E. M. MƏMMƏdov

4.4.Cərəyan keçirən hissələrin iqtisadi cərəyan sıxlığına görə seçilməsi 

və qızma şərtinə görə yoxlanılması 

Cərəyan  keçirən  hissələrdən  cərəyan  axan  zaman  alınan  enerji  itkiləri  en 

kəsiyin  sahəsindən  və  materialından  asılıdır.  Bununla  əlaqədar,  cərəyan  keçirən 

hissələrin  en  kəsiyi,  əsas  vacib  parametrdir.  En  kəsiyin  sahəsinin  artması  enerji 

itkilərini  azladır,  lakin  bu  artım  sərf  olunan  kapital  xərclərini  artırır.  Buna  görə  də, 

optimal,  iqtisadi  en  kəsik  təyin  olunmalıdır  ki,  illik  gətirilmiş  xərclər  az  olsun. 

İqtisadi optimal en kəsik iqtisadi cərəyan sıxlığına görə təyin edilir. 

 

Burada: 

normal  iş  rejimində  cərəyan  keçirən  hissədən  axan  cərəyan 

iqtisadi  cərəyan  sıxlığıdır    (

.  İqtisadi  cərəyan  sıxlığı  cərəyan  keçirən 

hissənin materialından, qurluşundan, maksimal yükün istifadə müddətindən asılıdır. 

İqtisadi cərəyan sıxlığının qiyməti keçiricinin növündən asılı olaraq aşağıdakı 

kimidir. (Cədvəl 4.1) 

Cədvəl 4.1 

 

Keçiricinin növü 

Maksimal yükün istifadə müddəti T, saatla 

1000-3000 

3000-5000 

5000-8760 

İzoləedilmiş naqillər: Mis,  

aluminium 

2.5 

1.3 

2.1 

1.1 

1.8 

1.0 

Kağız izolyasiyalı kabellər:Mis damarlı,  

aluminium damarlı 

3.0 

1.6 

2.5 

1.4 

2.0 

1.2 

Rezin və polimer plastik izolyasiyalı 

kabellər: Mis damarlı,  

aluminium damarlı 

1.5 

1.9 

3.1 

1.7 

2.7 

1.6 

 

Masimal cərəyan aşağıdakı kimi hesablanır: 

; 

Burada 

maksimal tam güc, 

nominal gərginlikdir. 

İqtisadi cərəyansıxlğına görə seçilmiş iqtisadi en kəsik qızma şərtinə görə yoxlanılır. 

Keçiricidən  elektrik  cərəyanın  axması  zamanı  istilik  ayrılır  və  keçirici  qızır. 

Əgər  ayrılan  istilik  ancaq  keçiricinin  qızmasına  sərf  olunsaydı,  yəni  keçirici 

---

~ 45 ~ 

 

soyumasaydı,  onda  onu  temperaturu  düz  xət  üzrə  artardı.  Lakin,  keçiricinin 

temperaturu  onun  əhatə  edən  mühitin  temperaturundan  yüksək  olduğu  üçün  ətraf 

mühütə  istilik  ötürülür.  Keçiricinin  qızmasına  sərf  olunan  istiliyin  miqdarı  ətraf 

mühitə ötürülən istiliyin miqdarına bərabər olduqda qərarlaşmış rejim, istilik balansı 

yaranır. 

Normal iş rejiminin təmin olunması üçün keçiricilər aşağıda qeyd  olunan buraxıla 

bilən qızma şərtini ödəməlidir:  

1)  Qızma  şərtinə  görə  buraxılabilən  cərəyan  maksimal  cərəyana  bərabər  və  ya 

ondan çox olmalıdır. 

 

2)  İfrat  qızmadan  mühafizə  aparatlarının  işinin  düzgün  təmin  edilməsi  üçün 

keçiricinin en kəsiyinin qızma şərtinə görə yoxlanma şərti aşağıdakı kimidir: 

 

; 

Burada: 

mühafizə  aparatının  nominal  cərəyanı  K-  əmsaldır.  Onun 

qiyməti  işıqlandırma  və  məişət  şəbəkələri  üçün  0.8,  sənaye  müəssələri  və  güc 

qurğuları üçün 3 götürülür.