126
Torpağın udma qabiliyyətinin təhlili nəticəsində aşağıdakı nəticələrə gəlmək olar:
1. Torpağın uducu kompleksinin (TUK) tərkibi torpaq mühitinin reaksiyasını və
onun sabitliyini müəyyən edir. Torpağın neytral, turş və ya qələvi şəraiti birbaşa
mübadilə kationlarının tərkibindən asılıdır.
2. Torpağın uducu kompleksi bitkilər tərəfindən biofil kationların xəzinəsidir.
Təbiətinin sabitliyi və səmərəsinə görə torpağın uducu kompleksi bitkilərin qidalan-
masının tənzimləyicisi kimi torpaq məhlullarını bir çox cəhətdən üstünləyir. Bu, Na
+
,
NH
4+
, K
+
, Mg
2+
, Ca
2+
və eləcə də praktiki olaraq metal təbiətli bütün mikroele-
mentlərə aid olunur. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, bitkilərin kaliumla qidalanması
müstəsna olaraq kolloidlərin mübadilə kaliumunun hesabına baş verir və aqrokimya-
çılar tərəfindən təyin olunmuş bitkilər üçün mənimsənilə bilən kalium kolloid-
mübadiləvi mənşəli elementdir.
3. Kolloid kütləsinin vəziyyəti torpağın praktiki olaraq bütün fiziki xassələrini,
ilk növbədə də strukturluğunu, sıxlığını, hava və su tutumluğunu və torpaq suyunun
davranışını vahid bir sistem kimi səciyyələndirir. Əksər bitkilər, heyvanlar və digər
canlı orqanizmlər üçün torpağın fiziki vəziyyətinin ekoloji optimumu mühitdə
kolloidlərin 99,9%-nin gel və 0,1%-nin zərrəciklər halında olan zaman yaranır.
4. Torpağın uducu kompleksi ağır metalların çirkləndirici kationları və radio-
nukleidlər üçün geokimyəvi sipərdir. Lakin kation-kolloidli udulmanın rolunu
mütləqləşdirmək olmaz. Yuyulmayan su rejimli torpaqlarda udulmuş kationlar müba-
dilə əsasında bitkilərlə mənimsənilir və qidalanmanın bioloji zəncirlərinə daxil olur.
Su ilə yuyulan torpaqlarda N
+
çirkləndiricilərinin mübadilə vasitəsilə sıxışdırılması
və sonrakı landşaft miqrasiyası qaçılmazdır.
Dostları ilə paylaş: