Ə. Q. Abbasov

5.3 Yanğının yayılmasına qarşı mübarizə və yanğın 
söndürmə vasitələri 
 
İstehsalatda  və  elektrotexniki  qurğularının  təmir 
quraşdırma  işlərində  yanğına  qarşı  tədbirlər  pozulduqda, 
həmçinin  qəza  hallarında  yanğına  çevrilə  bilən  yanma 
ocaqlarının 
əmələ 
gəlməsi 
mümkündür. 
Məsələn, 
elektrotexniki  qurğularda,  harada  ki,  elektrik  maşın  və 

---

160 
 
aparatların  izolyasiyasının,  kabellərin  naqillərinin  və 
transformator  yağının  yanması  baş  verə  bilər.  Bununla 
əlaqədar  təhlükəsizlik  texnikasının  qaydalarına  və  yerli 
yanğına  qarşı  təlimatlarda  yanğının  yayılmasının  qarşısını 
almaq  və  yanma  ocaqlarının  ləğvi  barədə  tədbirlər  nəzərdə 
tutulur. 
Açıq  halda  qoyulmuş  kabellərin  xarici  zirehini 
odadavamlı boyaqla rənglənir. 
Kabellər 
bərkidiləcək 
qurğu  və  konstruksiyalar 
odadavamlı materiallardan hazırlanmalıdır. 
Elektrik  maşınları  quraşırılmış  otaqlarda  ilkin  mühafizə 
vasitələri – yanğın söndürən və quru qum olan yeşik olmalıdır. 
Yanğının yayılmasında böyük təhlükəli yağ doldurulmuş 
aparatlar 
– 
transformatorlar 
və 
açarlar 
yaradırlar. 
Transformator yağının yanması nəticəsində  yaranan  təhlükəni 
məhdudlaşdırmaq  üçün,  transformatorun  altında  yağ  qəbul 
edən  çuxur  (çala)  qazırlar,  üstünü  barmaqlıqda  (şəbəkə) 
örtülür  və  üstünə  xırda  daş  qırıntıları  (qınçıllar)  tökülür. 
Transformatorda  yanğın  baş  verdikdə,  onun  aşağı  hissəsində 
quraşdırılmış  krandan  yağ  çuxura  axıdılır  və  beləliklə 
yayılmasının qarşısı alınır. 
Yağ  transformatorları  və  yağ  açarları  (böyük  həcmli, 
60kq)  saxlanılan  kameraların  qapılarını  çətin  yanan 
materialdan hazırlanır. Kameradan çıxış, xaricə (yəni çölə) və 
ya  odadavamlı  döşəməyə,  divarlara  və  örtüyə  malik  otağa 
olmalıdır. Bu tələbləri yerinə yetirdikdə transformatorda yağın 
yanması  və  ya  açarın  partlayışı  zamanı  yaranan  yanğının 
yayılmasının  (qonşu  otaqlara)  qarşısı  alınır.  Bütün  otaqlarda 
(harda  yağdoldurulmuş  aparatlar  quraşdırılıb)  quru  qum  dol-

---

161 
 
durulmuş yeşik və yanğınsöndürənlər olmalıdır. 
İstehsalat  otaqlarında,  yarımstansiyalarda  və  elektrik 
maşınları quraşdırılmış yerlərdə ilkin yanğınsöndürən vasitələr 
olmalıdır  və  bunlardan  istifadə  etməklə  işçilər  yanğının 
yayılmasının  qarşısını  almalıdırlar  (yanğınsöndürənlər  gələnə 
qədər). 
Yanğını  söndürmək  üçün  sudan,  onun  buxarından  və 
xüsusi kimyəvi maddələrdən istifadə etmək olar. Su daha ucuz 
və  geniş  yayılmış  yanğınsöndürən  vasitə  yayılır.  Ancaq, 
tezalışan  mayeləri  (benzin,  kerosin,  mineral  yağı)  su  ilə 
söndürmək  olmaz  (suyun  sıxlığı  çox  olduğundan,  o  tezalışan 
mayelərin altında yayılaraq yanma səthinin sahəsini çoxaldır). 
Su  ilə  həmçinin,  kalsium  karbidi  və  ya  silitranı  söndürmək 
olmaz  (bu  maddələr  su  ilə  görüşdükdə  yanar  maddələr  əmələ 
gətirir).  Bundan  başqa  su  ilə  gərginlik  altında  olan  elektrik 
avadanlıqlarını  da  söndürmək  olmaz  (su  şırnağı  ilə  elektrik 
cərəyanından xəsarət yarana bilər). 
Qapalı  (bağlı)  otaqlarda  yanğın  söndürmək  üçün  su 
buxarlardan  istifadə  etmək  məsləhət  görülür  (buxarın 
təsirindən  yanar  qarışıqdakı  oksigenin  miqdarı  və  onun 
temperaturu  azalır).  Su  buxarından  həmçinin  elektrik 
maşınlarının  dolaqlarında  yaranan  yanğını,  eləcə  də  müxtəlif 
bərk  və  maye  halda  olan  yanar  maddələri  söndürmək  üçün 
istifadə olunur. 
Yanğınların  söndürülməsində  kimyəvi  köpük  yaxşı 
nəticələr  verir. Kimyəvi  köpük,  köpük yaradan  tozların  su  ilə 
qarışdırılması  nəticəsində  alınır.  Köpüyün  yanğınsöndürmə 
keyfiyyəti  onun  izoləetmə  qabiliyyətinə  (xassəsinə)  əsaslan-
mışdır.  Bu  halda  yanan  maddənin  buxarlanmasının  qarşısı 

---

162 
 
alınır  və  onun  üst  qatı  soyuyur,  beləliklə  yanğının 
yayılmasının  qarşısı  alınır.  Köpüklü  yanğın  söndürənlərin 
müxtəlif  tipləri  (OP-5;  OU-2;  OU5-7)  mövcuddur  və 
bunlardan  əsasən  neft  məhsullarının  yanması  nəticəsində 
yaranan yanğınları söndürmək üçün istifadə edilir. 
Yuxarıda  qeyd  etdiyimiz  texniki  yanğın  söndürənlərlə 
yanaşı, praktikada daha sadə yanğın söndürən vasitələrdən də 
(quru  qum;  asbest  və  ya  kobud  toxunmuş  yun  parçalar) 
istifadə  olunur.  Bu  cür  mühafizə  vasitələrini  yanğın 
mənbəyinin  üstünə  atdıqda  o  tezliklə  sönür  (oksigenin 
çatışmamazlığı səbəbdən). 
Yanğının  tezliklə  söndürülməsində  xüsusi  yanğın 
siqnalizasiyasının  rolu  böyükdür.  Belə  siqnalizasiyanın 
köməyilə  yanğın  yerinə  təcili  olaraq  yanğın  söndürülənlərin 
komandası  çağrılır.  Yanğın  siqnalizasiyası  kimi    şəhər  və 
zavod  daxili  telefon  rabitəsindən  istifadə  edilir.  Müəssisənin 
bütün  işçiləri  şəhər  və  yerli  yanğınsöndürən  komandanın 
telefon  nömrələrini  bilməlidir.  Telefon  rabitəsindən  başqa 
yanğınsöndürən 
komandası 
çağırmaq 
üçün 
xüsusi 
siqnalizasiyadan  da  istifadə  olunur.  Xüsusi  siqnalizasiya, 
xəbərdaredici  cihazlardan,  qəbuledici  stansiyadan,  siqnalları 
ötürən  şəbəkədən    və  qida  mənbəyindən  ibarət  olur. 
xəbərdaredicilər  kimi  əllə  idarə  olunan  və  ya  avtomatik 
işləyən  cihazlardan    (istilik  xəbərdaredicilər)  istifadə  oluna 
bilər. 
 
 
 
 

---

163