Dinshunoslikka
Yüklə 4,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ezoterik ilm Misr kohinlaridan tortib to so‘fizmga qadar iloji bo
richa sir saqlashga harakat qilib kelingan ilmdir. Shuning uchun u tasavvufda ilmi asror deb ham atalgan. Uning sirli ekani faqat tushu narsizligi tufayli emas, balki ataylab yashirin saqlanishida 197 hamdir. Keyingi hol «Go‘shtni katta odamlar yeydi, chaqaloqlar esa sut ichishi kerak» qabilidagi qoidaga ham amal qilingani tufayli eka ni tushuntiriladi. Ibrohim Haqqul ham shu fikrni yoqlarkan, «Imom G‘azzoliy oddiy odamlarning tasavvuf ilmi bilan mashg‘ul bo‘lishlari zarar keltirishi haqida so‘zlaganlar», – deydi. Lekin ezoterik ilmni sir saqlanishining uchinchi sababi ham bor. Bu sirni bilganlarni boshqa odamlar tushunmay, kufrda ayb lashlari mumkinligidir. Bu esa o‘z davrida juda xavfli va fojiaviy hol edi. Ezoterik ilm sir saqlanganining yana bir to‘rtinchi sababi bu uning individual, intim xarakterga ega ekanidadir. Agar bu ilmdan bizga biron qismi bayon etilsa, bilish kerakki, bu o‘sha zotning buyuk saxovatidandir. Zero, bu ilm ko‘p hollarda ayrim, «tanlan gan» shaxsga, uning subyektiv, ichki kechinmasida va faqat unga tegishli tuhfa sifatida berilgan bo‘ladi. «Tanlanganlik»ning ma’no si shundaki, muayyan shaxsga muayyan davrda muayyan xabarni ommaga yetkazish uchun payg‘ambarlik taqdir qilingan bo‘lsa, boshqa shaxslar bunday bilim va martabaga o‘zlarining katta riyo zatlari natijasida o‘zlikni tanish orqali muyassar bo‘ladilar. O‘zlikni tanishga da’vat esa kamida ikki ming yildan ortiq vaqtdan buyon mavjud. Insonning eng daxlsiz va asosiy huquqi ham, yashashdan maqsadi ham shunda. Hozirgi oqillikning eng katta fojiasi esa aslida shu o‘zlikni bilishdan chetlashuvda. Ya’ni Butun Koinotni bilishga da’vo qilib chiqqan aqlining, o‘zligini bi lishga yetmayotganidadir. Vaholanki, o‘zligini bilgan inson avvalo Xudoni, ya’ni butun borliqning mohiyatini biladi. Mohiyatni bil gan inson esa hamma narsani biladi. Chunki, hamma hikmatlar da ko‘rsatilishicha, inson butun borliqning modelidir (mikrokos mos). Shuning uchun atrof olamni emas, o‘zlikni o‘rganish zarur. Ezoterizmda o‘zlikni topish yo‘li, ilgariroq ham boshqa masalalar munosabati bilan to‘xtalib o‘tganimizday, ochiq ko‘rsatilgan. Unda tushuntirilishicha, insonning tub mohiyati (uning asliy «Men»i) uning 198 Olti qavat vujudi ichiga, xuddi yong‘oq mag‘zini o‘rab turgan po‘st lar kabi yoki rus matreshkalari kabi qavatqavat o‘rab olingan (yetti qavat parda ichidagi sir deyish ham mumkin). Demak, shu matresh kalarni (pardalarni) eng tashqi, ustki, moddiy qavatidan boshlab navbati bilan olib tashlab borsak, eng oxirida mag‘izni, mohiyatni, ya’ni tashqi ta’sirlardan sof bo‘lgan o‘zligimizni topamiz. Buni tasav vur etish uchun tasavvufda bu jarayon qanday amalga oshirilishi ha qidagi ilgari ham aytganlarimizga tayanish kifoya. Birinchi eng qattiq po‘st (yoki parda) bu moddiy vujudimiz, uning tashqi dunyo ta’sirlari bilan bog‘liq ehtiyojlari. Ochko‘zlik, hirs (shahvoniy xohishistaklar), loqaydlik, dangasalik, jaholat, g‘iybat, xusumat, kibr, hasad, xullas vujudimiz uchungina ke rak bo‘lgan intilishlarimiz (nafsi ammora). O‘zlikka yetish uchun av valo shu qattiq qobiq zindonidan qutulish kerak. Lekin, bunda gap uni jismonan yo‘q qilish haqida ketmayapti, balki faqat uning eng zaruriy ehtiyojlarinigina qondirib, undan ortig‘ini chegaralab qo‘yish haqida ketyapti. Ikkinchi po‘stimiz o‘z qiyinchiliklarimiz sababini birovdan ko‘rish, murosasizlik, yolg‘onchilik, tuhmatchilik, shuhratparast lik, amalparastlik, ta’magirlik, boshqalarga tanbeh nazari bilan qarash kabilardan tashkil topadi. (Bunday nafs tasavvufda yalti roq nafs, ya’ni «nafsi lavvoma» deb atalgan edi.) Agar kishi shu nafs illatlaridan qutulsa, uning sof mohiyati ikkinchi qobiqdan ham xalos bo‘ladi. Yüklə 4,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|