DÜnyada ve tüRKİYE’de tibbi Cİhaz sektöRÜ ve strateji ÖneriSİ

Türkiye’de Tıbbi Cihaz Sektörü 

128
4.1. Giriş
 
“Yerel üretim daha geniş ekonomik kalkınma tedbirlerinin arkasında büyür”
72
 
Tüm dünyada sağlık sektörünün gösterdiği hızlı büyümeye paralel olarak Türkiye’de de sektör 
büyük bir ivme ile gelişmektedir.  Dolayısıyla Türkiye ekonomisi üzerinde önemli bir etki yarat-
maktadır. 2010’da Türkiye’deki sağlık harcamalarının toplam tutarı 49,4 milyar ABD dolarıdır; 
118 641 kayıtlı doktor, 105 176 hemşire mevcuttur. Bu sayılar 2011’de 123 447 doktora, 114 772 
hemşireye yükselmiştir
73
, sektördeki istihdam edilmiş kişi sayısının yaklaşık 200 000 olduğu 
ifade edilmektedir. 
Türkiye sağlık sektöründe faaliyet gösteren firma sayısının küçük, orta, büyük ölçekte olmak üze-
re toplam 6.000 civarında olduğu ve bunlardan 2.500’ün üzerindeki firmanın tedarikçi olarak 
faaliyetlerini sürdürdüğü, sektör temsilcileri tarafından dile getirilmektedir. Sektörde 450 civa-
rında orta ve büyük ölçekli firmanın yaklaşık 100 tanesi üretici ve ihracatçı firma olup geniş bir 
yelpazede üretim faaliyetinde bulunmaktadırlar.
Tablo 4.1’de gerçekleşen sağlık sanayi verileri ile Şekil 4.1’de hesaplanan veriler karşılaştırıldı-
ğında değerlerin çok yaklaşık olduğu ancak tahmin edilenin çok az üzerinde bir harcamanın ger-
çekleştirildiği de görülmektedir. Dünya ile karşılaştırılmalı bakıldığında yine Türkiye’nin sağlık 
harcamalarına ayırdığı payın dünyaya görece ivmelendiği dikkat çekici bulunmaktadır.
57.5
Yıllar
(Milyar TL)
*Gerçekleşme tahmini
2000
2004
2002
2009
2006
2001
2008
2005
2003
2010
2007
Toplam 
Kamu Sağlık 
Harcaması
4.3
22.3
13.1
47.8
30.8
7.6
40.4
25.8
17.3
50.0
34.0
Tablo 4.2. Sağlıkta Kamu Harcamaları
Kaynak: TTB
GSYH
724,3
Milyar
ABD
Doları 
Kişi
Başına
düşen 
GSYH
9880
ABD
Doları
Sağlık
harcaması
49,4 Milyar
ABD Doları
Kişi
başına 
düşen 
sağlık
harcaması
674 
ABD Doları
Sağlık
harcamalarının 
GSYİH’ya oranı
% 6,8
Nüfus
73,3
Milyon
Nüfus
artış hızı
% 1
Hastane 
Sayısı
1 429 adet
Yatak 
Sayısı
200 659 
adet
1000
Kişi
Başına
düşen
Yatak 
sayısı
2,7 adet
Tablo 4.1. Türkiye’de Sağlık Sektörü Girdileri, 2010
Kaynak: Espicom,2011
72
 Local Production and Technology Transfer to Increase Access to Medical Devices, WHO, 2012
73
 TÜİK
2011

129
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE TIBBİ CİHAZ SEKTÖRÜ VE STRATEJİ ÖNERİSİ
Şekil 4.1, 4.2, 4.3’de Türkiye’nin hem diğer ülkelere görece, hem de son yıllardaki sağlık harca-
maları eğilimlerine bakıldığında en belirgin husus 2005’den bu yana kişi başına düşen sağlık 
harcamalarının hızla yükseldiği ve 2009’da GSYİH’ ya göre sağlık harcamalarının  % 6’yı geçmiş 
olmasıdır. Söz konusu dönemde, Türkiye ile aynı kategoride kabul edilen ‘yeni beliren pazar’ 
ülkeleri Çin’de bu oran % 4.7,  Rusya’da %5.3 ve Hindistan’da % 5’dir. 
Tablo 4.2’deki sağlıkta kamu harcamalarındaki büyüme de sağlık sektöründeki büyümeyi onay-
lar niteliktedir. Tüm bunlar, Türkiye’nin sağlık harcamalarının büyüme hızının GSYİH’ nın büyüme 
hızını geçmiş olması ve benzeri olumlu çıktılar hükümetin sağlık politikaları ile ilgili kararlılığını 
bir yansımasıdır. Bu özelliği nedeniyle pek çok göstergeye göre Türkiye dünya sıralamasında ilk 
20’ye girmektedir, bkz Tablo 4.3. Genellikle, söz konusu durum 2003’de lansmanı yapılan ‘Sağ-
lıkta Dönüşüm Programı’nın
74
 uygulanmaya konulması ile alınan olumlu sonuçlar olarak kabul 
edilmektedir.
Şekil 4.1. Türkiye Sağlık Harcamaları
74 
Sağlık Bakanlığı, Sağlıkta Dönüşüm Programı, Aralık 2003

130
Şekil 4.2. Dünya Sağlık Harcamaları
Şekil 4.3. Yeni Beliren Ülkeler Sağlık Harcamaları, 2009 

131
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE TIBBİ CİHAZ SEKTÖRÜ VE STRATEJİ ÖNERİSİ
Tablo 4.2 verilerine göre 2000-2010 yılları arasında kamunun sağlık harcamalarının yıllık bileşik 
büyüme oranı %27,8 gibi çok yüksek bir rakamı yakalamış olmasına rağmen ulaşılan nokta halen 
varılmak istenen hedef değildir. Türkiye GSYİH’ deki pay ve kişi başına sağlık harcaması itibarıyla 
OECD ülkeleri arasında arka sıralarda yer almaktadır. Doktor sayısını artırmaya yönelik çalışma-
lara rağmen,  2009 yılı için Türkiye OECD ülkeleri arasında kişi başına düşen doktor sayısı bin 
kişiye 1,6 doktor ile Çin’den önce, ikinci en düşük ülke durumundadır. 2009’da OECD ortalaması 
binde 3,1’dir. OECD’ye üye ülkelerde ortalama bin kişiye 8,4 hemşire düşerken, Türkiye’de bin 
kişiye 1,5 hemşire düşmektedir. Türkiye’nin kamu ve özel sektör toplam sağlık harcamaları GS-
YİH’ nin % 6,1’ini (2010’da %6,8) oluştururken, aynı dönemde OECD ortalaması % 9.5’dir.
75
  Bu 
konumdan istenen hedefe gitme hususunda başvurulması gereken en önemli kaynak Sağlıkta 
Dönüşüm Programı’dır.
Tablo 4.3. Dünyanın En Büyük 20 Ekonomisinin Sağlık ve Sağlık Sektörü Göstergelerinden Örnekler, 2010
Kaynak: WDI, ITC ve OECD Patent Veritabanı-2010
Doktor Sayısı
(bin kişiye 
düşen)
Yaşam
Beklentisi 
(Yıl)
Ülkeler 
Dünya Tığ 
ürünleri
ihracatından 
aldığı pay %
Dünyadaki 
Toplam 
biyoteknoloji 
patentlerinden 
alınan pay %
Bebek ölüm 
oranı
(bin doğumda)
75
 Health Data 2011, OECD
1 
ABD 
78,2 
6,5 
2,4 
24,7 
41,45
2 
Çin 
73,3 
13,7 
1,4 
4,1 
2,32
3 
Japonya 
82,9 
2,4 
2,1 
4,6 
10,91
4 
Almanya  
80,0 
3,4 
3,6 
13,3 
7,26
5 
Fransa 
81,4 
3,5 
3,4 
3,4 
4,54
6 
Brezilya 
73,1 
15 
1,8 
0,2 
0,38
7 
İngiltere 
80,4 
4,5 
2,7 
2,7 
4,06
8 
İtalya 
81,7 
3,3 
3,5 
2,0 
1,59
9 
Rusya 
68,8 
10,3 
4,3 
0,1 
0,52
10 
Hindistan 
65,1 
48,6 
0,6 
0,5 
0,93
11 
Kanada 
80,8 
5 
2,0 
0,7 
2,92
12 
İspanya 
81,6 
3,7 
4,0 
0,5 
1,62
13 
Avustralya 
81,7 
4,2 
3,0 
0,4 
1,88
14 
Meksika 
76,7 
14,1 
2,0 
4,9 
0,10
15 
Kore 
80,8 
4,2 
2,0 
1,2 
3,24
16 
Endonezya   68,9 
25,8 
0,3 
0,1 
0,01
17 
Hollanda 
80,7 
3,5 
2,9 
8,5 
2,63
18 
Türkiye  
73,7 
12,5 
1,5 
0,1 
0,02
19 
İsviçre 
82,2 
4 
4,1 
3,0 
1,95
20 
Polonya  
76,2 
5,2 
2,2 
0,4 
0,17

132
Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın amacı; sağlık hizmetlerinin etkili, verimli ve hakkaniyete uygun 
bir şekilde organize edilmesi, finansmanının sağlanması ve sunulmasını içermektedir. Bu on 
yıllık süre içerisinde Program dokümanında yer alan ‘Genel Sağlık Sigortası, Sağlık Bakanlığı 
yapısında değişim, aile hekimliği, İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun kurulması, Sağlık Bilgi Sistemi 
ve erişilebilir sağlık hizmeti sistemi’ gibi programın temel bileşenleri uygulamaya sokulmuştur. 
Bunların altında yapılan birçok ek değişikliğin de etkisiyle bu süre içerisinde sağlık göstergele-
rinde ve sağlık hizmetlerine erişimde anlamlı gelişmeler gerçekleşmiştir. Türkiye birçok göster-
gede AB ve OECD ortalamasına hızla yaklaşmıştır. Ancak sağlıkta dönüşümde geride bıraktığı-
mız on yılda önemli gelişmeler yaşanırken ‘ileri teknoloji gerektiren sağlık sektörlerinde’ sanayi 
politikası kapsamında dikkate değer bir ilerleme olmamıştır. Tablo 4.4’e cihaz harcamalarındaki 
değişimin bazı yıllarda negatife dönmesi de bunun bir başka göstergesi olarak görülmektedir. 
Sağlık sistemleri sanayi; ileri teknolojilere hakim olma, hatta bu teknolojileri geliştirme ve yeni-
leşim gücünü kapsamındaki ‘İlaç Sanayi’ ve ‘Tıbbi Cihazlar Sanayi’ndeki gelişmelerden almakta-
dır. Buradaki esas farklılaşmayı yaratan Tıbbi Cihaz Sanayidir. Sağlık Sektörünün anahtar girdi-
sini Tıbbi Cihazlar oluşturur. Bu nedenle ileri teknolojilere konu olan çalışmaları yapabilmek için 
Tıbbi Cihaz Sanayinin üzerinde titizlikle durulmalıdır.
Tablo 4.4. Türkiye Tıbbi Cihaz Harcamaları ve Değişimi
Kaynak : TTB, Mayıs 2011 
*Veri Yok
Yıllar
 Cihaz harcamaları (%)
 Cihaz harcamaları 
 (Milyon TL)
 Cihaz harcamalarında
 değişim (%)
2000 
* 
_ 
_
2001 
343 
7,5 
*
2002 
498 
6,53 
45,19
2003 
685 
6,43 
37,55
2004 
845 
6,43 
69,68
2005 
980 
7,21 
15,98
2006 
805 
4,56 
-17,86
2007 
859 
4,29 
6,71
2008 
676 
2,67 
-21,3
2009 
521 
1,81 
-29,93

133
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE TIBBİ CİHAZ SEKTÖRÜ VE STRATEJİ ÖNERİSİ
4.2. Türkiye Tıbbi Cihaz Sanayii
2011 yılı verilerine göre, Türkiye yaklaşık 1,96 milyar ABD Doları olan pazarı ile dünya sıralama-
sında 19. ülkedir. 2011 yılı alt gruplara göre pazar dağılımına ait aşağıdaki tablodan iç pazarın 
gereksinimleri hakkında fikir edinmek mümkündür. Tekerlekli sandalyeleri, tıbbi amaçlı mobil-
yaları, oftalmik cihaz ve gereçleri ve geriye kalan tüm ürünleri kapsayan ‘diğer’ grubu en büyük-
tür ve birinci sırada yer almaktadır. En büyük ikinci grup; EKG, Ultrason, MR, Sintigrafi;  X, alfa, 
beta veya gama ışınlı cihazlar, X ışınlı tüpler ve jeneratörler ve tanı için kullanılan diğer yardımcı 
cihazlar ve bunların aksesuarlarını kapsayan tanısal görüntüleme cihazlarıdır, üçüncü sırada 
sarf malzemeleri yer almaktadır, dördüncü sırada ortopedik ürünler ve protezler, beşinci sırada 
hasta yardım ürünleri yer almakta, en son olarak da dişçilik ürünleri gelmektedir.
İthalatın pazar gereksinimlerini karşılama oranının %85’dir. Tıbbi cihazlar kapsamındaki ürün-
lerin neredeyse tamamının ithal yoluyla karşılanması demek olan bu durum Türkiye’deki tıbbi 
cihazların üretiminin halen istenen düzeyde olmadığının göstergesidir. Sektör teknolojik olarak 
önemli ölçüde dışa bağımlıdır. Genelde konvansiyonel cihazlar üretilmekte olup ileri teknoloji ve 
bilgi gerektiren katma değeri yüksek ürünler ithal edilmektedir. Türkiye’de tıbbi cihazlar kapsa-
mındaki ürünleri üreten yerli firmalar vardır. Ancak bunların birçoğu yabancı büyük firmalarla re-
kabet edebilecek durumda değildir. Yerli tedarikçiler düşük teknoloji ürünlerinin imalatına odak-
lanmış durumdadırlar. İleri teknoloji içeren tıbbi cihaz ve malzemelere yönelik küçük ölçekli de 
olsa yerli üretim bulunmakta ancak yerli ürünlere güvensizlik ve genel ekonomik politikalardan 
ötürü orta ölçekli veya KOBİ niteliğindeki yerli üretim bir türlü belirleyici olamamaktadır.
Türkiye’deki Tıbbi Cihazlar ile ilişkili kurumların bir kısmı genel olarak sanayinin tümünü ilgilen-
diren kurumlardır. Sektörü doğrudan etkileyen kurum ve kuruluşlar; Sosyal Güvenlik Kurumu, 
Kamu İhale Kurumu, Onaylanmış Kuruluşlar, Akredite Laboratuvarlar, Bilim Sanayi ve Teknoloji 
Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Kamu Hastane Birlikleri, İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, Sağlık Araştırma-
ları Genel Müdürlüğü (sağlık teknolojilerini değerlendirme, Health Technology Assesment- HTA, 
Şekil 4.4. Tıbbi Cihaz Alt Gruplarına Göre Pazar Dağılımı (2011)

134
işlevini gerçekleştirmektedir), Sağlık Bakanlığı’na bağlı Hastaneler, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz 
Ulusal Bilgi Bankası (TİTUBB), Askeri ve Özel Hastaneler, Üniversite Hastaneleri, Tıp Fakülteleri 
Piyasa Gözetim Denetimden sorumlu İl Sağlık Müdürlükleridir. Sektörde üretim ithalat ve ihracat 
yapan firmaların yanı sıra üreticinin dağıtım ağını oluşturan yerel ve uluslararası distribütörler ve 
bayiler de faaliyetlerini sürdürmektedir. Sektörün hedeflenen düzeyde gelişiminin sürdürülebil-
mesi için kamudaki, özel sektördeki, üniversitedeki tüm aktörlerin birbirleri ile ilişkili ve uyumlu 
çalışmalar sürdürmeleri, ortak strateji ve politikalar üretmeleri çok önemlidir.
Türkiye’deki Tıbbi Cihazlar sektöründeki firmaların büyük ağırlığı KOBİ’lerdir. Tıbbi Cihazlar Sa-
nayiinde Bıçakçılar, Çağdaş Elektronik Medikal, Detaysan, Sesinoks Paslanmaz ve Tıbset gibi 
firmalar büyük işletmeler grubunda yer almaktadır.  Siemens, Alvimedica ve GE Healthcare gibi 
küresel şirketler bulunmaktadır. Bunların doğrudan yatırım yaparak kurdukları üretim tesisleri 
de mevcuttur. 
Tablo 4.5’de Gösterilen firmaların çoğu İstanbul’da konuşlanmıştır. Sonra sırasıyla Ankara, İz-
mir, Adana, Kayseri ve Samsun gelmektedir. Sektörel kümeleşmeler; İstanbul, İzmir, Ankara, 
Samsun ve Konya’da oluşmaktadır. Son zamanlarda gerçekleşen yatırımlar ile Samsun’un özel-
likle cerrahi el aletleri imalatı konusunda, Almanya-Tutlingen ve Pakistan-Sialkot kentlerinden 
sonra dünyanın üçüncü cerrahi el aletleri üretim üssü olduğu bilinmektedir.
Bıçakçılar Tıbbi Cihazlar A.Ş. , San Sanayi, Betesan Bant Sanayi ve Nemed Tıbbi Ürünler Sanayi 
firmaları yabancı firmalar tarafından satın alınmıştır. Ancak bu diğer ülkelerle karşılaştırıldığın-
da, özellikle BRİC ülkeleri ile yapılan mukayeselerde önemli bir eğilim olarak görülmemektedir.
  Kayıtlı tıbbi cihaz üretici firma sayısı
  Kayıtlı tıbbi cihaz ithalatçı cihaz firma sayısı
  Kayıtlı tıbbi cihaz bayi sayısı
  
Kaynak: Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, 2012
1548
2100
9316
Tablo 4.5. TİTUBB Kayıtlı Tıbbi Cihaz Firmaları
Tablo 4.6. Türkiye’de Tıbbi Cihaz Sektöründe Bazı Birleşme ve Satın Alma İşlemleri
Kaynak: Deloitte, 2010 ve 2012
Alıcı Şirket
Partners in Life 
Sciences (PILS)
AlvimedicaApS
Global Capital Mana-
gement
Svenska Cellulosa 
Aktiebolaget
Alıcının 
Ülkesi
İngiltere
Danimarka
Kuveyt
İsveç
Tarih
Aralık 
2008
Şubat 
2008
2011
2011
Hisse
%100
%85
%75
%95
İşlem Değeri 
(Milyon, ABD 
Doları)
-
6.8
-
15
Alınan Şirket
Betasan Bant Sanayi
Nemed Tıbbi Ürünler Sanayi 
ve Dış Ticaret LtdSti
       Bıçakcılar Tıbbi Cih.
San Sağlık Ürünleri

135
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE TIBBİ CİHAZ SEKTÖRÜ VE STRATEJİ ÖNERİSİ
Tıbbi Cihaz Türkiye’de Avrupa Birliği’nde olduğu gibi pazara girmeden önce CE belgelerini almak 
zorundadır. Önce risk değerlendirmesi yapılmakta daha sonra CE belgesi cihazın risk sınıfına 
göre değişen kapsamda bir teknik dosya ile alınmaktadır. Bu teknik dosyada cihazın biyouyum-
luluk, güvenirlik vb. gibi pek çok açıdan akredite laboratuvarlardan aldığı raporların bulunması 
gerekmektedir. Söz konusu cihazların onayı ‘onaylanmış kuruluşlar’ tarafından gerçekleştiril-
mektedir. Türkiye’de şirketlerin kendileri, bayileri ve ürünleri Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Ulusal 
Bilgi Bankası’na (TİTUBB) kayıt olup Sağlık Bakanlığı tarafından kayıt altına alındıktan sonra pa-
zara girebilmektedirler. Tıbbi cihazların üretiminde henüz ‘İyi İmalat Uygulamaları - Good Manu-
facturing Practice (GMP)’ kuralları uygulanmamaktadır. 
Türkiye Tıbbi Cihaz sektöründe ana alıcı kamudur. Satın alma birimleri ile kullanıcılara cihazlar 
tanıtıldıktan ve talep yaratıldıktan sonra ihale usulü ile satış gerçekleşmektedir. Yerel ihtiyaçlara 
göre hastaneler tarafından yapılan alım taleplerinin, yeni yapılanma ile birlikte, Kamu Hastane-
leri Kurumu’na bağlı 87 adet Kamu Hastane Birlikleri tarafından yapılması öngörülmektedir. Yerli 
üretimi desteklemek için Kamu İhale Kanunu’na (KİK) göre yerli ürünlere sunulan %15 fiyat avan-
tajı, kanuni altyapıdaki eksikler ve hastanelerin ödeme miktarlarının döner sermaye paylarını 
etkilemesi gibi nedenlerle de-facto uygulanmamaktadır. 2012 Yılında hazırlanan bir kılavuz ile 
birlikte ‘ürünlerin geri ödeme listelerine dahil olma’ süreci ve koşullarının belirsizliğinin önüne 
geçilmesi amaçlanmıştır ancak henüz uygulamamaktadır. Dolayısıyla süreçle ilgili belirsizlikler 
devam etmektedir.  Söz konusu süreçte önemli duraklardan biri de Sağlık Teknolojileri Değerlen-
dirme (Health Technology Assessment-HTA) görevidir. Sağlık Bakanlığının yeni yapılanmasında 
Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü bu görevi üstlenecektir. Geri ödemeye esas olacak ‘sağlık 
teknolojisi değerlendirmesinin’ yapılması, yeni ürünlerin SGK’ ya ait olan ‘Geri Ödeme Kapsamı-
na’ alınma belirsizliğini de giderilecektir. Yine SGK tarafından kurulan,  Tıbbi Malzeme Ödeme 
Komisyonu-TMÖK ve Tıbbi ve Ekonomik Değerlendirme Komisyonu-TEDK tarafından bu teknik de-
ğerlendirme ve maliyet analizlerinin yapılması hususunda bir çalışma hedeflenmektedir. Türkiye 
İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından maliyet analizine yönelik bir birim kurulması çalışmaları 
da sürdürülmektedir.  
4.3. Türkiye Tıbbi Cihaz Sanayinin Yetkinliği, Ar-Ge ve 
Yenileşim Düzeyi
 
Türkiye sanayindeki; tıbbi kullanıma uygun hammadde üretim teknolojisinin, plastik ağırlıklı tıb-
bi malzeme üretim teknolojisinin, hidrolik pnömatik devre elemanları ve dişli aksamları üretimi-
nin,  kalıpçılığın mevcut olması, elektronik montaj sanayinin gelişmiş olması gibi etmenler tıbbi 
cihaz sanayini destekleyen bir potansiyel teşkil etmektedir. Ancak akredite laboratuvar hizmet-
lerinin, kaliteli çeliklerin; vaporizatör, röntgen iç tüpü gibi mamul veya yarı mamul malzemelerin 
sanayide olmaması da tıbbi cihazlar sanayini olumsuz etkilemektedir. Sektörde büyük üretim 
tesisleri mevcut değildir. Dolayısıyla büyük işletmelerin üretime aktaracak sermaye birikiminin 
olmaması, tıp fakültelerinin firmaların yenileşim süreçlerinde yer almaması, kamu – üniversite 
– özel sektör ilişkisinin zayıflığı, sağlık personelinin (tıbbi malzeme kullanıcılarının) üreticiye 
ürettiği ürün ile ilgili geri bildirim vermemesi ve ilgili mekanizmaları kullanmaması vb. pek çok 
olumsuz etmen de Tıbbi Cihaz Sanayinin gelişimini olumsuz etkilemektedir. 

136
Yapılan önceliklendirme çalışmalarına göre Tıbbi Cihaz sanayinde geliştirilebileceği düşünülen 
kritik ürünler: 
• Anti-mikrobiyel sistemler 
• Biyocerrahi biyomalzemeleri 
• Evde bakım hizmetlerini yaygılaştırılması  – giyilebilir sensörler, yerinde tespit sistemleri, IVD 
diyagnostic platform ve tek kullanımlık tanı çipleri 
• İşitmeyi düzeltici cihazlar ve implantlar  
• Optik,  İncelmiş açılandırılabilir (geniş görüş açılı) endoskoplar 
• Teletıpla ilgili tüm sistem ve komponentleri olarak gruplandırılmaktadır. 
Ancak bazı ürünlerde bu şans görülmemektedir: 
• 3Boyutlu hızlı prototipleme (prototyping)
• Biyosentetik moleküller
• Biyobozunur yenileyici biyomalzemeler
• Damar stentleri- kişiselleştirilmiş ilaç salınımı yapan stentler
• Intra-occular & kontact lensler 
• İleri elektrocerrahi cihazları 
• İleri görüntüleme yöntemleri - Düşük radyasyon yüksek çözünürlük
• İmplantable yapay organ (acellular), Pankreas gibi 
• Kablosuz Monitorizasyon 
• Kök Hücre bazlı tedaviler 
• Küçültülmüş ve uzun ömürlü implant bataryaları 
• Mikrorobotik anjiyografi 
• Rekombinant moleküllerle tedavi 
• Sentetik kan ürünleri 
• Taşınabilir görüntüleme cihazları 
• Tıbbi Lazer uygulamaları-  Optik Coherance teknolojileri
Türkiye Tıbbi Cihazlar Sanayinde yaratılan katma değer Şekil 4.5’de görüldüğü gibi son derece 
düşüktür. Bunun en önemli gerekçesi mevcut firmaların 
Ar-Ge’ ye dayalı yenileşim altyapıları-
nın
 olmamasıdır.  Türkiye’deki pek çok sanayi alanı için geçerliliğini koruyan bu durum, Tıbbi 
Cihaz sanayinin yenileşimi zorunlu kılan karakteri nedeniyle bu sektörde hayati bir önem arz 
etmektedir. Ülkelerin ulusal yenileşim sistemleri, sanayi ve teknoloji politikaları, geçmiş birikim 
ve yetkinlikleri gibi pek çok etmen ülkede yaratılan katma değer oranını değiştirebilmektedir. 
Ancak savunma, havacılık gibi ürünlerinde ve üretim süreçlerinde ileri teknolojileri barındıran 
sektörlerde, alınan tedbirlerle katma değer oranlarını yükseltmeyi başarabilmiş Türkiye Sanayi, 
ilgili çalışmaları Tıbbi Cihaz alanında da yapabilir ve sektörü olması gereken yere taşıyabilir iz-
lenimini vermektedir.

137
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE TIBBİ CİHAZ SEKTÖRÜ VE STRATEJİ ÖNERİSİ
Gelişmiş ülkeler sağlık kurumlarında yüksek teknolojili tıbbi cihaz ve aletler kullanmaktadırlar. 
Bunun temel sebebi gelişmiş ülkelerde sağlık harcamaları ve yatırımlarına ayrılan bütçe payı-
nın yüksek olmasıdır. Bunun yanı sıra gelişmiş ülkelerde cihaz üretimi yüksek standartlar çer-
çevesinde gerçekleştirilmektedir ve sürekli işleyen bir denetim mekanizması dâhilinde kontrol 
edilmektedir. İleri teknoloji içeren ürün ve cihazların üretiminin ve kullanımının desteklenmesi 
neticesinde, gelişmiş ülkelerde, tıbbi cihaz sektöründe yer alan firmalar için büyüme fırsatları 
oluşmaktadır. 
TÜBİTAK-TEYDEB verilerine göre
76
, 1995-2011 yılları arasında; %90’dan fazlası KOBİ ölçeğindeki 
247 firmadan gelen 376 adet proje başvurusunun %72’si desteklenmeye değer bulunmuştur. 131 
Firmanın desteklenen 195 adet Projesi kapsamında, söz konusu yıllar arasında (%84’ü 2007’den 
sonra olmak üzere) firmalara ödenen tutar 25,58 milyon TL hibe desteğidir. Söz konusu proje 
bütçelerinin desteklenme oranlarının %50 olduğu kabul edilirse 50 milyon TL civarında bir Ar-Ge 
bütçesi ile yüz yüze geliriz ki bu da diğer ülkelerle karşılaştırıldığında çok küçük bir miktardır.  
TÜBİTAK’a göre “Ülkemizde, sağlık sektörü Ar-Ge harcamasının sektörel dağılımı incelendiğinde 
yüksek öğretim tarafından sağlık bilimleri alanında yapılan Ar-Ge harcaması 1,7 Milyar TL iken 
özel sektör Ar-Ge harcaması 197 Milyon TL olarak gerçekleşmiştir.”
77
 Dolayısıyla Sağlık Sektörün-
de toplam 1,9 milyar TL Ar-Ge harcaması yapıldığı söylenmektedir. Ancak Tıbbi Cihazlar sanayin-
de yapılan Ar-Ge çalışmaları ile ilgili ayrıştırılmış veri yoktur. Dünya genelinde faaliyet gösteren 
firmalar, tıbbi cihaz ve malzeme alanında yıllık işletme gelirlerinin ortalama % 8’ini Ar-Ge’ye 
ayırmakta iken Türkiye’deki firmalarda bu oranın %0,8 civarında olduğu tahmin edilmektedir. 
Şekil 4.5. Ülkelere Göre Dünya Tıbbi Cihaz Sanayi Sektöründe Yaratılan Katma Değer -2010 ( %)
Kaynak: Espicom, 2011
76
 Sanayi Ar-Ge Destekleri ve Türkiye Tıbbi Cihazlar Sektöründe Ar-Ge, Ümran Elmas, Nisan 2012 (sunum)
77
 BTYK 25. Toplanısı, 2013 / 106(Y) Karar gerekçesi

138
4.4. Türkiye Tıbbi Cihaz Pazarı 
Tıbbi Cihaz sektörünü diğer sektörlerden ayıran önemli özelliği, pazardaki dinamiklerinin ön-
ceden tahmin edilebilir şekilde müşteri davranışına ve rasyonel öngörülere dayanmamasıdır. 
Tıbbi cihaz sektöründe şirketlerin büyümesi daha çok regülasyon veya geri ödeme kurumlarının 
aldıkları kararlar ile şekillendiği için, finans veya sermaye ihtiyaçlarının da diğer klasik yöntemler 
ile karşılanabilmesi zordur. Bu nedenle pazarın eğilimleri kamu politikaları ile doğrudan bağlan-
tılıdır.
Türkiye Tıbbi Cihaz pazarı 2011’de 2 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. Pazarın yıllık bileşik büyüme 
oranı %7,4’dür. Bu büyüme oranı pazarı cazip hale getirmektedir. Ancak pazarın talepleri büyük 
ölçüde ithalatla karşılanmaktadır. Üretim hem miktar olarak bu talebi karşılamaktan uzak, hem 
de ileri teknolojik ürünleri içermemektedir.
  TTCP’nin Dünya Pazarına Oranı
  TTCP’nin Yıllık Bileşik Büyüme Oranı
  TTCP’nin Pazar Büyüklüğü (Milyar ABD Doları)
  TTCP’nin Toplam Sağlık Harcamalarına Oranı 
  TTCP’nin GSYİH’na Oranı
  TTCP’nin İthalatla Karşılanma Oranı
  Kişi Başına Düşen TTCP (ABD Doları)
1,959 9
%3,8
%0,3
%85
26,5
%0,8
%7,4
Tablo 4.7: Türkiye Tıbbi Cihaz Pazarı (TTCP),  2011 
Kaynak: Espicom Tahminleri, 2012
Şekil 4.6. Türkiye’de Tıbbi Cihaz Sanayinde Pazar Büyüklüğü

139
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE TIBBİ CİHAZ SEKTÖRÜ VE STRATEJİ ÖNERİSİ
Tıbbi Cihaz sanayinin ithalatçı yapısının sonucu olarak cihazların kritik parçaları da yurt dışından 
ithal edilmektedir.  Türkiye’nin ithal ettiği ürünlerde 15 yıllık ithalat toplamına bakıldığında 3,08 
milyar ABD Doları ile en büyük kalemin Tıbbi Sarflar; ikincinin 2,73 milyar ABD Doları ile Diğer 
Elektronik Cihazlar; üçüncünün ise 2,43 milyar ABD Doları ile Tanısal Görüntüleme Cihazları ol-
duğu görülmektedir . 2011’de Diğer Elektronik Cihaz ithalatı önemli bir artış göstererek bir önce-
ki yılın 2,7 katı bir hacme ulaştığı izlenmektedir. Tanısal görüntüleme cihazlarına ait sarfları ve 
Yıllar
2010
2011
 Türkiye Tıbbi Cihaz Sektörü (milyon ABD doları)
İthalat 
1 714,5
2 015,8
İhracat 
197,2
252,1
Pazar Büyüklüğü 
1 919,8
1 959,9
Üretim
(hesaplanan ) 
402,5
196,2 
  Ortopedik Ürünler & Protezler
  Diğer
  Sarflar
  Tanısal Görüntüleme
  Diş. Ürünleri
  Hastalara Yardımcı Ürünler
  TOPLAM
4.5
Kişi Başına Düşen 
Harcama (ABD Doları)
331.2
Pazar Büyüklüğü
(Milyon ABD Doları)
16.9
Toplam Cihaz
Pazarına Oranı %
6.0
447.6
22.8
1.7
125.1
6.4
2.7
200.6
10.2
26.5
1,959.9
100.0
4.3
319.1
16.3
7.2
536.3
27.4
Kaynak: Espicom, 2011
Tablo 4.8. Türkiye Tıbbi Cihaz Alt Gruplarına Göre Pazar Büyüklüğü, (2011)
Şekil 4.7. Türkiye Tıbbi Cihaz Pazar Büyüklüğü, 2005

140
laboratuar cihazlarına ait bazı sarfları da içeren Tıbbi Sarflar istikrarlı bir artışla en yüksek ikinci 
ithalat kalemini oluşturmaktadır. Tanısal Görüntüleme Cihazları ile Ortopedik Cihazlar ve Protez-
ler(diş hariç) diğer cihazlardan ayrılan önemli büyüklükler olarak göze çarpmaktadır. 
Kalkınma Bakanlığı 2013 verilerine göre ‘Tıbbi Sarf’ grubunun ihracatında düzgün, tutarlı ve dik-
kat çekici bir artış görülmektedir. 2012 yılında 77,08 milyon ABD Doları ihracat yapılmıştır. Tıbbi 
Sarflardan sonra yüksek artış gösteren ‘Diğer Elektronik cihazlar’ grubunun 2011 yılında beş kata 
yakın bir büyüme göstererek 13,85 milyon ABD Doları olan ihracatının 66,79 milyon ABD Doları-
na ulaştığı görülmektedir. Ancak, bu kategori içerisindeki artışın nedeni anlaşılamamıştır. Muh-
temelen başka ürünlerle gruplanması gereken ürünlerin yanlışlıkla bu grupta yer almasından 
kaynaklanan bir durum olduğu düşünülmektedir. ‘Ortopedik Cihazlar’, Hastane Mobilyaları’ ve 
‘Oftalmolojik Cihazların’ ihracatında da küçük ama düzgün artışlar gözlenmektedir. Söz konusu 
ihracatların yapıldığı ülkeler, ağırlıklı olarak Ortadoğu, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Güney Amerika 
ülkeleridir. 
Türkiye Tıbbi Cihaz sektöründe ‘Bakım, Hizmet, Yenileme’ pazarlarının da son derece önemli bir 
ağırlığı olmasına karşın bu doğrultuda verilere ulaşılamamıştır. 
4.5. BRIC Ülkeleri ile Kıyaslama
Tıbbi cihazları da kapsamına alan tıp (sağlık ve yaşam) bilimlerinde 2007-2010 döneminde Çin 
30, Singapur 18, Hindistan 17 milyar ABD Doları yatırım alırken Türkiye, aynı dönemde 890 mil-
yon ABD Doları yatırım almıştır. Gelecek on yılda Çin, Hindistan ve Brezilyanın Ar-Ge ve yenileşim 
konusunda büyük bir deneyim kazanacağı düşünülmektedir. Bu grup içerisinde iç pazardaki yıl-
lık bileşik büyüme hızı en düşük olan ülke Türkiye’dir. Bu ülkeler hem sağlık sistemlerinde yeni 
ve bünyelerine uygun düzenlemeler yapmakta, hem de bağlı sanayilerin gelişimi için tedbirler 
üretmektedirler. Böylece bu ülkeler Ar-Ge ve yenileşim sistemlerini güçlendirmektedirler. Örne-
ğin, mesleğinde başarılı Hintli bir doktor olan Devi Prasad Shetty’nin Hindistan için geliştirdiği 
sistem onun ismiyle anılmaktadır.
Sistemin özü kaynakların çok kısıtlı olduğu sağlık hizmetlerinde ileri teknolojileri kullanarak 
ucuz ve erişilebilir çözümler üretmeye dayanmaktadır. Hem ileri teknolojileri hem yenileşimi te-
tikleyen bu sistem ‘frugal innovation, kanaatkar (idareli) yenileşim’ olarak kabul görmektedir. Bu 
tip yenileşim esaslı çözümlere Türkiye’nin de ihtiyacı vardır. Bu nedenle Türkiye ile aynı grupta 
değerlendirilen bu ülkelerin yakından izlenmesi önemlidir.
 Brezilya 
 8,9
 Ülkeler
 Yatırım (Milyon ABD Doları)
 Çin 
 29,8
 Hindistan
 16,8
 Türkiye
 0,9
Tablo 4.9. Pazarda Yeni Beliren Ülkelerin Doğrudan Yatırım Akışı, 2007-2010 

141
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE TIBBİ CİHAZ SEKTÖRÜ VE STRATEJİ ÖNERİSİ
4.6. Türkiye Tıbbi Cihaz Sektörünün GZFT Analizi
 
Bağdaştırma Yöntemi ile Strateji Oluşturma Örnekleri
 
 
GZFT analizi sektörün mevcut durumunun güçlü ve zayıf yönleri ile dış çevreden kaynaklanan 
fırsat ve tehditleri belirlemek için kullanılmıştır. Amaç iç ve dış etkenlerin dikkate alınarak, sek-
törün var olan güçlü yönlerden ve fırsatlardan en üst düzeyde yararlanması, tehditlerin ve zayıf 
yanların etkisini en aza indirecek plan ve stratejiler geliştirmesi için yol gösterici olunmasıdır. Bu 
nedenle farklı çalışmalarda ortaya konmuş GZFT analizleri değerlendirilerek düzenlenmiş biçimi-
ne aşağıda yer verilmiştir.
1. Üreticilerin AB pazarına giriş için gerekli CE 
belgelerine sahip olması 
2. Türkiye’de ilgili otorite kurumların atadığı 
onaylanmış kuruluşların AB’nde geçerli olması 
3. Gelişmiş ülkelere kıyasla kalifiye personel 
maliyetinin düşük olması 
4. Ankara, İstanbul, İzmir ve Samsun’da medi-
kal kümelenme girişimlerinin başlaması
5. Birçok Tıbbi Cihaz üretimi için malzeme ve 
üretim teknolojisinin bilinmesi
6. Birçok Tıbbi Cihazın çalışma prensibine ha-
kim olunması
7. Tıbbi Cihaz üretimleri için belirli bir seviyede 
yan sanayi ve tedarik potansiyelinin bulunma-
sı
8. Bazı Tıbbi Cihaz gruplarında artımsal yenile-
şim (inovasyon) yetkinliğinin bulunması
1. Ulusal ve uluslar arası destek ve fonların 
varlığı 
2. Üniversitelerdeki bilim insanlarının yetkin-
liği 
3. Üniversitelerde alanı ilgilendiren yeni bö-
lümlerin hızla artması 
4. Savunma, uzay ve havacılık gibi hassas 
imalat alanlarında üretim yapan firmaların 
varlığı
5. Sürekli büyüyen bir pazarın var olması   
6. Türkiye’de ‘Sağlık Turizminin’ planlanması 
ve yaygınlaşması
7. Sağlık Serbest Bölgelerinin kurulmakta ol-
ması
8. Türkiye’nin coğrafi konumu  
9. Sağlık alanında yükselen toplumsal talep
Tablo 4.10. Yeni Beliren Ülkelerin Tıbbi Cihaz Pazar Büyüklüğü