Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

5.1.9. Torpağın sıxlığının ekoloji əhəmiyyəti 
 
Torpaq xüsusiyyətlərinin və bitki həyatının təşəkkülündə torpaq sıxlığının rolu 
çox cəhətlidir. O, torpaqda su və qida ehtiyatının toplanmasına, eləcə də su və hava-
nın nisbətinə  əhəmiyyətli dərəcədə  təsir göstərir. Torpağın yüksək sıxlığında mənfi 
təsirlər xüsusilə özünü büruzə verir. Belə təsir, əsasən, torpaqda su rejiminə, qazların 
mübadiləsinə  və bioloji aktivliyə göstərilir. Torpaq sıxıldıqda, başqa sözlə, onun 
həcmi azaldıqda torpaqda bərk fazanın və    mənimsənilməyən nəmliyin payı artır.  
Sıxlıq  1,5-1,6 olduqda mənimsənilən nəmliyin payına torpaq həcminin cəmi 5-10%-i 
düşür və bu yalnız torpağın yüksək su tutumu halında olur. Torpaq nə  qədər quru-
dursa, bir o qədər bitkilər yüksək sıxlıqdan əziyyət çəkir. Sıxlığın 0,1 q/sm
3
  qədər 
artması bitkilərlə mənimsəniləməyən suyun miqdarının 10% artmasını doğurur. 
Kip torpaqların əlverişsiz şəraitinin dərəcəsi əsasən mineraloji tərkibdən asılıdır. 
Montmorillonitlə  zəngin, bitişkən torpaqlarda yüksək sıxlığın mənfi təsiri  şişmə  və 
sıxlaşma hallarını gücləndirir. Torpaqların quruması  (sıxlaşması) zamanı həcm sıxıl-
ması 30%-ə  qədər təşkil edir. Bu, bitkilərin kök sisteminin parçalanmasına gətirib 
çıxarır. 
Böyük miqdarda üzvi maddələr torpağın sıxlığını azaldır. Lakin əksər hallarda 
torpağın sıxlığı onun struktur vəziyyətindən asılıdır. Dənəvər və topavarı yumşaq tor-
paqlar məsaməli olub sıxlığın az olması ilə səciyyələnirlər. Struktursuz və bərkimiş 
torpaqlar isə əksinə, çox sıx olurlar. Torpağın sıxlığı ağır texnikanın təkərləri altında, 

---

 
131
hədsiz otarma və suvarma nəticəsində də arta bilər. Torpağın mütəmadi becərilməsi 
isə əksinə, onun sıxlığını aşağı salır.