Dilrabo elmuratova nodira misirova

10- M A V Z U : P E D A G IG IK K R E A T IV L IK V A U N IN G O ’Z IG A X O S
X U S U S IY A T L A R I
Reja:
1. “ K reativlik” va “pedagogik kreativlik” tushunchalarining mohiyati.
2. Pedagogning kreativlik potentsiali.
3. Kreativlik potentsialining tarkibiy asoslari va ustuvor tamoyillari.
4. Pedagogning kreativlik potentsiali darajasini aniqlovchi mezonlar.
5. O ’quv topshiriqlarini ishlab chiqishga ijodiy yondoshish.
Tayanch tusliunchalar: kreativlik, kreativlikni rivojlanti-rish, kreativlikni
rivojlantirishga 
t o ’sqinlik 
qiladigan omillar, 
kreativ 
potentsial, 
pedagogik
kreativlik, pedagogning kreativ potentsiali, kreativ potentsialning tarkibiy asoslari
va tamoyillari, pedagogning kreativ potentsialini aniqlovchi mezonlar.
F oydalanish uchun ad ab y o tla r:
1. B aro’sheva T.A ., Jigalov Yu.A. Psixologo-pedagogicheskie osnovo’ razvitiya 
kreativnosti — SPb.: SPGUTD, 2006.
2. 
Bashina T.F., 
Ilin E.P. Psixologiya tvorchestva, kreativ-nosti, odarennosti. 
CPb.: Piter, 2009.
1. 
“ K rea tiv lik ” va “ ped agogik k r e a tiv lik ” 
tushunchalari-ning 
mohiyati 
Zam onaviy sharoitda pedagogning kreativfik sifatlariga ega bo’lishi taqozo etadi.
104

---

г
\
Shaxsning kreativligi uning tafakkurida, muloqotida, his-tuyg’ularida, muayyan 
faoliyat turlarida namoyon bo’ladi.
K re ativ lik (lot., ing. “create ” - yaratish, “creative ” yaratuvchi, ijodkor) -
individning yangi g ’oyalami ishlab chiqarishga tayerlikni tavsiflovchi 
hamda 
mustaqil omil sifatida iqtidorlilikningtarkibigakiruvchi ijodiy qobiliyati 
Kreativlik shaxsni yaxlit holda eki uning muayyan xususiyatlarini tavsiflaydi. 
Shuningdek, kreativlik iqtidorning muhim omili sifatida aks etadi. Qolaversa, 
kreativlik zehni o ’tkirlikni belgilab beradi.
P.Torrens fikricha, “kreativlik” tushunchasi negizida quyidagi eritiladi:
Kreativlik sifatlari quyidagilar sanaladi (27-rasm):
27-rasm. Kreativlik sifatlari
Boshqa har qanday sifat (fazilat) kabi kreativlik ham birdaniga shakllanmaydi. 
Kreativlik muayyan bosqichlarda izchil shakllantirib va rivojlantirilib boriladi. 
X o’sh, shaxs faoliyatida kreativlik xususiyatlari qachondan narnoen bo’ladi?
Sifatlar
Refleksiya qobiliyati Hissietga boylik Ijodiy ta ’sirchanlik va tashabbuskorlik 
M avjud tajriba va bilimlar asosida yangi qarorlami qabul qilish malakasi 
Boy ta sa w u r
O ’z ijodkorligini to ’la-to’kis namoyish etish Eruditsiya (bilag’onlik)
M antiqiy fikrlay olish Ijodiy y o ’nalganlik
- m uam m oga eki ilmiy farazlarni ilgari surish;
- farazni tekshirish va o ’zgartirish;
- qaror natijalarini shakllantirish asosida muammoni aniqlash;
- muammo echimini topishda bilim va amaliy harakatlaming o ’zaro qarama- 
qarshiligiga nisbatan ta ’sirchanlik
Odatda kreativlik bolalarning faoliyatida tez-tez ko’zga tashlansada, biroq, 
bu 
holat 
bolalarning 
kelgusida 
ijodiy yutuqlarni 
qo’lga 
kiritishlarini 
kafolatlamaydi. Faqatgina ular tomonidan u eki bu ijodiy ko’nikma, malakalami 
o ’zlashtirishlari zarur degan ehtimolni ifodalaydi.
Bolalarda kreativlikni rivojlantirishda quyidagilarga e ’tibor qaratish zarur:
1) ular tomonidan ko ’p savollar berilishini rag’batlantirish va bu odatni qo’Ilab- 
quw atlash;
2) bolalarning mustaqilligini rag’batlantirish va ulardajavobgarlikni kuchaytirish;
3) bolalar tomonidan mustaqil faoliyatni tashkil etilishi uchun imkoniyat yaratish;
4) bolalarning qiziqishlariga e ’tibor qarat
-
s
Quyidagi omillar shaxsda kreativlikni rivojlantirishga to ’sqinlik qiladi:

---

1) o ’zini tavakkaldan olib qochish;
2) fikrlash va xatti-harakatlarda q o ’pollikka yo ’l qo’yish;
3) shaxs fantaziyasi v a tasavvurining yuqori baholanmasligi;
4) boshqalarga tobe bo ’lish;
5) har qanday holatda ham faqat yutuqni o ’ylash
Psixologiyada P.Torrens tom onidan shaxs kreativligini aniqlovchi test ishlab 
chiqilgan. 
P.Torrensning 
fikricha, 
shaxs kreativligi o ’zida quyidagi belgilarni 
nam oen qiladi:
"""Чя
' 1) savollar, kam chiliklarga eki bir-biriga zid m a’lum otlarga e ’tiborsiz b o ’lmaslik;
2) muammolarni aniqlash uchun harakat qilish, ilgari surilgan taxm inlar asosid.i 
ularning echim ini topishga intilish
V
J
1
Bugungi kunda psixologiyada shaxs kreativligi uning faoliyatiga xos ikki 
jih a tg a ko’ra aniqlanm oqda. B unda faoliyatning ikki jihatini erituvchi testlardan 
foydalaniladi.
Ular quyidagilardir (28-rasm ):
28-rasm . Shaxs kreativ faoliyati m ohiyatini yorituvchi test turlari
II. Pedagogning kreativlik potentsiali. O ’qituvchining ijodkorligi u tomonidan
tashkil etilaigan kasbiy faoliyatni tashkil etishga ijodiy 
(kreativ) endoshuviil.i
aks etadi. So’nggi yillarda ushbu holat “pedagogik kreativlik” tushunchasi bihin
ifodalanmoqda.
106

---

P e d a g o g ik k re a tiv lik - p e d a g o g n in g a n ’a n av iy p e d ag o g ik
fik rla sh d a n farq li ra v is h d a t a ’lim v a ta rb iy a ja ra e n in i 
s a m a ra d o rlig i t a ’m in la s h g a x iz m a t q ilu v c h i y an g i g ’o y a la m i 
y a ra tis h , s h u n in g d e k , m a v ju d p e d a g o g ik m u a m m o la rn i 
ijo b iy h al q ilish g a b o ’lg a n ta y y o rg a rlik
Pedagogning kreativlik potentsiali uning umumiy xususiyati sifatida aks 
etadi. U ijodiy faoliyatning dastlabki sharti va natijasi sanaladi. Mazkur sifat 
shaxsning o ’z-o’zini namoen qilish laeqatiga egalikni va tayerlikni ifodalaydi.
Qolaversa, kreativ potentsial negizida har bir mutaxassisning shaxsiy 
qobiliyatlari, tabiiy va ijtimoiy quvvati yaxlit holda namoen bo’Iadi.
K reativ 
potentsial 
bilish 
jaraeniga 
y o ’naltirilgan ijodkorlik 
bilan 
chambarchas 
bog’liq. 
Pedagogning 
kreativ potentsiali 
an’anaviy 
tafakkur 
yuritishdan farqli ravishda quyidagilarda namoen bo’Iadi
" x