m a r t a x a r id q ilis h d a t o v a r n i n g
tex n ik av iy x u su siy a tla rin i, n a rx la r c h e g a ra si, t a ’m in o t v aq ti va
sh arti, texnik x izm at k o 'rsa tish sh artlari, to 'lo v sh artlari, b u y u rt
m a hajm in i aniq, m aqbul t a ’m in o tc h ila rn i ta n la s h m asala la rin i
hal e tish kerak.
O raliq to v a rla r bozori boshqa is te ’m o lch ilarg a q a y ta so tish
yoki ijarag a berish yo'li bilan foyda k o 'rish m aqsadida yoki o'z
xususiy korxonasi b eto 'x to v ishlashi uchun za ru r tovar va xizm at
lar sotib olinadigan bozordir. O raliq to v arla r bozori so tu vch ilari
q ay ta sotish uchun m o'ljallangan ju d a k a tta hajm da tu rli-tu m an
tovarlar bilan ish ko'radilar. B undan tashqari, oraliq tovar sotuv-
chisi qaysi sotuvchidan, qanday narxda va sh artlar bo'yicha sotib
olish va kim ga, qanday narxda qachon sotish m asalasini hal etish
kerak.
Oraliq tovarlar bozoriga tovar birjalari, ulgurji savdo va ch ak ana
savdo firm alari kiradi.
D avlat m uassalari bozori o 'z vazifalarini bajarishi u chu n to
varlar sotib oluvchi yoki ijaraga oluvchi respublika h uk um ati m uas-
sasalari, avtonom respublika va m ahalliy hokim iyat tash kilotlari
kiradi. H ukum at m am lakat m iqyosida en g yirik xaridordir. D avlat
m uassasalari nom idan respublika oldida tu rg an vazifalarni hal etish
uchun za ru r turli-tum an tovarlar (sam olyot, teplovoz, mebel, avto-
mobil va h.k.) sotib olinadi.
147
