E. M. MƏMMƏdov

1.9.Elektrik təchizat sisteminin müxtəlif pillələrində hesabi yüklərin 

təyin olunması 

 

Sənaye  müəssisələrinin  elektrik  təchizat  sistemində  eletkrik  yüklərinin  təyin 

olunması  elektrik  enerji  qəbuledicilərinin  xarakterik  birləşdirilmə  pillələri  üçün 

yerinə  yetirilir.  Bu  zaman  1  kV-a  qədər  və  daha  yüksək  gərginlikli  şəbəkələrə 

ayrılıqda baxılır. 

          Şəkil1.2-də 

müəssisənin 

ümumiləşdirilmiş 

elektrik 

təchizat 

sxemi 

göstərilmişdir. Aşağı pillələrdən yuxarılara doğru hərəkət etməklə sxemdə rəqəmlərlə 

işarə  olunmuş  nöqtələrdə  elektrik  yüklərinin  təyin  olunmasının  xarakterik 

xüsusiyyətlərinə baxaq. 

1.  Bir elektrik enerji qəbuledicisinin ( 1 kV və daha yüksək gərginlikli) yaratdığı 

---

~ 23 ~ 

 

hesabi yük bu qəbuledicinin nominal gücünə bərabər qəbul edilir (təkrar qısamüddətli 

yük rejimində işləyən tələbatçılar üçün pasport gücü QM=1 şərtinə gətirilir). Bu yükə 

görə qidalandırıcı xətlərin en kəsiyi və kommutasiya-mühafızə aparatları seçilir. 

2. İşlədicilər  qrupunun  yaratdığı  hesabi  yük  işıqlandırma  yükü  və  kompensasiya 

qurğularının gücü nəzərə alınmaqla qəbul olunmuş metodla təyin edilir. 

Məsələn, ШРА-3 üçün tam hesabi güc S2 belə təyin edilir: 

 



 



2

2

2

2

2

k

i

i

Q

Q

Q

P

P

S











 

burada 

-  uyğun  olaraq  güc  işlədicilərinin  və  işıqlandırma  qurğularının  hesabi 

aktiv  gücü; 

  -  güc  işlədicilərinin  və  işıqlandırma  qurğularının  hesabi  reaktiv 

gücü (

qazboşalması olan işıq mənbələri olduqda nəzərə almır); 

 - kompensasiya 

qurğularının qoyuluş gücüdür. 

 

İşlədicilər  qrupunun  yaratdığı  yüklərin  təyin  edilməsi  onları  qidalandıran 

xəttin en kəsiyinin və kommutasiya-mühafızə aparatlarının seçilməsi üçün lazımdır.

    

 

 3. Sex transformator yarımstansiyasının alçaq gərginlikli şinlərindəki hesabi yük  ən 

çox  yüklənmiş  növbə  ərzindəki 

orta  gücə  bərabər  qəbul  edilir.  Kəskin  dəyişən 

yük qrafıkində və lazımi əsaslandırma olduqda hesabi yük yarım saatlıq maksimuma 

bərabər götürülə bilər. Bu yükə görə sex transformatorlarının sayı və gücü, şinlərin en 

kəsiyi, alçaq gərginlikli tərəfdəki kommutasiya-mühafızə aparatları seçilir.

     

 

4.Sex TY-nin YG tərəfindəki hesabi yük belə təyin edilir: 

 



 



2

3

2

3

4

T

or

T

or

Q

Q

P

P

S













 

Burada 

 - ən çox yüklənmiş növbə ərzində sex TY-nin AG tərəfindəki orta 

aktiv  və  reaktiv  güclər; 

  -  sex  transformatorundakı  aktiv  və  reaktiv  güc 

itkiləridir  (təqribi  hesablamalarda  -  güc  transformatorlarının  tipi  məlum  olmadıqda 

2

3

2

3

3

3

3

;

1

,

0

;

02

,

0

or

or

or

or

T

or

T

Q

P

S

S

Q

S

P

















 qəbul edilə bilər. 

S

4

  gücünə  görə  sex  TY-lərini  qidalandıran  xətlərin  en  kəsiyi  və  həmin  xətlərin 

kommutasiya-mühafızə aparatları seçilir. 

 

 

---

~ 24 ~ 

 

 

Şəkil 1.2. Müəssisənin ümumiləşdirilmiş elektrik təchizat sxemi 

 

5.  BPM-in  şinlərinin  və  qidalandırıcı  xətlərinin  en  kəsiyini,  həmçinin  BAY 

tərəfdəki  kommutasiya  və  mühafizə  aparatlarını  seçmək  üçün  BPM-in  hər  iki 

seksiyasının yükü təyin edilir. 

Tam  hesabi  güc  sexlərin  hesabi  aktiv  və  reaktiv  yüklərinə  görə  təyin  edilir.  Bu 

zaman  1  kV-dan  yuxarı  gərginlikli  güc  işlədicilərinin  hesabi  gücü,  zavod  ərazisinin 

işıqlandırılmasına  tələb  olunan  hesabi  güc  və  kompensasiya  qurğularının  qoyuluş 

gücü də nəzərə alınır. 

BPM-in şinlərindəki hesabi aktiv güc belə təyin edilir: 





k

z

i

z

m

g

P

P

K

P

P

P















.

.

5

4

5

 

burada 



P

g5

  -  1  kV-dan  yuxarı  gərginlikli  (BPM-dən  qidalanan)  güc  işlədicilərinin 

cəm hesabi gücü; P

i.z 

- BPM-in şinlərindən zavod ərazisinin işıqlandırılmasına ayrılan 

hesabi  güc; 

5

k

o

k

Q

P

P







; 

P

k

  –  1  kV-dan  yuxarı  gərginlikli  kompensasiya 

---

~ 25 ~ 

 

qurğularındakı güc itkisi;  Q