E. M. MƏMMƏdov

5.ZAVODDAXİLİ ELEKTRİK TƏCHİZATI 

5.1.Gərginliyi 1 kV-dan çox olan zavoddaxili 

elektrik təchizat şəbəkələrinin vəzifəsi və 

xüsusiyyətləri 

Sənaye müəssisələrinin və qurğularının zavoddaxili elektrik təchizatı əsasən 6, 10, 

35,  110  və  220  kV  gərginlikli  elektrik  şəbəkələrinin  köməyi  ilə  həyata  keçirilir. 

Sənaye müəssisələrinin səmərəli və iqtisadi cəhətdən sərfəli ETS-sinin qurulmasının 

əsas  məsələlərinə  qidalandırıcı  və  paylayıcı  şəbəkələrin  gərginliklərinin,  həmçinin 

elektrik təchizat sxemlərinin seçilməsi aid edilir. 

Sənaye  müəssisəsinin  elektrik  təchizat  sistemi  (ETS)  ayrı-ayrı  elementlərin 

yığımından ibarət olub şərti olaraq xarici və daxili elektrik təchizatına bölünür. ETS-

nin xarici hissəsinə (xarici elektrik təchizatı) 6-220 kV-luq qidalandırıcı şəbəkələr aid 

edilir.  Bu  şəbəkələr  vasitəsi  ilə  elektrik  enerjisi  energetika  sistemindən  qəbuledici 

BPM-ə  və  ya  BAY-a  (TY)  ötürülür.  ETS-nin  daxili  hissəsinə  (daxili  elektrik 

təchizatı) gərginliyi 1 kV-a qədər və 1kV-dan çox olan paylayıcı şəbəkələr aid edilir. 

---

~ 46 ~ 

 

Paylayıcı şəbəkələr vasitəsilə müəssisənin ərazisi üzrə və sexlərin daxilində elektrik 

enerjisinin paylanması həyata keçirilir. 

İri  müəssisələrin  elektrik  təchizatı  üçün  yüksək  gərginlikli  dərin  giriş  sxemləri 

tətbiq  olunur.  Belə  sxemlərdə  qidalandırıcı  xətlər  35-220  kV-luq  xətlərlə  müəssisə 

ərazisinə daxil olur və MPM və ya DGY-lərə qoşulur. 

Ümumi  halda  elektrik  təchizatının  səmərəli  gərginliyinin  seçilməsi  elektrik 

işlədicilərinin  nominal  gərginliyi  və  gücü,  enerji  ötürülməsinin  uzaqlığı,  həmçinin 

müəssisənin  qoşulduğu  energetika  sistemində  bu  və  ya  digər  gərginliyin  olması  ilə 

müəyyən  olunur.  Bir  qayda olaraq qidalandırıcı  xətlərin  gərginliyi  konkret qoşulma 

şəraitindən  asılı  olaraq  rayon  energetika  sistemi  tərəfindən  verilir.  Müəssisənin 

energetika  sisteminin  şəbəkəsinə  qoşulmasının  bir  neçə  variantı  olduqda  həmin 

variantların texniki-iqtisadi müqayisəsini aparmaq lazım gəlir. 

İri  müəssisələrin  elektrik  təchizatı  üçün  bir  sıra  hallarda  İEM  tipli  elektrik 

stansiyaları  da  tikilir.  Müəssisənin  paylayıcı  şəbəkəsində  gərginliyin  seçilməsindən 

asılı olaraq İEM-dəki generatorların gərginliyi 6 və 10 kV qəbul olunur. 

ETS-nin  gərginliyinin  seçilməsi  zamanı  çalışmaq  lazımdır  ki,  transformasiya 

pillələrinin  sayı  mümkün  qədər  (iki-üç)  az  olsun.  Belə  ki,  hər  bir  transformasiya 

pilləsində orta hesabla ötürülən gücün 5%-i itmiş olur.