Dilrabo elmuratova nodira misirova

»
96

---

n a z o ra t v a b o sh q a ru v n i ta s h k il etish ;
- darsning samarali kechishini ta ’minlash.
Darsning tarbiyaviy vazifasi quyidagilarda aks etadi:
- o ‘quv materialining tarbiyaviy imkoniyatlarini aniqlash;
- ta ’limiy faoliyat jarayonida erishish zarur bo'lgan tarbiyaviy maqsadlarni 
shakllantirish (maqsad qo‘yish);
- o ‘quv ishlarining maqsadi, mazmunidan kelib chiqib, tarbiyaviy masalalami 
belgilash;
- o'quvchilam i umuminsoniy va milliy qadriyatlar ruhida tarbiyalash;
- o'quvchilarda yuksak m a’naviy-axloqiy sifatlarni shakllantirish;
- o ‘quvchi va o'quvchilar jam oasiga pedagogik talablami qo'yish;
- o'quvchi va o'quvchilar jam oasi bilan hamkorlikka erishish;
- o'quvchi va o'quvchilar jam oasining yutuqlaridan quvonish.
Darsning rivojlantirish vazifasi o'quvchilarda ijodkorlik, tashabbuskorlik, faollik 
kabi sifatlarni tarbiyalashda ko'rinadi.
A n’anaviy sanalgan sinf-dars tizimidan farqli ravishda nostandart holatda tashkil 
etiladigan darslar noana’naviy darslar deb yuritiladi.
N oan’anaviy darslam ing matbuot konferensiyasi, ijodiy hisobot, musobaqa, 
tanlov, teatrlashtirilgan dars, binar dars, kompbyuter darsi, fantaziya, “sud”, haqiqatni 
izlash, “paradoks”, auksion, dialog, rolli va K.VN turidagi o'yin kabi turlari mavjud.
Darsga tayyorlanish aniq sharoitlarda yuqori yakuniy natijaga erishishni 
ta ’minlaydigan o'quv jarayonini tashkil etish choralarini ishlab chiqishdir.
O 'qituvchining darsga tayyorlanishi quyidagi to 'rt bosqichda kechadi:
7) m a’lumotlami yig'ish;
8) m a’lumotlami umumlashtirish v atahlil qilish;
9) bashoratlash;
10) loyihalash (rejalashtirish).
Darsni bashoratlash uni tashkil etilishining turli varianlarini tanlash va ular 
orasidan belgilangan m ezonlarga muvofiq eng m a’qulini tanlab olishdir.
Darsni loyihalash (rejalashtirish) o'quvchilarning o'quv faoliyatini boshqarish 
dasturini yaratish bo'lib, u darsga tayyorlanishning yakuniy bosqichi hisoblanadi.
97

---

Uy ishlari (uyga vazifalar)ning asosiy m aqsadi - darsda o ‘zlashtirilgan bilim, 
ko'nikm a, malakalarni kengaytirish, chuqurlashtirish, ularni esdan chiqarishniuc 
oldini 
olish, 
o ‘quvchilam ing 
individual 
layoqati, 
iste’dod 
va qobiliyatim 
rivojlantirishdan iborat.
Uy ishlari (uyga vazifalar) quyidagi didaktik vazifalam i bajaradi:
- darsda o'zlashtirilgan bilim, ko'n ik m a, malakalarni mustahkamlash;
- sinfda ishlab chiqilgan o ‘quv m aterialini kengaytirish va chuqurlashtirish;
- m ashqlarni mustaqil bajarish ko'nikm alarini shakllantirish;
- dasturli material doirasida m uayyan hajmli individual topshiriqlarni bajarish 
asosida o ‘quvchilarda mustaqil fikrlash qobiliyaini rivojlantirish;
- individual kuzatishlar, tajribalar, gerbariy, tabiiy nam unalar, otkritkalar, 
rasm lar, gazeta va jum al lavhalari, statistik m a’lum otlar asosida o 'q u v topshiriqlarim 
bajarish, turli ijodiy ishlam i tayyorlash.
Am aliy m ashg‘ulotlar — m axsus jihozlangan x o n a y o k i alohida ajratilgan tajriba 
m aydonida tashkil etilib, o 'q u v ch ilard a ular tom onidan o ‘zlashtirilgan nazariy 
bilim lam i 
am aliyotda q o'llay 
olish 
k o ‘nikm a, 
malakalarini 
hosil 
qilishga 
y o ‘naltirilgan ta ’lim shakli.
Zam onaviy darslam ing yordam chi turlari - bu muayyan o 'q u v fani bo‘yich;i 
bilim lam i chuqur o ‘rganish, mavjud bilim lam i mustahkamlash, boyitish maqsadidu 
q o ‘shim cha ravishda turli shakllarda tashkil ctiladigati darslar sanaladi.
Zam onaviy darslam ing yordam chi turlari sifatida to ‘garak; praktikum; seminar, 
konferensiya; m aslahat (konsulbtatsiya); fakulbtativ kurs; o 'q u v ' ekskursiyalari; uy 
ishlari kabilam i e ’tiro f etish mum kin.
Fan to ‘garaklari ta ’lim oluvchilam ing qiziqish va qobiliyatlarini rivojlantirish, 
o 'q ish g a ijobiy m unosabatni shakllantirishga xizm at qiladi.
0 ‘quv ekskursiyalari alohida yoki bir qancha fanlar b o ‘yicha rejalashtirilib 
om m aviy, guruhli va kichik guruhli tarzda tashkil etiladi.
Fakultativ kurs (m ashg‘ulot)lar o ‘quvchilar, ota-onalam ing xohish-istak vn 
qiziqishlari inobatga olingan holda tashkil etiladi. Ulam i tashkil etishda fanlaming 
ro ‘yxatini aniqlash, bunda nafaqat t a ’lim oluvchilam ing istaklarini, balki ijtimoiy 
talablar va ta ’lim muasasasi im koniyatlari ham inobatga olinadi.
M aslahat (konsulbtatsiya)lar ta ’lim oluvchilarda m a’lum o'quv materialini 
o 'zlashtirish yoki topshiriqni m ustaqil bajarish vaqtida 
0
‘qituvchining yordamir i 
nisbatan yuzaga kelgan ehtiyojni qondirish m aqsadida tashkil etiladi. Uni tashkil etish 
vaqtida 
asosan 
o'quvchi 
savol 
beradi. 
T o ‘g ‘ri 
tashkil 
etilgan 
maslaluii 
(konsulbtatsiya) o'quvchilarga o ‘quv m aterialini egallashda qiyinchiliklam i engishpi
98

---

yordam beradi. 0 ‘qituvchi maslahat (konsulbtatsiya) jarayonida o'quvchilar 
faoliyatini u yoki bu masalaning, ayniqsa, qiyin topshiriqlarning ular tomonidan 
mustaqil ravishda to ‘g ‘ri tushunishgayo‘naltiradi.