Əbu Əli Həsən ibn Əli Xacə

On yeddinci fəsil 
NƏDĠMLĠƏR, ƏSHABƏLƏR VƏ ONLARIN
ĠġĠNĠ NĠZAMA SALMAQ HAQQINDA 
ġah layiqli nədimləri olmadan, onlarla açıq və yaxından dostluq etmədən 
keçinə bilməz, çünki böyüklər, əmirlər və ordu baĢçıları ilə çox oturub-durmağın 
Ģahın əzəmət və həĢəmətinə ziyanı vardır: onlar get-gedə harınlayarlar. 
Bundan əlavə, vəzifə tapĢırılana nədimlik, nədim təyin edilənə vəzifə 
tapĢırılmamalıdır. çünki o Ģaha yaxınlığından sui-istifadə edib əliuzunluğa və 
camaatı incitməyə baĢlaya bilər. 
Amil həmiĢə Ģahdan qorxmalı, nədim isə Ģahdan çəkinməməli, onunla 
arası açıq olmalıdır ki, Ģahı əyləndirib könlünü aça bilsin. Bunun isə öz vaxtı 
vardır, Ģah qəbulu qurtardıqdan, böyüklər dağılıĢıb getdikdən sonra nədimin 
növbəsi çatar. 
Nədimin bir neçə faydası vardır: birincisi, Ģahın bir qulaq yoldaĢı olar; 
ikincisi, gecə-gündüz Ģahla bir yerdə olduğundan onun həyatının mühafizəçisi kimi 
sayılar; üçüncüsü, allah uzaq eləsin, əgər bir təhlükə üz versə, canını qurban edib 
öz bədənini haman təhlükəyə qalxan edər; dördüncüsü. nədimə min cür söz demək 
olar: onlar Ģahın sirdaĢı, əməkdaĢıdırlar, beĢincisi casuslar kimi Ģahların 
vəziyyətindən onu xəbərdar edərlər; altıncısı, istər məst, istərsə ayıqlıqda, istər 
zarafatyana, istərsə ciddi istədikləri zərərin, xeyirin sözləri deyərlər ki, bunda da 
böyük hikmət və məsləhət olar. 
Nədim təbiətən müdrik, təmizəxlaq, üzügülər, təmizməzhəb, sirr saxlayan, 
pak məslək, yaxĢı nağıl danıĢan, lətifə, ciddi hekayələr söyləməyi bacaran, 
əzbərdən çoxlu rəvayət bilən, həmiĢə Ģirin deyib, Ģirin gülə bilən, nikbin, xoĢxəbər 
olmalıdır; nərd və Ģahmat oynamağı bacarmalıdır, rud çalmağı, silah oynatmağı 
bilsə daha yaxĢıdır. ġaha tərəfdar çıxmalıdır, Ģahın ağzından nə çıxsa afərin, 

---

79 
mərhəba deməlidir, müəllimlik edib göstəriĢ verməməlidir: "Bunu elə, onu 
eləmə,onu nə üçün etdin, bunu etmək lazım deyildir...,, Bu Ģaha ağır gələr, nəhayət, 
nifrətə səbəb olar. YaxĢı olar nədimlər Ģərab məclisi, eyĢ-iĢrət, əyləncə, 
məhrəmanə məclis,ov, çövkan oyunu buna oxĢar nə varsa hazırlasınlar, çünki 
nədimlər elə bunu üçündürlər. Ölkə dolandırmaq, yürüĢ, rəyasət, siyasət, ehtiyat 
toplamaq, vergi yığmaq, səfərə çıxmaq, məskən salmaq, ordu və xalqa aid nə varsa 
vəzir, əyan-əĢraf və dünyagörmüĢ qocaların məsləhəti ilə görülsə daha yaxĢı olar, 
iĢlər öz qaydasında gedər. ġahların bəziləri təbibi və münəccimləri nədim etmiĢlər 
ki, hərəsinin nə məsləhət görəcəklərini öyrənsinlər, nə edəcəklərini, səhhətlərini 
necə qoruyacaqlarını bilsinlər. Münəccim isə vaxtı və saatı təyin etməli, görüləcək 
iĢ üçün uğurlu gün seçməli, nəticəni əvvəlcədən xəbər verməli idi. 
Bəzi Ģahlar bunların hər ikisinin əleyhinədirlər. Onlar deyirlər ki, təbib 
bizi dadlı xörəklərdən və xoĢ ləzzətlərdən məhrum edir, xəstə olmadığımız halda 
nahaq yerə dava-dərman verib bizi incidir. Münəccim də iĢlərimizə mane olur, 
tədbirlərimizi həyata keçirməyə qoymur, kefımizi pozur, qanımızı qaraldır.YaxĢısı 
budur ki, bunlar ehtiyac olduqda çağırsınlar. 
Lakin nədim səfərə çıxmıĢ, dünyagörmüĢ təcrübə qazanmıĢ, böyüklərə 
xidmət etmiĢ olsa, daha yaxĢıdır. Adamlar Ģahın adətini, xasiyyətini bilmək 
istədikdə onu nədimi ilə müqayisə edirlər. Nədimləri xoĢxasiyyət, xoĢtəbiət, alim, 
təvazökar, səbirli olduqda sahın da bədxasiyyət, bədbin, və bədtəbiət adam 
olmadığı bilinər. 
Bundan əlavə, hər nədimin öz yeri, öz mövqeyi vardır: bəziləri oturmalı,
bəziləri ayaq üstə durmalıdır, məsələn qədimdən bəri Ģahlar, xəlifələr 
məclisində belə bir qayda olmuĢ, indi də bu adət qədim xəlifə xanədanında 
qalmıĢdır; hər xəlifənin nədiminin sayı əcdadlarının nədimlərinin sayına bərabər 
olur. Qəzneyn Sultanın həmiĢə iyirmi nədimi olarmıĢ, onu oturar, onu da ayaq üstə 
durarmıĢ. Bu adət saminlərdən qalmadır. ġah nədimləri tam mənada təmin 
edilməli, əyan-əĢraf arasında onlara böyük hörmət yaradılmalıdır. Onlar təmkinli, 
sədaqətli və Ģahsevən olmalıdırlar.