"e-Dalğa" Şəbəkə Kulturoloji-Ədəbi Dərgi

dəqiqələrdə dozaya görə qarətə, qətlə, istənilən alçaqlığa  hazır olan narkomanlar kimi 
sən də sevginin xatirinə hər şeyə hazırsan. 
  - Qorxulu bənzətmədir, - o dedi. 
  Doğrudan da, mənim misalım şərabla, quyu ilə, meydanı üzük kimi əhatəyə almış orta 
əsrlərə aid evlərlə yaxşı tutuşmurdu. Ancaq bununla belə hər şey, məhz, mənim dediyim 
kimi idi. Əgər o, bu qədər səyi sevgi əldə etmək üçün çəkibsə, onu hansı təhlükələrin 
gözlədiyini bilməlidir. 
- Ona görə də yalnız yanında saxlaya biləcəyin adamı sevmək lazımdır, - mən fikrimi 
bitirdim. 
  O, dumana baxa - baxa xeyli müddət cavab vermədi. Deyəsən,  bir daha o, mənə sevgi 
barədə söhbətlərin təhlükəli dalğalarında üzməyi təklif etməyəcək. Bəli, mən çox sərt 
danışdım, amma başqa nə edə bilərdim? 
  «Məsələ bağlandı», - deyə fikirləşdim. Birlikdə keçirdiyimiz üç gün - üstəgəl mən eyni 
paltarda gəzirdim - öz məqsədindən imtina etmək üçün ona yetdi. Mənim qadınlıq 
qürurum sındırılmışdı, lakin eyni zamanda mən həm də yüngüllük hiss edirdim. 
  «Yəni ürəyimin dərinliklərində mən elə bunu istəyirdim?» 
  Yəqin ki… Çünki sevgi küləyinin necə bir fırtınaya çevriləcəyini artıq hiss edirdim. 
Çünki artıq bəndin divarında əmələ gələn çatı görə bilirdim.  
  Biz hələ bir xeyli içdik və boş – boş şeylərdən danışdıq - bizə otaq vermiş ev sahiblərini 
müzakirə etdik, nə vaxtsa bu şəhərciyin əsasını qoymuş müqəddəsi xatırladıq. O, mənə 
dumanda itmiş kiçik meydanla üzbəüz yerləşən kilsə ilə bağlı bir neçə əfsanə danışdı. 
 - Sən mənə qulaq asmırsan, - birdən o dedi. 
 Doğrudan da - fikrim hardasa uçurdu. Mən yanımda elə bir insanın olmasını istərdim ki, 
onu görəndə ürəyim rahat və ahənglə döyünsün, elə bir insan ki, onun yanında sakit 
olum, çünki sabah onu itirmək qorxusu yoxdur. Onda vaxt da yavaş axardı və biz də 
söhbət üçün qabaqda bütöv bir ömrün olduğunu bilərək sadəcə susardıq. Və mənə çətin 
qərarlar qəbul etmək, ciddi şeylər üçün baş sındırmaq, sərt sözlər demək lazım gəlməzdi. 
 
  Biz susuruq və bu çox şey deyir. Həyatımız boyu ilk dəfədir ki, biz susuruq, hərçənd 
mən bunu indicə - o bir şüşə də şərab tapmaq üçün ayağa qalxanda dərk elədim. 

 
91
  Biz susuruq. Mən onun addımlarını eşidirəm - o, bizim bir saatdan çox vaxt 
keçirdiyimiz, şərab içə - içə dumana baxdığımız quyunun yanına qayıdır. 
  Həyatımızda ilk dəfədir ki, biz susuruq - sözün əsl mənasında susuruq. Yox, bu bizi 
Madriddən Bilbaoya qədər maşında sıxan sükut deyil. Heç San-Martin-de-Unks 
yaxınlığındakı sovməədə dayanarkən mənim ürəyimi qorxudan donduran da deyil.  
  Belə sükut hər cür sözdən daha çox şey deyir. Belə sükut mənə deyir ki, bizim bir - 
birimizə nə isə izah etməmizə daha heç bir ehtiyac yoxdur. 
  Addımlar kəsilir. O mənə baxır və yəqin ki, qarşısında gözəl mənzərə peyda olur – 
fənərin zəif işıqlandırdığı gecə, quyu, qadın. 
  Orta əsrlərə aid evciklər, XI əsrə aid kilsə, səssizlik. 
Mən sükutu pozmaq qərarını verəndə şərabın ikinci şüşəsi yarısına qədər boşalmışdı. 
  - Dünən səhər ağlıma gəlmişdi ki, əyyaşa çevrilirəm. Bütün günü içirəm. Bu üç sutka 
ərzində keçən bir ildə içdiyimdən çox içmişəm. 
  O, bir söz belə demədən əllərini saçlarımda gəzdirir. Mən onun toxunuşunu hiss edirəm 
və kənara çəkilmirəm. 
 - Mənə bir az həyatından danış,- mən xahiş edirəm. 
 - Mənim həyatımda fövqəladə heç nə yoxdur. Mən öz yolumu gedirəm və  imkanım 
daxilində bunu ləyaqətlə eləməyə çalışıram. 
 - Bu necə yoldur belə? 
 - Məhəbbət axtaranın yolu, - və boş şüşəni əlində oynada-oynada bir anlıq susur. - 
Məhəbbətsə - çox çətin yoldur. 
 - Çətindir ona görə ki, o səni ya göylərə qaldıracaq, ya da cəhənnəmə atacaq, - mən 
deyirəm, hərçənd dediklərimi o qədər də özümə aid etmirəm. 
  O cavab vermir. Ola bilsin ki, o, hələ də səssizliyin girdabındadır, ancaq şərab yenidən 
mənim dilimi açıb və fikrimi bildirmək ehtiyacı hiss edirəm. 
  - Sən dedin ki, bu şəhərcikdə nə isə dəyişib. 
  - Hə, mənə belə gəlir. Ancaq mən əmin deyiləm, buna görə də səni bura gətirmək 
istədim. 
  - Deməli, bu sınaqdır? 
  - Yox, bu mənim doğru qərar verməmə kömək edəcək Ona bəxşişdir. 
  - O kimdir? 
  - Müqəddəs Ana.  
  Müqəddəs Ana. Özüm də başa düşə bilərdim. Bu qədər səyahətlərdən, kəşflərdən, yeni 
üfüqlərdən sonra onda hələ də uşaq vaxtı vurulmuş katolik peyvəndinin güclü olması 
mənə bərk təsir edir. Amma mən və mənim dostlarım – hər halda bu baxımdan – çox 
dəyişmişik: qəbahət və günahlar artıq çoxdan bizə ağırlıq eləmir. 
  - Nə yaxşı ki, bu qədər çətinliklərdən sonra sən əvvəlki inamını qorumağı bacarmısan. 
  -Yox, bacarmadım. Mən onu itirdim və yenidən qazandım. 
  - Anaya inamı? Namümkünə, mübhəmə, fantastikaya? Sən cismani sevginin nə 
olduğunu bilmirsən? Sən aktiv seksdən qaçırsan? 
  - Heç də yox. Burda hər şey qaydasındadır. Mənimçoxlu qadınım olub. 
  Mən qısqanclığın məni sancdığını hiss edirəm və özüm də buna təəccüblənirəm. Ancaq 
daxilimdəki mübarizə yatışıb və mən onun yenidən başlamasını istəmirəm. 
  - Niyə-o - «Məryəm»? Niyə müqəddəs Ananı bizə digərlərinə bənzəyən  adi qadın  kimi 
göstərmirlər? 
  Bir udumla o şüşənin axırına çıxır - orda lap az qalmışdı. 
Məndən yenə şərab istəyib - istəmədiyimi soruşur - o tapa bilər - mən imtina edirəm.  

 
92
  - Mən ancaq sənin cavab verməni istəyirəm. Hər dəfəsində biz müəyyən mövzulara 
toxunanda sən söhbəti dəyişirsən. 
  - O, elə ən adi qadın idi. O, dünyaya başqa uşaqlar da gətirmişdi. Müqəddəs kitabda 
deyilir ki, İsa üç qardaşın böyüyü idi. İsanın ruhdan əmələ gəlməsinin başqa anlamı var: 
Mariya yeni bərəkətli eranı başlayır, yeni mərhələ açır. O - kosmik gəlindir, səmanı qəbul 
edən və onun mayalandırdığı Torpaqdır. Və həmin anda, onun öz taleyini qəbul etməyə 
cəsarəti çatdığından  O, Allaha Yerə düşmək imkanı verir. Və Müqəddəs Anaya çevrilir. 
  Mən onun fikirlərinin gedişini izləyə biləcək halda deyiləm. Və o bunu başa düşür: 
  -O, Allahın qadın simasıdır.  Onun öz ilahi təbiəti var. 
  Onun nitqi aydın səslənmir - sözlər çətinliklə, gərginliklə tələffüz olunur, sanki onları 
deməklə günah işləyir. 
  - İlahə? – mən soruşuram. 
  Mən onun məni başa salmasını gözləyirəm, lakin o söhbəti davam etdirmir. Hələ bir 
neçə dəqiqə əvvəl mən ondakı katolikliyin nə qədər möhkəm olduğuna ironiya ilə 
gülürdüm, indi isə mənə elə gəlir ki, o, küfr danışır. 
  - Məryəm kimdir? İlahə kimdir? – mən təkid edirəm. 
  - Bunu izah eləmək çətindir, - aydın görünür ki, o özünü yaxşı hiss etmir, hər dəqiqə – 
daha çox. - Məndə bəzi şeylər var. Əgər istəsən, oxuya bilərsən.  
  - Mən indi heç nə oxumayacağam! Sən başa sal! 
  O əlini şərab şüşəsinə uzadır, lakin o boşdur. Biz artıq bizi quyunun yanına nəyin 
gətirdiyini unutmuşuq. Nə isə fövqəladə əhəmiyyətli bir şeyin baş verməsi hissi yaranır - 
sanki o hər bir sözü ilə möcüzə yaradır. 
  - Danış da! 
  - Onun simvolu - sudur, Onu duman əhatə edir. İlahə özünü su ünsüründə aşkar edir və 
göstərir. 
  Sanki, ətrafımızdakı duman canlandı, öz həyatını qazandı, konkret müqəddəs bir 
substansiyaya çevrildi - hərçənd mən əvvəlki kimi onun sözlərinin anlamını tam başa 
düşmürdüm. 
  - Çox dərinə getməyəcəyəm. Əgər istəsən - özün məndəki əlyazmanı oxuyarsan. Bircə 
onu bil ki, bu qadın – İlahə, Müqəddəs Məryəm, yəhudi Şəhina, misirli İzida, Böyük 
Ana, Sofiya - bütün dünyəvi dinlərdə mövcuddur. Onu yaddaşlardan silməyə, qadağan 
etməyə çalışıblar, O simasını gizlədir və dəyişirdi, ancaq Onun kultu minilliklərdən 
keçərək bu günümüzə çatıb. Allahın simalarından biri - qadın simasıdır. 
  Mən ona baxıram. Parıldayan gözləri qarşımızdakı duman kələfinə zillənib. Başa 
düşürəm ki, artıq təkid etməmək olar – o, onsuz da söhbətinə davam edəcək. 
  - Onun haqqında Bibliyanın birinci fəslində yazılıb. Yadındadır - «… və Allahın ruhu 
suların üstündən uçurdu»? Və O Onu ulduzlardan yuxarıda və aşağıda qoydu. Bu - Yerin 
və Səmanın mistik nigahıdır. Müqəddəs kitabın sonuncu fəslində də Onun haqqında 
danışılır 
  Nə vaxt ki 
  Ruh da, gəlin də deyir: gəl! 
  Eşidən də deyəcək: gəl! 
  Qoy, susuzluqdan yanan gəlsin, 
  Və qoy istəyən həyat suyunu havayı götürsün. 
  - Niyə Allahın qadın simasının simvolu sudur? 
  - Bilmirəm. Ancaq, adətən, O, bu vasitələri Özünü aşkar etmək üçün seçir. Yəqin, ona 
görə ki, su - həyatın mənbəyidir, axı ana bətnində doqquz ay biz suyun əhatəsində oluruq. 

 
93
Su - qadın Hökmünün simvoludur, hətta ən mükəmməl və ən kamil kişilərin belə ona 
şübhəylə yanaşmağa, ona iddia etməyə cəsarəti çatmaz. 
  O, bir anlıq susur və davam edir: 
  - O, özünü bu və ya digər formada hər bir dində, hər bir etiqadda göstərir - ancaq 
müqləq göstərir. Mənim üçün – bir katolik olaraq – onun cizgiləri Müqəddəs Məryəmin 
obrazında aydın görünür. 
 
  O, mənim əlimdən tutur və beş dəqiqədən sonra biz artıq Sent-Savendən çıxırıq. Yolda 
üzərinə xaç bərkidilmiş sütunun yanından keçirik, lakin– çox qəribədir! - adətən, İsa 
Məsihin obrazı yerləşdirilən yerdə biz Müqəddəs Məryəmin obrazını görürük. Onun 
sözləri yadıma düşür və təsadüf məni təəccübləndirir. 
 
Və indi zülmət və duman bizi başdan - ayağa qədər tamamilə qoynuna alır. Mən özümü 
suda, ana bətnində təssəvvür edirəm - o yerdə ki, hələ zaman yoxdur, hələ varlıq şüurla 
yüklənməyib. Bəli, oun danışdığı hər şeyin anlamı - özü də tükürpədici anlamı var. Mən 
mühazirədə yanımda oturmuş yaşlı xanımı xatırlayıram. Məni dartıb meydana aparan 
kürən qızı xatırlayıram - axı, o da deyirdi ki, su - İlahənin simvoludur. 
  - Burdan 20 km aralıda mağara var, - o davam edir. – 11 fevral 1858-ci ildə balaca bir 
qız iki başqa uşaqla birlikdə onun yaxınlığında odun yığırdı. Qız xəstəhal, zəif idi, astma 
xəstəliyindən əziyyət çəkirdi, onun valideynləri isə o qədər kasıb idilər ki, az qala 
dilənirdilər. Həmin qış günündə qız çox da böyük olmayan çayın dayaz yerindən 
keçməyə qorxdu - birdən islanar, soyuqlayar və yatağa düşər, valideynləri isə onun 
gətirdiyi qəpik - quruşsuz keçinə bilməzlər. 
  Elə bu anda onun qarşısında ağ paltarlı, üzəri qızılı qızılgüllərlə bəzədilmiş səndəllərdə 
qadın zühur edir. O, qıza bir şahzadə qədər ehtiramla müraciət edərək ondan bir lütf 
göstəməsini - bura bir neçə dəfə bir də gəlməsini istəyir və yoxa çıxır. Bütün bu 
gördüklərindən yerlərindəcə  qurumuş digər iki uşaq, əhvalatı  qarşılarına çıxan hər kəsə 
danışırlar.  
  Amma qızın həyatı o andan etibarən əsl işgəncəyə çevrilir. Onu həbsə alırlar, tələb 
edirlər ki, belə bir hadisənin heç vaxt olmadığını desin. Məxluqdan cürbəcür möcüzə və 
ənam istəməsi üçün ona pul söz verirlər. İlk günlərsə onun valideynlərini hamının gözü 
qarşısında qızın bu görüşü özünə diqqət çəkmək məqsədilə uydurduğunu deyərək rüsvay 
edirlər. 
Qızın isə - onun adı Bernadetta idi - gördüyü şəxsin kimliyi haqqında  təssəvvürü belə 
yox idi. Ağ paltarlı Qadını «O» adlandırırdı və onun təşvişə düşmüş valideynləri kömək 
üçün yerli keşişə müraciət edirlər. O qızdan xahiş edir ki, növbəti dəfə görüşəndə 
qadından adını soruşsun. 
  Bernadetta deyilən kimi edir, lakin cavab əvəzinə təbəssüm alır. «O» daha 18 dəfə qıza 
zühur edir - demək olar ki, hər dəfəsində səssizcə.    Hərçənd bir dəfə qadın 
Bernadettadan torpağı öpməsini istədi.  Qızcığaz səbəbini anlamadı, lakin itaət etdi. 
Başqa bir dəfə isə «O» mağarada çuxur qazmağı xahiş elədi. Bernadetta onun xahişini 
yerinə yetirdi və elə o saat çuxurdan palçıqlı su axmağa başladı - bəs necə, axı, hərdənbir 
pis havalarda mağarada qabanlar gizlənirdilər. 
  -İç - qadın əmr elədi. 
  Su o qədər çirkliydi ki, Bernadetta üç dəfə su götürdü və ağzına yaxınlaşdırmaqdan 
çəkinərək üç dəfə yerə səpələdi. Nəhayət, iyrənə - iyrənə də olsa, əmri yerinə yetirdi. 
Onun qazdığı çuxursa yenidən su ilə doldu.           

 
94
  Bir gözü kor olan adam sudan bir neçə damcı gözünə tökdü və həmin dəqiqə gözləri 
açıldı. Yenicə dünyaya gəlmiş oğlunun ölüm ayağında olmasından başını itirmiş gənc ana 
onu bu bulağın suyuna saldı - temperatur həmin gün sıfırdan aşağı düşdü və körpə 
sağaldı. 
  Yavaş - yavaş möcüzəli bulağın sorağı ətrafa yayıldı və minlərlə adam kəndə axışmağa 
başladı. Bernadetta isə hələ də sehrli qonağın adını öyrənməyə çalışırdı, lakin o, cavab 
əvəzi yalnız gülümsəyirdi. 
  Amma gözəl günlərin birində «O» qızcığaza tərəf çevrildi və dedi: 
  - Mən Müqəddəs Ruhdan Doğanam.  
  Sevincinin həddi - hüdudu olmayan Bernadetta bu barədə danışmaq üçün var - gücü ilə 
keşişin yanına qaçdı. 
  - Belə şey mümkün deyil, - keşiş cavab verdi. – Övladım, indiyə qədər heç kim eyni 
zamanda həm ağac, həm də meyvə ola bilməyib. Sən gəl onun üstünə müqəddəs su çilə. 
Keşişin qatı inamına görə,  yalnız Allah bütün başlanğıcların başlanğıcından var ola 
bilərdi, Allahsa - bütün əlamətlərə görə – kişidir. 
 Bernadetta «O» nun üzərinə müqəddəs su çilədi, ancaq qadın yalnız xəfifcə gülümsədi - 
başqa heç nə baş vermədi.  
 16 iyulda qadın son dəfə göründü. Bundan az sonra Bernadetta  mağaranın yaxınlığında 
yerləşən kiçik kəndin həyatını nə qədər dəyişdiyini ağlına belə gətirmədən rahibə oldu. 
Bulaq qurumadı və möcüzələr davam etdi. 
  Əhvalatın sorağı əvvəl Fransaya, sonra da bütün dünyaya yayıldı. Kənd böyüməyə və 
dəyişməyə başladı, şəhərə çevrildi. Tacirlər gəldilər.    Mağazalar və mehmanxanalar 
açıldı. Bernadetta öldü və doğma yerlərdən çox uzaqlarda dəfn edildi. O,  nə baş 
verdiyini heç vaxt bilmədi. 
Kilsəni çətin vəziyyətdə qoymağa cəsarət edən insanlar meydana çıxdılar - xoşbəxtlikdən 
Vatikan o zamanadək Zühuretmənin mümkünlüyünü etiraf etmişdi - və möcüzələr 
yaratmağa başladılar, lakin tezliklə şarlatan və fırıldaqçı adı ilə ifşa edildilər. Kilsə sərt 
qaydalar qoydu - filan gündən yalnız həkimlər və alimlərin apardığı ciddi yoxlamadan 
keçmiş fenomenlər möcüzə kimi tanınır. 
  Ancaq su hələ də axır və xəstələr sağalır. 
 
  Mənim qulağıma nə isə səs gəldi və mən qorxdum. 
  Ancaq o, hərəkətsiz oturmaqda davam edir. Ətrafımızdakı dumana isə ad aldı, keçmiş 
qazandı. Mən danışılan əhvalat və onun bütün bunları haradan bildiyi haqqında 
düşünürəm. Mənim cavabım yoxdur. 
  Mən Allahın qadın siması haqqında düşünürəm. Mənimlə yanaşı oturmuş adamın 
ziddiyyətli ruhu var. Bir müddət əvvəl o mənə yazırdı ki, seminariyaya daxil olmaq 
fikrindədir, lakin o əmindir ki, Allah qadın simalıdır. 
  O hərəkətsizdir. Mən isə özümü Yer Ananın bətnində həbsə salınmış kimi hiss edirəm - 
harda ki, nə zaman var, nə məkan. Bernadettanın əhvalatı sanki gözlərimin qarşısında, 
bizi ağuşuna alan dumanda baş verir. 
  Və yenə onun səsi eşidilir: 
  - Bernadetta iki mühüm şeyi bilmirdi. Birinci, xristianlıq gələnə qədər bu dağlarda 
keltlər yaşayırdı, İlahə kultu isə onlanın sivilizasiyasının əsasında dururdu. Bir çox 
nəsillər Allahın qadın simasını dərk edirdilər, Onun sevgisinin, Onun şöhrətinin bir 
hissəciyi onlara ünvanlanmışdı. 
  - Bəs ikinci? 

 
95
  - İkincisi isə, Zühurun  baş verməsindən bir az əvvəl Vatikan ierarxiyası gizli yığıncağa 
toplaşmışdı. Onların həmin yığıncaqda nəyi müzakirə etdiklərini kənar şəxslərdən heç 
kim bilmirdi, lurdlu keşişsə - xüsusilə. 
  Kilsə başçıları müqəddəs ruhdan mayalanma haqqında ehkamı verməyin lazım olub - 
olmadığını qərarlaşdırırdılar. Və sonda qərara alındı ki, lazımdır. Bunun nəticəsi papanın 
«İneffabilis Dei» fitvası oldu. Ancaq geniş dindar kütləsinə onun mənasını heç kim başa 
salmadı. 
  - Bəs bütün bunların sənə nə dəxli var? - mən soruşuram. 
  - Mən Onun şagirdiyəm. O məni hazırlayıb, - o deyir. 
  - Yəni sən – Onu görmüsən? 
  - Görmüşəm. 
 
  Biz meydana geri dönürük, bizi kilsədən ayıran bir neçə metr yolu qət edirik. Fənərin 
işığında quyunu və qırağındakı  şüşəni, iki stəkanı görə bilirəm. «Yəqin orda aşiqlər 
oturublarmış, - mən düşünürəm. - Səssizcə oturublar və bir-biri ilə sözsüz - yalnız 
ürəkləriylə danışıblar. Ürəklər hər şeyi söyləyəndən sonra, onlar ulu sirlərə ortaq 
oldular». 
  Yenə də bizim sevgi barədə söhbətimizdən heç nə alınmadı. Bu heç vacib də deyil. Mən 
hiss edirəm ki, nə isə çox mühüm bir nəsnənin astanasındayam və  daha çox başa düşmək 
üçün ondan istifadə etməliyəm. Yadıma bir anlıq universitetdəki məşğələlərim, Saraqos, 
ömrüm boyu rastlaşmaq istədiyim həyat yoldaşı düşür, lakin bütün bunlar uzaq, dumanlı 
örtüyə - lap Sent-Savenin üzərindəki kimi - bürünmüş görünür. 
  - Sən niyə mənə Bernadetta haqqında danışdın? 
  - Özüm də bilmirəm, - o üzümə baxmadan cavab verir. – Bəlkə ona görə ki, biz Lurdun 
yaxınlığındayıq. Bəlkə ona görə ki, sabah – «İneffabilis Dei»  (müqəddəs ruhdan hamilə 
olma) günüdür. Bəlkə də ona görə ki, sənə sübut eləmək istəyirdim: mənim  dünyam 
kənardan göründüyü kimi boş və divanə deyil.  Onun bir hissəsi həm də başqa 
insanlardan ibarətdir. Və onlar söylədiklərinə inanırlar. 
  - Mən heç vaxt sənin dünyanın divanə olduğunu deməmişəm. Bu daha çox mənim 
dünyama aiddir. Mən həyatımın ən gözəl illərini kitab - dəftərlə əlləşərək itirirəm, 
halbuki onlar məni hər şeyi əzbər bildiyim yerdən çıxatmayacaqlar. 
  Mən hiss elədim ki, yüngülləşirəm: mən onu başa düşürdüm. 
  Mən gözləyirdim ki, o yenə də İlahədən danışacaq, ancaq o mənə sarı çevrilərək dedi: 
  -Yatmaq vaxtıdır. Biz çox içmişik. 
 
 
*** 
 
  O, dərhal yuxuya getdi. Mənsə hər şeyi-dumanı, şərabı, meydanı, söhbəti xatırlaya-
xatırlaya xeyli oyaq qaldım. Sonra onun mənə verdiyi əlyazmanı oxudum və xoşbəxtlik 
dalğası hiss etdim: Allah-əgər O, gerçəkdən mövcuddursa-həm Atadır, həm də Ana. 
Mən işığı söndürdüm və quyunu araya almış səssizlik barədə düşünməkdə davam etdim–
məhz, həmin dəqiqələrdə, bizim hər ikimizin susduğumuz vaxt, onun mənə nə qədər 
yaxın olduğunu duyurdum. 
  Nə o, nə də mən bir söz belə demədik. Məhəbbət haqqında danışmağa ehtiyac yoxdur, 
zira onun öz səsi var və öz yerinə özü danışır. Həmin gecə, quyunun yanında, sükut bizim 
ürəklərimizin yaxınlaşmasına, bir - birini daha yaxşı tanımasına imkan verdi. Mənim 
ürəyim diqqətlə onun ürəyini dinləyirdi və dinlədikcə də xoşbəxtlikdən oxuyurdu. 

 
96
 Gözlərimi yummazdan əvvəl mən onun «Özgənin qovulması» adlandırdığı ritualı yerinə 
yetirməyə qərar verdim. 
  «Bax, mən burdayam, bu otaqda, bu şəhərcikdə - əvvəllər heç vaxt olmadığım bir yerdə, 
- mənim fikirlərim axırdı. – Vərdiş elədiyim hər şeydən uzaqda. Həyatda heç vaxt məni 
maraqlandırmamış nəsnələr haqqında düşünürəm. Mən - bir neçə dəqiqəlik də olsa - 
özümü elə göstərə bilərəm ki, guya dəyişmişəm». 
  Və mən həmin bir neçə dəqiqəni necə yaşamaq istədiyimi təsəvvür etməyə başladım. 
Mən şən, hər şeylə maraqlanan, xoşbəxt olmaq istərdim. Hər saniyədən dolu-dolu istifadə 
etmək, həyat suyunu acgözlüklə içmək. Yenidən arzuya inanıb, etibar etmək. Mənim 
üçün əziz və istəkli olan uğrunda mübarizə aparmaq üçün güc qazanmaq. 
Sevgiyə sevgiylə cavab vermək. 
  Bəli, bu odur - mənim olmaq istədiyim qadın. Və o, qəflətən mənim qarşımda peyda 
oldu və mənə çevrildi. 
  Və mən qəlbimin necə Tanrının, ya da İlahənin nuru ilə  dolduğunu hiss elədim - onlara 
artıq çoxdan inanmırdım. Və bir də həmin an Özgənin necə mənim cismimi tərk edərək 
bu balaca otağın küncündə oturduğunu gördüm.  
 Mən ona baxırdım - indiyə qədər mən olana: o zəifdir, amma güclü görünməyə cəhd 
edir. O hər şeydən qorxur, amma özünü inandırır ki, bu qorxu yox, buludlarda uçmayan 
adamın müdrikliyidir. O, köhnə mebelinin üzü bozarmasın deyə, arasından günəşin 
parlaq şüaları dolan pəncərələri  bərk-bərk mıxlayır.    
  Mən otağın küncündə Özgəni görürdüm - zəif, yorğun, məyus. Mən görürdüm ki, o, 
necə tamamilə azad olmalı olan nəsnələri-öz hisslərini- boğur və dustaq edir. Necə 
gələcək sevgi haqqında keçmiş əzablarına əsasən hökm çıxartmağa çalışır.     
  Ancaq məhəbbət-həmişə yenidir. Həyatın boyu məhəbbətlə neçə dəfə rastlaşacağının 
əhəmiyyəti yoxdur-bir, iki, və ya üç. Hər dəfə biz məchulluq və sirlə qarşılaşırıq. 
Məhəbbət bizi göylərə qaldıra bilər, cəhənnəmə ata bilər, lakin heç vaxt əvvəlki 
yerimizdə qoymaz.   Məhəbbətdən imtina etmək olmaz, zira o, yaşamımızın qidasıdır. 
Ondan imtina etsək - həyat ağacının bardan əyilmiş budaqlarına baxa - baxa və o bardan 
dərməyə cürət etmədən aclıqdan ölərik, halbuki, budur onlar - sadəcə əlini uzatmalısan. 
Harda olursan, ol, məhəbbəti axtarmaq lazımdır, hətta bu axtarışlar saatlarla, günlərlə, 
həftələrlə sürəcək kədər və məyusluq anlamına gəlsə də. 
  İş ondadır ki, biz sevginin axtarışına çıxanda, sevgi bizim görüşümüzə gəlir. 
  Və bizi xilas edir. 
 
  Özgə məndən uzaqlaşan kimi ürəyim yenidən mənimlə danışdı. Və dedi ki, bənddəki çat 
bütöv bir axını buraxıb, dedi ki, küləklər dörd tərəfdən əsib və dedi ki, o xoşbəxtdir, zira 
mən yenə onun səsini eşitməyə başlamışam. 
  Ürəyim mənə dedi ki - mən sevirəm. Və mən dodaqlarımda xoşbəxt təbəssümlə yuxuya 
getdim. 
 
  Mən oyananda o, açıq pəncərənin qarşısında dayanaraq dağlara baxırdı. Mən onu 
çağırmadım,  əgər o çevrilsə, o dəqiqə gözlərimi yummağa hazır vəziyyətdə səssizcə 
uzandım. 
  Sanki mənim fikirlərimi oxuyurmuş kimi o çevrildi. Mənə baxdı: 
  -Sabahın xeyir. 
  -Sabahın xeyir. Pəncərəni bağla, soyuqdu. 

 
97
   Özgə xəbərdarlıq etmədən peyda oldu. O, hələ də küləyin istiqamətini dəyişməyə, onun 
qüsurlarını və zəifliklərini görməyə, «Yox, bu qeyri - mümkündür» deməyə çalışırdı. 
Ancaq özü də bilirdi ki, gecdir. 
  -Çıx otaqdan, mən geyinim,- mən dedim. 
  -Mən səni aşağıda gözləyirəm,- o cavab verdi. 
 
   Mən çarpayıdan durdum, Özgə haqqında fikirləşməyi özümə qadağan elədim, təzədən 
pəncərəni açdım, günəşi otağa buraxdım. Onun şüası dağların qarlı zirvələrini, xəzəllə 
örtülü torpağı, çayı – mən onu görmürdüm, lakin şırıltısını eşidirdim - işıqlandırırdı. 
  Günəş mənim sinəmdə əks oldu, mənim çılpaq bədənimi işıqlandırdı və mənə soyuq 
deyildi, çünki bütün bədənim hərarətdən yanırdı - alova, alovdan tonqala, tonqaldan 
yanğına çevrilən cüzi qığılcımın hərarətindən. Yanğını isə heç nə ilə söndürmək, 
keçirmək mümkün deyil. Mən bilirdim. 
  Və istəyirdim. 
  Mən bilirdim ki, bu dəqiqədən etibarən cənnəti və cəhənnəmi, nəşəni və kədəri, 
arzuların həyata keçməsini və çarəsiz ümidsizliyi tanıyacam, bilirdim ki, qəlbimin 
gizlinlərindən qalxan küləkləri cilovlamağa gücüm çatmayacaq. Bilirdim ki, bu səhərdən 
etibarən bələdçim və müşayətçim sevgi olacaq, baxmayaraq ki, o mənim qəlbimdə 
uşaqlıqdan, onu birinci dəfə gördüyüm vatxdan məskən salıb. Zira mən onu heç vaxt